Lời

“Càng nói nhiều, càng không sao nói hết được.”

Càng có nhiều lời bên trong, trí tuệ càng bị phí hoài đi, nó càng bị rỉ sét hơn. Nhưng trí tuệ của chúng ta được hình thành từ lời. Bộ sưu tập lời là kho báu của chúng ta. Mọi thứ ở phương Tây đã trở thành thống kê. Các nhà toán học phương Tây nói, “Ông càng giầu lời, ông càng thành công. Từ giầu lời chúng ta có thể đo bao nhiêu bước một người đã đi tới thành công trong đời mình.” Thành công của người ta được đo bằng lời của người ta.

Điều họ nói là đúng theo một cách nào đó. Năng lực của một chính khách là gì? Năng lực của ông ấy là ở chỗ ông ấy có thể chơi với lời. Sự thành thạo của thầy giáo tôn giáo là gì? Ông ấy có thể chơi với các kiểu lời khác nhau. Cùng điều này cũng xảy ra cho người viết tiểu thuyết. Thành công của họ tuỳ thuộc vào cách họ chơi với lời. Những người có năng lượng thái quá  được dành cho lời là những người thành công của thế giới.

Do đó có chứng nghiện việc dạy lời này. Mọi giáo dục của chúng ta đều là huấn luyện trong lời. Một người càng biết nhiều lời, càng có nhiều hi vọng cho thành công của người đó.

Nhưng Lão Tử xác nhận rằng lời thái quá làm yếu trí tuệ. Chúng ta càng chất vào tâm trí bằng lời, trí tuệ càng trở nên yếu hơn. Ông ấy nói theo lời lẽ trái ngược. Mọi nỗ lực của chúng ta là để học thật nhiều lời nhất có thể được. Một người học một ngôn ngữ, thế rồi người đó học ngôn ngữ khác, rồi ngôn ngữ khác. Chúng ta ca ngợi người đó rằng người đó biết nhiều ngôn ngữ thế. Một người, chúng ta nói, là bác học vì người đó thuộc lòng Vedas, người đó biết thấu suốt Upanishads, người đó có thể trích dẫn Gita từ đầu tới cuối. Tại sao? Vì người đó có kho lời sao? Nhưng giá trị của lời là gì? Có bất kì bản chất nào trong lời không? Có bất kì linh hồn nào đằng sau chúng không?

Bản chất duy nhất đằng sau lời là khi một người đang khát và người đó uống chúng trong suy nghĩ, chúng sẽ làm nguôi cơn khát của người ta; hay nó có thể thoả mãn cho cơn đói của người ta bằng thức ăn lời. Điều này đôi khi có thể làm cho bạn quên đi cơn đói. Nếu bạn khát và nói, “Đợi chút, nước đang tới,” cơn khát của bạn sẽ được an ủi một chút. Hi vọng và niềm tin rằng nước đang tới mang tới nhiều thoả mãn. Bạn đói. Chính tiếng động từ bếp vào lúc như vậy có vẻ rất an ủi. Nếu bạn cảm thấy đói ban đêm, mơ của bạn cung cấp cho bạn bữa tối khi giấc ngủ của bạn không bị phá vỡ; bạn có thể đợi cho tới sáng.

Lời đem tới an ủi. Chúng cũng lừa dối nữa. Nếu ai đó ở đây kêu to, “Cháy, cháy!” tác động của lời người đó sẽ là hệt như chỗ này đã thực sự bắt lửa! Chúng ta sẽ không bị thiêu cháy nhưng chúng ta sẽ chạy. Mọi kết quả có thể đi theo sau trong trường hợp có cháy, sẽ dồn lại, ngoại trừ việc không ai bị cháy – chạy tán loạn, ngã, bị thương, la hét, kêu thét v.v. Tác động của lời là lớn. Bây giờ, nếu ai đó hét lên vài lần, “Cháy, cháy!” và không có cháy và thế rồi thực sự chỗ đó bắt lửa, không ai sẽ chuyển động!

Một nhà tâm lí học rất lớn đã kiếm được nhiều của cải, cho nên ông ấy nghĩ bây giờ ông ấy nên thảnh thơi. Ông ấy mua một mảnh đất trong làng. Ông ấy có ý định canh tác mảnh đất này và gieo hạt và thu hoạch chỉ cho vui vì không có thúc bách kiếm tiền. Tiền ông ấy có nhiều cho thời buổi này, không có nghề nào giống như nghề của nhà tâm thần. Khả năng thu nhập lớn trong những ngày này không là ở trong kim cương và vàng mà ở trong sọ người. Người đang trở nên ngày một điên hơn và người ta nói rằng các nhà tâm thần chữa cho người khỏi bệnh này; nhưng không có bằng chứng rằng họ thực tại chữa khỏi. Họ chỉ có năng lực tái khẳng định cho bệnh nhân rằng người đó là khoẻ. Một người đi tới nhà tâm thần, chẳng hạn hai năm không được chữa khỏi, thay vì thế, người đó bắt đầu cảm thấy rằng chứng điên là trạng thái tự nhiên của hiện hữu.

Bây giờ là lúc gieo hạt. Ông ta đã có đất được cầy bừa bằng máy kéo và thế rồi ông ta bắt đầu vãi hạt giống; nhưng với sự kinh hoàng, mọi quạ của làng kéo tới và làm một bữa thịnh soạn với các hạt giống của ông ấy. Ngày hôm sau ông ấy lại vãi hạt giống và quạ lại ăn hết chúng. Ngày thứ ba vẫn cùng điều đó. Bây giờ ông ấy nghĩ ông ấy chắc phải hỏi ai đó. Không có cách nào khác cho ông ấy ngoài việc hỏi ông hàng xóm, người là nông dân dốt và người thường cười to với chi phí của ông ấy trong ba ngày qua.

Ông ta hỏi xin giúp đỡ của ông hàng xóm. Người nông dân tới và làm mọi cử chỉ vãi hạt giống nhưng không vãi hạt nào. Lũ quạ bay xuống như thường lệ, nhưng không tìm thấy hạt nào, chúng xới tung đất và bay đi. Ngày hôm sau, người nông dân lặp lại việc biểu diễn của mình. Hôm đó có ít quạ hơn và chúng cũng ít giận hơn. Ngày thứ ba ông này lại giở cùng thủ đoạn và ngày thứ tư, không quạ nào tới. Vào ngày này, ông này gieo hạt giống. Nhà tâm lí sững sờ, “Tuyệt vời,” ông ấy nói. “Bí mật là gì?” ông ấy hỏi ông này. “Điều đó rất đơn giản – chỉ là tâm lí học đơn giản. Ông đã bao giờ nghe nói tới tâm lí chưa?” ông này hỏi ông ta, “Chỉ mất ba ngày để làm cho lũ quạ nhận ra ông ấy đang làm giả.”

Nhưng người thì sao? Người là kì lạ – người sống, sống nhiều kiếp đơn thuần trong lời. Tâm lí học đơn giản này ở bên ngoài lĩnh hội của người rằng lời là rỗng tuếch.

Không có gì bên trong lời nhưng chúng ta từ chối tin vào điều này. Ai đó chào bạn, “Namaskar” và bạn cảm thấy bạn đã nhận được sự kính trọng và tôn kính, nhưng những điều này không rẻ thế như được thu lấy bởi lời chào đơn thuần. Thường xuyên hơn thì không, đó là cách che đậy kính trọng. Để cho bộ mặt có thể không làm lộ ra cảm giác thực tại bên trong, người ta nhanh chóng chắp tay và thực hiện Namaskar. Hay có lẽ người được chào vậy là bị lừa bởi việc hướng chú ý của người đó vào tay bạn thay vì vào mặt bạn. Có lẽ tâm trí đang nói, “Tại sao tôi phải nhìn bộ mặt của thằng cha khó chịu này và điều đó nữa quá sớm vào buổi sáng.” Nhưng tay chắp của bạn lừa anh ta và anh ta chấp nhận việc chào của bạn, một cách hoà nhã và nghĩ tốt về bạn nữa!

Mọi ngày khi bạn đi dọc đường, bạn gặp một người đặc biệt và bạn thích người đó. Khi bạn nói với người đó, “Xin chào,” người đó đáp lại việc chào của bạn một cách nhiệt tình. Sáng nay người đó không đáp lại việc chào của bạn. Thế thì bạn biết cái gì xảy ra cho bạn không? Toàn thể thái độ của bạn hướng tới người đó thay đổi. Bạn đã chào người đó, người đó không đáp lại. Chỉ bởi vì người đó đã mua ngôi nhà, người đó đã trở nên tự hào! Bạn nghĩ. Điều không bao giờ xảy ra cho bạn là nhà đã được mua lâu trước đây. “Anh ta đã mua xe hơi – anh ta có nghĩ anh ta đã mọc cánh không? Kiến mọc cánh chỉ trước khi chúng chết!” Vậy toàn thể chuyện đời của người đó được viết lại bên trong tâm trí bạn chỉ bởi vì người đó đã không chào bạn. Một lời nhỏ mang tới nhiều khác biệt thế!

Lời là quí giá thế với mọi người. Chúng ta sống trong lời, chúng ta ăn trong lời, chúng ta ngủ trong lời. Ở phương Tây, nơi mọi người là thông minh thế, người ta nói dù một người đã làm bất kì cái gì cho bạn hay không; dù nó là đúng hay không đúng, bạn làm điều đó thành vấn đề để nói ‘cám ơn.’ Chúng ta, ở phương Đông, là không thông minh thế. Nếu vợ mang cốc trà tới cho chồng, anh ta không cám ơn cô ấy hay biểu lộ sự hài lòng theo bất kì cách nào. Anh ta đáng phải thế, vì toàn thể lịch sử của cuộc sống gia đình của anh ta có thể được thay đổi bằng một lời này. Một lời cám ơn và cốc trà không đường cho vị ngọt ngào! Cùng điều này trở thành đắng không thành vấn đề nó chứa bao nhiêu đường, nếu không có ‘cám ơn’ đi theo nó. Bạn có thể nghĩ, “Vợ mình và mình đã sống cùng nhau trong suốt 30 năm qua. Cần gì những tính cách hình thức thế?” Bạn nhầm. Nhu cầu này là lớn hơn! Trong 30 năm, cô ấy biết bạn rõ tới mức ‘cám ơn’ trở thành bản chất hơn! Cô ấy nữa có thể đồng ý với bạn rằng không có nhu cầu nhưng đừng tin vào cô ấy. Có lẽ đó chỉ là mưu mẹo để làm cho bạn nói điều đó lần nữa! Nó làm hài lòng thế, thoả mãn thế!

Lời đã trở thành chính sự sống của chúng ta. Nếu ai đó nói, “Anh yêu em lắm,” mọi thứ thay đổi bên trong bạn! Đêm tối trở nên được chất đầy với ánh trăng khi ai đó diễn đạt tình cảm này. Điều hoàn toàn có thể là người đó có thể chỉ lặp lại dòng nào đó trong phim!

Tại sao có mối tương quan như vậy giữa chúng ta và lời? Đó là vì chúng ta không sở hữu cái gì khác bên cạnh lời. Chúng ta chẳng có gì như bản thể, linh hồn, bên trong chúng ta. Chúng ta tuyệt đối trống rỗng mọi thứ. Chúng ta không là rỗng theo nghĩa mà Lão Tử ngụ ý – cũng không dưới dạng hư không nhưng chúng ta là thiếu thốn, kẻ đi xin. Chúng ta không rỗng dưới dạng của năng lượng không thể phân chia nhưng chúng ta là rỗng theo nghĩa chúng ta không có gì trong tay mình, thậm chí không có cả rỗng! Do vậy chúng ta là trống rỗng và chúng ta sống trên lời.

Mulla Nasruddin ngã xuống đường. Trời rất nắng. Một đám đông tụ tập quanh anh ta. Nasruddin nằm sóng xoài anh ta thậm chí không thở! Ai đó từ đám đông nói, “Chạy đi, kiếm chén rượu, anh ấy sẽ ổn thôi.” Nasruddin mở một mắt ra, “Một chén thì làm được gì? Ít nhất gửi tới hai chén!” Đám đông giải tán vì Nasruddin đã lấy lại ý thức. Một lời nhỏ bé ‘rượu’ đã làm công việc của rượu.

Bây giờ Nasruddin được trải nghiệm! Anh ta đã trải qua huấn luyện sơ cứu. Khi giám khảo hỏi anh ta vào lúc kết thúc khoá huấn luyện anh ta sẽ làm gì nếu anh ta thấy một người ngã trên đường, anh ta đáp, “Tôi sẽ cho anh ta một cốc rượu.” “Và nếu rượu không có sẵn?” Giám khảo hỏi. “Tôi sẽ hứa cho anh ta về sau và tôi chắc anh ta sẽ lấy lại ý thức. Điều đó đã xảy ra cho tôi một lần,” Mulla nói!

Chúng ta sống đơn thuần theo lời. Và với những lời này Lão Tử nói, “Chúng chỉ phục vụ làm yếu trí tuệ.” Bây giờ sự kiện còn lại là Lão Tử cũng dùng phương tiện lời. Khi ông ấy nói, ông ấy dùng lời. Thế thì ảo tưởng lớn được tạo ra – khi bản thân Lão Tử dùng lời để truyền đạy ý nghĩ của ông ấy, tại sao ông ấy nói chống lại lời?

Chính sự kiện không tránh phải là khi chúng ta muốn truyền đạt cái gì đó cho ai đó, chúng ta phải dùng lời nhưng chúng ta đã trở nên điên tới mức khi chúng ta muốn truyền đạt cái gì đó cho cái ngã riêng của chúng ta, ngay cả thế chúng ta vẫn dùng lời! Không có nhu cầu dùng lời cho cái ngã riêng của người ta! Chúng ta cứ nói bên trong với cái ngã riêng của chúng ta. Suốt hai mươi bốn giờ, chúng ta nói cho bản thân chúng ta. Khi một người nói với ai đó, tất nhiên là người đó nói. Khi một người không nói với ai đó, người đó nói với bản thân mình. Người đó phân chia bản thân mình thành hai – người nói và người nghe – và nói suốt. Việc nói không dừng này tạo ra cuộc chiến bên trong. Việc nói liên tục này làm cho nhiều lời chồng chất bên trong tới mức cái hư không ẩn trong atman hoàn toàn bị mất cái nhìn; nhiều tới mức chúng ta không nhận biết chút nào về nó. Chính chỉ khi các tầng lời bề mặt này bị bỏ đi chúng ta mới có thể quen biết với atman.

Lão Tử nói, “Dồi dào lời làm cho trí tuệ bị cạn kiệt. Do đó trung tâm riêng của chúng ta cần được thiết lập ở bên trong” – bên trong trung tâm riêng của chúng ta! Tại sao? – vì trung tâm này là rỗng. Lời đơn thuần là chu vi. Chúng chỉ giống như lá che nước của hồ và do vậy che giấu hồ khỏi cái nhìn. Điều như vậy là hoàn cảnh bên trong chúng ta do việc dư thừa lời. Hư không nằm ẩn bên trong. Hư không này Lão Tử gọi là trung tâm. Ông ấy nói, “Đó là chính trung tâm của bản thể chúng ta. Nhưng chúng ta chỉ sống trên chu vi và do vậy bị tham gia tồi tệ vào trong nó tới mức chúng ta không thể đi vào bên trong. Chu vi nối lời này với lời khác, thế rồi tới lời tiếp và lời tiếp nữa… và nó cứ diễn ra như thế.

Các nhà tâm lí nói, chúng ta sống bởi các liên kết. Nếu bạn được cho một từ chẳng hạn, ‘chó’ bạn sẽ bắt đầu ngay. Lời chó sẽ hành động như dấu hiệu bắt đầu – tiếng súng hiệu như trong cuộc đua. Lời chó sẽ đi vào bên trong. Bạn sẽ nghĩ về mọi chó bạn đã biết và về người có chó bạn biết, các tên và nòi giống đa dạng của chúng. Thế rồi bạn sẽ đi tới những người chủ – bạn nào sở hữu chó nào. Thế rồi điều đó sẽ dần tới vợ của bạn bè – vợ ai hấp dẫn với bạn nhất… và trời biết trong chuyện lãng mạn nào bạn sẽ kết thúc cuộc hành trình này được bắt đầu bởi chỉ một lời – chó.

Một lời nhỏ bắt đầu cuộc hành trình bên trong bạn ngay lập tức. Bạn sẵn sàng toàn bộ bên trong. Bạn nhận lời và bạn bắt đầu nhai đến cuối. Điều này có nghĩa bạn sẽ không bao giờ có thời gian để hiểu. Ngay khi một lời được trao cho bạn, bạn bắt đầu liền. Duy nhất người có thể dừng im lặng và trống rỗng với lời là có thể hiểu. Tôi nói cái gì đó – bạn sẽ hiểu nó chỉ nếu có rỗng trước bạn. Tôi nói cái gì đó và rỗng bên trong đối diện với lời tôi như gương sẽ bắt giữ phản xạ của tôi. Nếu tim bạn im lặng, rỗng, bạn sẽ hiểu điều tôi nói và cũng hiểu cả điều tôi không nói. Bạn sẽ thấy tôi khi tôi xuất hiện và bạn cũng sẽ thấy tôi khi tôi không xuất hiện.

Nhưng có nhiều lời bên trong bạn tới mức bạn sẽ không đợi để nghe tôi. Trước khi tôi thốt ra lời thứ nhất, cuộc hành trình của bạn sẽ bắt đầu. Cuộc hành trình tiếp diễn bên trong bạn theo một dòng các lời. Bạn sẽ bắt đầu nghĩ, “Đây là điều được nói trong Gita hay đây là điều được nói trong Koran; nhưng điều này chống lại tôn giáo của tôi! Tôi không thể chấp nhận điều này!”

Một lần tôi nói chuyện trong một nhóm tụ tập nhỏ. Một người trong nhóm tụ tập đó ngẫu nhiên là người Mô ha mét giáo duy nhất. Đã có rất ít người – quãng 50 người. Bất kì cái gì tôi nói, anh bạn Hồi giáo này đều gật đầu đồng ý. Anh ta ngẫu nhiên ngồi bên phải trước tôi. Tôi tự hỏi liệu tôi có thể nói cái gì đó mà sẽ dừng cái đầu của anh ta khỏi gật gật không. Cho nên chỉ vì điều này tôi nói, “Koran là cuốn sách tuyệt vời nhưng nó rất quê mùa. Chắc chắn dân làng nào đó đã viết nó.” Bây giờ đầu của anh ta bị bất động! Nó không chuyển động, anh ta thậm chí quên mất anh ta đang ngồi ở đâu!

Tôi chẳng liên quan gì với anh bạn này nhưng anh ta đã nói có với có của tôi và nói không với không của tôi. Ngay khi tôi dùng lời quê mùa, anh ta bất đồng với tôi hoàn toàn. Sau đó tôi thấy anh ta ngồi thẳng trong ghế – kết nối của tôi với anh ta đã đứt gãy. Sau đó mọi người khác ở trong phòng ngoại trừ anh chàng này. Một lời nhỏ – quê mùa và nó phải đã bắt đầu con tầu lời bên trong anh ta – “Người này ngụ ý dốt sao?… người này ngụ ý điều này hay người này ngụ ý điều kia…?” Anh ta trở nên cứng rắn và không thể bị tấn công sau đó. Thực tại khi tôi đang nói, đã có đối thoại thường xuyên diễn ra bên trong anh ta – dù điều tôi nói là đúng hay không.

Chúng ta có ngôn ngữ thân thể. Nhiều điều chúng ta không nói bằng mồm mà chúng ta nói bằng thân thể mình. Một khoa học mới đã phát triển gần đây ở phương Tây, dựa trên ngôn ngữ thân thể này. Ngôn ngữ thân thể có thể được hiểu không? Bây giờ khi bạn gặp người đàn bà và thích cô ấy, cô ấy bao giờ cũng sẽ lui lại với nỗi sợ rằng bạn có thể tiến tới. Góc nhìn của cô ấy bị lật lại sau. Nếu 50 đôi đang nói chuyện trong câu lạc bộ,  có thể rất dễ dàng phỏng đoán ai đang thể hiện dịu dàng cho ai, chỉ bởi ngôn ngữ thân thể của họ; hay ai đang cố lảng tránh ai. Đàn bà thích bạn, ngồi theo cách khác với bạn; nếu cô ấy không thích cô ấy sẽ ngồi theo cách khác. Khi bạn yêu ai đó, bạn ngồi gần cô ấy theo cách thức thảnh thơi vì bạn không nghĩ có nguy hiểm từ hướng đó. Nếu bạn không yêu cô ấy bạn sẽ tỉnh táo và cảnh giác vì bạn cảm thấy nguy hiểm. Trước người lạ, bạn sẽ ngồi theo cách hoàn toàn khác nữa.

Nếu bạn thích điều tôi nói bạn ngồi theo cách thức đặc biệt. Nếu bạn không thích điều tôi nói, ngôn ngữ thân thể của bạn thay đổi ngay lập tức. Nếu bạn có quan tâm và tò mò trong điều tôi nói, xương sống của bạn sẽ hướng về trước chút ít: nếu không bạn sẽ ngồi dính vào lưng ghế. Trong khi làm như vậy bạn truyền đạt bạn chẳng thu được gì bởi lời của tôi và vấn đề đã kết thúc cho bạn ở đó.

Từ bên ngoài nữa, một người có thể cho gợi ý về điều đang diễn ra bên trong người đó. Mặt bạn biểu lộ liệu bạn đang nói có bên trong hay nói không. Người bán hàng trong cửa hàng liên tục quan sát mặt bạn. Nếu người đó đang cho bạn xem các cà vạt, chú ý của người đó không vào cà vạt nào bạn chọn – điều đó người đó để cho bạn. Người đó tập trung vào mặt bạn; cà vạt nào lôi kéo sự chú ý của bạn lâu hơn, lập tức giá tăng lên. Mắt bạn không dừng quá lâu ở bất kì chỗ nào. Nó có thời hạn của nó. Nếu bạn nhìn chăm chăm vào một người lâu hơn chút ít, bạn có thể làm lẩy cò việc đánh nhau vì mắt có giới hạn thời gian của nó. Khi bạn chỉ nhìn, điều đó không ngụ ý cái gì; nhưng khi bạn nhìn chăm chăm, điều đó ngụ ý bạn thích cái bạn thấy hay ít nhất bạn quan tâm. Điều này ảnh hưởng tới người khác nữa. Khi cơ chế lời nói bắt đầu bên trong bạn, điều đó trở thành hiển nhiên trong mắt bạn, cử chỉ của bạn – trong ngôn ngữ thân thể.

Khi bạn trở thành rỗng bên trong, thân thể cũng trở thành im lặng. Bạn có thấy ảnh Phật hay Mahavira không? Những ảnh này là tuyệt đối im lặng từ bên ngoài và lí do là có hư không tuyệt đối bên trong. Mọi thứ là tĩnh lặng bên trong, không có chuyển động. Như nước không gợn sóng; như ngọn lửa vững chãi khi không khí tĩnh lặng, cũng thế khi bạn tĩnh lặng và rỗng bên trong, bạn đạt tới trung tâm của bạn. Và Lão Tử nói, “Được định lại bên trong trung tâm của người ta là tốt lành.” Không lang thang trong lời nhưng được cố định bên trong trung tâm riêng của người ta là tốt lành.

Từ “Con đường Đạo”, T.2, Ch.17 Tính một trong các cái đối lập và thiết lập trong rỗng