Mối ràng buộc của nhân cách là gì? Tất cả chúng ta đều được sinh ra, và cùng với việc sinh đó chúng ta được trao cho một xã hội, một gia đình bắt buộc, và chúng ta được giáo dục và được văn minh hoá theo cách đặc biệt. Chúng ta hình thành những quan niệm nào đó: cách sống, cách ngồi, cách đứng, cái gì là đúng vân vân. Mọi quan niệm này được trao cho chúng ta đều được làm sẵn, và thế rồi chúng ta lớn lên tương ứng với chúng. Và chúng ta phải lớn lên tương ứng với chúng, vì những người trong số chúng ta là người lớn rất quyền hành. Và bất kì cái gì họ dạy chúng ta, chúng ta phải học, vì nếu chúng ta không học điều họ dạy chúng ta, họ sẽ không để chúng ta sống. Chúng ta phải cúi lạy với điều họ tin, vì họ có quyền hành và họ có mọi ảnh hưởng. Xã hội thuộc về họ, họ kiểm soát gần như mọi thứ. Nhà nước thuộc về họ. Họ sẽ làm cho đứa trẻ nhỏ phải đồng ý với mọi thứ họ muốn.
Đứa trẻ nhỉ này sẽ lớn lên với một nhân cách mà những người khác đã trao cho nó. Và vì nhân cách này, sớm hay muộn lo âu và đau khổ khủng khiếp sẽ được sinh ra bên trong nó – vì nhân cách này là rởm. Đau khổ được sinh ra từ sự rởm.
Phúc lạc chỉ có thể được sinh ra từ chân lí, từ cái chính là bản tính thực của bạn. Thế thì người này sẽ đi tìm tính tâm linh, tìm điều thiêng liêng, trí huệ, yoga, thiền. Nhưng người đó thậm chí không biết rằng đầu tiên người đó phải gạt bỏ nhân cách của mình. Điều đó tựa như là hàng rào đã mọc khắp xung quanh dòng suối của bạn, hay tảng đá lớn đang cản trở suối nước của bạn. Cho nên nếu bạn muốn đạt tới điều thiêng liêng, đạt tới an bình với nhân cách của bạn không bị đụng tới, thế thì bạn sẽ ở trong phiền phức.
Và điều rất khó là phá huỷ nhân cách, vì chúng ta trở nên bị gắn bó lớn với nó. Chúng ta thậm chí còn cảm thấy rằng nhân cách của chúng ta là chính bản tính của chúng ta, chúng ta nghĩ nó là điều chúng ta thực sự là vậy. Sự đồng nhất này với nhân cách của chúng ta là điều được gọi là bản ngã.
Nhiều việc nói vẫn diễn ra về bản ngã. Mọi người thường nói, “Bỏ bản ngã đi” nhưng bạn thậm chí không biết bản ngã là gì. Sự đồng nhất này mà bạn hình thành từ nhân cách của bạn – rằng bạn và nhân cách của bạn là một và cùng một thứ – đây là bản ngã. Ai đó đã lấy nhân cách Hindu, ai đó khác, nhân cách Mô ha mét giáo; ai đó có nhân cách người Jaina, và ai đó khác, nhân cách Ki tô giáo. Đây là điều tạo ra vấn đề. Và chúng ta bị mắc kẹt với nó, và chúng ta cảm thấy, “Đây là điều mình là vậy.”
Cần phải phá bỏ nó. Ngay cả bạn xoay xở làm vài lỗ hổng trong nó, bạn sẽ cảm thấy làm gió tươi mát nhỏ đi tới bạn từ bản tính thực của bạn. Không cần bạn phải phá bỏ nó và đi ngược lại xã hội, vì nếu như bạn phá bỏ nó và ném nó đi hoàn toàn, bạn sẽ thấy bản thân bạn chống lại xã hội. Không cần trở thành kẻ thù của xã hội. Điều đủ cho bạn là trở nên có năng lực cởi ra và đeo vào mặt nạ này khi bạn muốn.
Bạn phải hiểu điều tôi đang nói. Không phải là bạn phải vứt đi mọi tầng của nhân cách của bạn. Nếu bạn vứt, bạn sẽ lâm vào phiền phức lớn, vì những người bạn sống cùng đã không vứt đi nhân cách của họ. Họ sẽ tạo ra vấn đề cho bạn, vì bạn sẽ phá huỷ hệ thống của họ. Và họ có quyền lợi được đầu tư trong việc tiếp tục hệ thống của họ – nó rất thuận tiện cho họ.
Bỏ nhân cách của bạn chỉ ngụ ý một điều: bạn đã nhận ra rằng bạn không là nhân cách của bạn, và bất kì khi nào bạn muốn, bạn có thể cởi nó ra và để nó sang một bên. Chừng này là đủ. Bây giờ, để tiến hành công việc của bạn trong xã hội, bạn có thể đeo nó lên. Nhưng nó đã trở thành vui chơi cho bạn, bạn không còn là nô lệ cho nó. Bây giờ, vì xã hội, bạn có thể đeo mặt nạ nhân cách của bạn. nhưng với bản thân bạn, bạn có thể cởi nó ra và để nó sang bên. Khi bạn đang thiền, bạn không còn là nhân cách, bạn trở thành chỉ là hồn. Theo cách này, thế giới bên ngoài trở thành vở kịch cho bạn và bạn bắt đầu diễn trong nó. Người thông minh chắc chắn sẽ sống trong xã hội chỉ như diễn viên đang diễn, và không theo cách nào khác. Quan hệ của người đó với xã hội chỉ là quan hệ của việc là diễn viên trong vở diễn.
Nhưng nếu bạn bắt đầu mang tính kịch và không thực với bản thân bạn, thế thì vấn đề nảy sinh. Bạn lên mặt ra với người khác; người khác thích mặt đó, vậy thì có vấn đề gì? Nhưng khi bạn toàn ở một mình với bản thân bạn, ít nhất, bạn nên bỏ mẽ ngoài đó đi. Vì thế thì bạn đeo mặt nạ đó vì ai? Bạn đang cố lừa ai?
Nếu mọi điều này được làm với đầy nhận biết, thế thì nhân cách không còn là sự lệ thuộc. Nhân cách trở thành thứ hiệu quả, thứ tốt. Nó hành động như một loại chất bôi trơn để làm trơn chu các mối quan hệ trong xã hội, nó làm giảm cọ sát. Nên tránh những cọ sát không cần thiết.
Nhưng nếu bạn cứ giữ nó được bao bọc quanh bạn ngay cả khi bạn một mình, thế thì bạn sẽ đơn giản phá huỷ bản thân bạn. Trong xã hội, vâng cần nhân cách; nhưng với bản thân bạn, không cần nhân cách. Và chừng nào những trói buộc này của nhân cách còn chưa được làm chùng lỏng ra, huyền bí của hồn sẽ không bắt đầu được lộ ra, vì trong chính cái nút này của nhân cách của bạn, bí mật của hồn bạn nằm ẩn kín.
Cố hiểu nhân cách là gì và làm sao nó có thể được làm chùng lỏng. Bạn quên rất dễ dàng.
Một người bạn của tôi cứ mỉm cười suốt, nhưng tôi biết anh ta là người bất hạnh. Và chẳng có gì tệ thế trong điều đó vì tại sao bạn phải can thiệp vào nỗi buồn của ai đó khác? Một hôm anh ta tới ở cùng tôi. Quãng nửa đêm tôi dậy đi ra nhà tắm. Tôi bật đèn lên và thấy rằng, ngay cả trong giấc ngủ của mình, mồm anh ta vẫn mở ngoác trong nụ cười. Tôi trở nên hơi chút lo âu. Tôi biết người này bất hạnh và rằng nụ cười mà anh ta có trên mặt trong cả ngày là bị ép buộc, vì thỉnh thoảng anh ta thổ lộ lòng mình cho tôi và thú nhận rằng anh ta bất hạnh thế, và rằng nụ cười của anh ta không là gì ngoài thói quen xã hội. Nhưng ngay cả trong đêm, khi anh ta ngủ say, vẫn có nụ cười trên mặt anh ta!
Khi anh ta dậy buổi sáng, tôi đã hỏi anh ta về điều đó. Anh ta đáp rằng điều đó đã trở thành thói quen tới mức cho dù anh ta muốn bỏ nó, chẳng hạn khi anh ta một mình với bản thân anh ta, anh ta cũng không thể bỏ được. Anh ta nói, “Dường như là quai hàm tôi đã trở thành cố định thường xuyên trong vị trí này. Tôi không thể nào thả lỏng được chúng.”
Cứ trầm tư một chút trên mặt của bạn đi. Ngay sau khi bạn đã trở về từ cuộc gặp với ai đó, lập tức đi và đứng trước gương và thả lỏng mặt bạn. Đột nhiên bạn sẽ thấy hai mặt: mặt bạn có khi lần đầu tiên bạn bước vào, hệt như bạn đã quay về từ cuộc gặp, và mặt kia – mà sẽ là mặt bạn có sau khi thả lỏng nó.
Tôi quan sát mặt các bạn ở đây. Khi các bạn bắt đầu thiền các bạn có một mặt. Và trong giai đoạn thứ hai khi bạn trở nên hoàn toàn điên, thế thì mặt bạn trải qua cả nghìn thay đổi nhanh chóng – mặt này, mặt khác, mặt thứ ba; bạn có hàng dài các bộ mặt! Tôi lấy thoáng nhìn vào mọi bộ mặt đó của bạn mà bạn đeo lên và dùng cho các cơ hội đa dạng. Và trong giai đoạn thứ tư, khi bạn đang đứng yên tĩnh, thế thì mọi bộ mặt đó biến mất, thế thì bạn mang một loại tính vô mặt. Dường như đó không phải là mặt bạn chút nào; mọi đường nét lo nghĩ đã biến mất khỏi nó. Thế thì, mặt bạn có lẽ giống như nó đã vậy trong thời thơ ấu; như nó đã vậy trước khi xã hội bắt đầu bóp méo bạn; hay nó có thể giống như trong bụng mẹ của bạn, khi chưa ai đã dạy cho bạn bất kì cái gì. Và nếu như bạn mà đi vào trong nó một chút ít sâu hơn, bạn chắc sẽ đi tới mặt đó mà thực sự là của bạn – mặt đã không được người khác trao cho bạn.
Ở Nhật Bản, các Thiền sư sẽ thường bảo bạn đi tìm “mặt nguyên bản” của bạn, mặt mà bạn đã có vào lúc sinh của bạn, hay mặt bạn sẽ có sau chết của bạn. Mọi mặt ở giữa đều là mặt vay mượn. Nhưng người ta phải biết những mặt này.
Từ “Tiếng nói của im lặng”, Ch.14 Kính trọng tim bạn
