Osho kính yêu,
Dường như là một trong những rào cản lớn nhất mà con người đối diện là việc là một mình, là đứng một mình đối diện với các ý kiến của thế giới, là đứng một mình đối diện với dối trá của thế giới, là có khả năng một mình về vật lí, và chung cuộc, là một mình mà thậm chí không có tâm trí của chúng ta – bạn đồng hành của phương sách cuối cùng.
Chúng ta thực sự biết chúng ta là một mình, chúng ta biết chúng ta sẽ chết trong sự một mình, chúng ta biết rằng mọi tiếp xúc bên ngoài chúng ta là nhất thời – duy nhất thầy phản xạ im lặng của các ngôi sao, im lặng của cái vô hạn, im lặng của cái vĩnh hằng – vậy mà ngay bên dưới tim có đau, có nút thắt, có sợ… Sợ về việc là cậu bé không có bạn, sợ thất bại và bác bỏ, và nỗi đau của việc giả vờ tôi không quan tâm.
Mọi nước mắt tôi đã từng nhỏ ra đều tới từ đau này: mất mát và sợ cô lập hay tách tời. Làm sao chúng ta phá vỡ được sự tối tăm này đang bao quanh sợ về sự một mình và cho phép phúc lạc của sự một mình mà thầy toả ra với từng mọi hơi thở?
Bóng tối của đơn độc không thể bị tranh đấu một cách trực tiếp. Nó là cái gì đó bản chất cho mọi người hiểu, rằng có vài điều nền tảng mà không thể bị thay đổi. Đây là một trong những điều nền tảng: bạn không thể tranh đấu được với tối một cách trực tiếp, tranh đấu với đơn độc một cách trực tiếp, với sợ cô lập một cách trực tiếp. Lí do là ở chỗ mọi điều này không tồn tại; chúng đơn giản là thiếu vắng cái gì đó, cũng như tối là thiếu vắng của sáng.
Bây giờ bạn làm gì khi bạn muốn căn phòng không tối? Bạn không làm bất kì cái gì một cách trực tiếp với tối – hay bạn có làm? Bạn không thể đẩy được nó ra. Không có khả năng nào để làm bất kì thu xếp nào để cho tối biến mất. Bạn phải làm cái gì đó với sáng. Bây giờ điều đó thay đổi toàn thể tình huống; và đó là điều tôi gọi là một trong những điều bản chất, điều nền tảng. Bạn thậm chí không chạm vào tối; bạn không nghĩ về nó. Không ích lợi gì; nó không tồn tại, nó đơn giản là việc thiếu vắng.
Cho nên chỉ mang sáng vào và bạn sẽ không tìm thấy tối chút nào, vì nó là việc thiếu sáng, đơn giản thiếu vắng sáng – nó không phải cái gì đó vật chất, với sự hiện hữu riêng của nó, nó không phải cái gì đó tồn tại. Nhưng đơn giản vì sáng không có đó, bạn có cảm giác sai về sự tồn tại của tối.
Bạn có thể liên tục tranh đấu với tối này cả đời bạn và bạn sẽ không thành công, nhưng chỉ chiếc nến nhỏ là đủ xua tan nó. Bạn phải làm việc vì sáng vì nó là khẳng định, có tính tồn tại; nó tồn tại theo cách riêng của nó. Và một khi sáng tới, bất kì cái gì đã là thiếu vắng của nó tự động biến mất.
Đơn độc là tương tự như tối.
Bạn không biết sự một mình của bạn. Bạn đã không trải nghiệm sự một mình của bạn và cái đẹp của nó, quyền năng vô cùng của nó, sức mạnh của nó. Đơn độc và một mình trong từ điển là đồng nghĩa, nhưng sự tồn tại không đi theo từ điển của bạn. Và không ai đã thử làm từ điển có tính tồn tại, điều sẽ không mâu thuẫn với sự tồn tại.
Đơn độc là thiếu vắng.
Vì bạn không biết sự một mình của bạn, có sợ. Bạn cảm thấy đơn độc cho nên bạn muốn bám lấy cái gì đó, ai đó, mối quan hệ nào đó, chỉ để giữ ảo tưởng rằng bạn không đơn độc. Nhưng bạn biết bạn hiện hữu – do đó có đau. Mặt khác bạn đang bám vào cái gì đó mà không phải là cái thực, cái chỉ là việc thu xếp tạm thời – mối quan hệ, tình bạn.
Và trong khi bạn đang trong mối quan hệ bạn có thể tạo ra chút ảo tưởng để quên đi sự đơn độc của bạn. Nhưng đây là vấn đề: mặc dầu bạn có thể quên sự đơn độc của bạn trong một khoảnh khắc, ngay khoảnh khắc tiếp bạn đột nhiên trở nên nhận biết rằng mối quan hệ hay tình bạn không phải là cái gì đó thường hằng. Hôm qua bạn đã không biết người đàn ông này hay người đàn bà này, các bạn đã là người lạ. Hôm nay các bạn là bạn bè – ai biết về ngày mai? Ngày mai các bạn có thể lại là người lạ – do đó có đau.
Ảo tường cho sự an ủi nào đó, nhưng nó không thể tạo ra thực tại để cho mọi sợ biến mất. Nó kìm nén sợ, để cho trên bề mặt bạn cảm thấy thoải mái – ít nhất bạn cố cảm thấy thoải mái. Bạn giả vờ cảm thấy thoải mái cho bản thân bạn: mối quan hệ tuyệt vời làm sao, người đàn ông hay người đàn bà này tuyệt vời làm sao. Nhưng đằng sau ảo tưởng này – và ảo tưởng này mỏng tới mức bạn có thể nhìn thấy đằng sau nó – có đau trong tim, vì tim biết hoàn toàn rõ rằng ngày mai mọi sự có thể không còn như cũ… và chúng là không còn như cũ.
Kinh nghiệm cả đời của bạn xác nhận rằng mọi thứ liên tục thay đổi. Không cái gì vẫn còn ổn định; bạn không thể bám được vào bất kì cái gì trong thế giới đang thay đổi. Bạn muốn làm cho tình bạn của bạn là cái gì đó thường hằng nhưng việc muốn của bạn đi ngược lại luật về thay đổi, và luật đó sẽ không tạo ra ngoại lệ. Nó đơn giản liên tục làm điều riêng của nó. Nó sẽ thay đổi – mọi thứ.
Có lẽ trên đường trường một ngày nào đó bạn sẽ hiểu rằng điều tốt là nó đã không nghe theo bạn, rằng sự tồn tại đã không bận tâm về bạn và cứ liên tục làm bất kì cái gì nó muốn làm… không theo ham muốn của bạn.
Có thể mất chút thời gian cho bạn hiểu. Bạn muốn người bạn này là bạn của bạn mãi mãi, nhưng ngày mai anh ta biến thành kẻ thù. Hay đơn giản – “Anh cút đi!” và anh ta không còn cùng bạn nữa. Ai đó khác lấp vào kẽ hở, người là cao siêu hơn nhiều. Thế thì đột nhiên bạn nhận ra điều tốt là người kia đã biến đi; bằng không bạn chắc đã bị mắc kẹt với anh ta. Nhưng dầu vậy bài học này không bao giờ đi sâu tới mức bạn dừng đòi hỏi về thường hằng.
Bạn sẽ bắt đầu đòi hỏi sự thường hằng với người đàn ông này, với người đàn bà này: bây giờ điều này phải không thay đổi. Bạn đã chưa thực sự học được bài học rằng thay đổi đơn giản là chính cơ cấu của sự sống. Bạn phải hiểu nó và đi cùng nó. Đừng tạo ra ảo tưởng; chúng sẽ không giúp đỡ. Và mọi người đang tạo ra ảo tưởng các loại khác nhau.
Tôi có biết một người nói, “Tôi tin cậy mỗi vào tiền thôi. Tôi không tin cậy vào bất kì người nào khác.”
Tôi nói, “Ông đang nêu ra một phát biểu rất có ý nghĩa đấy.”
Ông ta nói, “Mọi người thay đổi. Ông không thể dựa vào bất kì người nào. Và khi ông già đi, chỉ tiền là của ông. Không ai chăm nom – ngay cả con trai ông cũng không, ngay cả vợ ông cũng không. Nếu ông có tiền tất cả họ đều chăm nom, tất cả họ kính trọng ông, vì ông có tiền. Nếu ông không có tiền ông trở thành kẻ đi xin.”
Việc nói của ông ta rằng thứ duy nhất trên thế giới để tin cậy là tiền bắt nguồn từ kinh nghiệm lâu dài về sự sống, về việc bị lừa đi lừa lại bởi những người ông ta đã tin cậy – và ông ta nghĩ họ đã yêu ông ta nhưng tất cả họ vây quanh ông ta vì tiền.
“Nhưng,” tôi bảo ông ta, “vào khoảnh khắc chết tiền sẽ không đi cùng ông đâu. Ông có thể có ảo tưởng rằng ít nhất tiền là cùng với ông, nhưng khi hơi thở của ông dừng lại, tiền không còn cùng với ông nữa. Ông đã kiếm được cái gì đó nhưng nó sẽ bị bỏ lại ở phía bên này; ông không thể mang được nó bên ngoài chết. Ông sẽ rơi vào sự đơn độc sâu mà ông đã từng che giấu đằng sau mẽ ngoài của tiền.”
Có những người chạy theo quyền lực, nhưng lí do là cùng một: khi họ đang nắm quyền nhiều người thế ở cùng với họ, hàng triệu người ở dưới chi phối của họ. Họ không một mình. Họ là những nhà lãnh đạo chính trị và tôn giáo lớn. Nhưng quyền lực thay đổi. Hôm nay bạn có nó, hôm khác nó mất rồi, và đột nhiên toàn thể ảo tưởng biến mất. Bạn đơn độc vì không ai khác có đấy, vì người khác quen hiện hữu đơn độc. Bạn không quen…đơn độc của bạn làm bạn đau nhiều hơn.
Xã hội đã cố làm các thu xếp để cho bạn có thể quên sự đơn độc. Hôn nhân được thu xếp chỉ là nỗ lực để cho bạn biết vợ bạn là cùng với bạn. Mọi tôn giáo chống lại li dị vì lẽ đơn giản là nếu li dị mà được phép thế thì hôn nhân có chủ định cơ bản đã được phát minh ra sẽ bị phá huỷ. Chủ định cơ bản là cho bạn người đồng hành, bạn đồng hành cả đời.
Nhưng cho dù vợ sẽ ở cùng bạn hay chồng sẽ ở cùng bạn cả đời bạn, điều đó không có nghĩa rằng yêu vẫn còn như cũ. Thực ra, thay vì cho bạn người bạn đồng hành, họ cho bạn gánh nặng để mang. Bạn đã đơn độc rồi, đã trong phiền phức rồi, và giờ bạn phải mang người khác, người cũng đơn độc. Và trong đời này không có hi vọng, vì một khi yêu biến mất cả hai bạn đều là đơn độc, và cả hai phải chịu đựng lẫn nhau. Bây giờ vấn đề không phải là việc được say mê lẫn nhau; nhiều nhất bạn có thể kiên nhẫn chịu đựng lẫn nhau. Đơn độc của bạn đã không được thay đổi bởi chiến lược hôn nhân của xã hội.
Các tôn giáo đã cố làm cho bạn thành thành viên của giáo đoàn tôn giáo có tổ chức để cho bạn bao giờ cũng ở trong đám đông. Bạn biết rằng có sáu trăm triệu người Cơ đốc giáo; bạn không một mình, sáu trăm triệu người Cơ đốc giáo là cùng với bạn. Jesus Christ là đấng cứu tinh của bạn. Thượng đế là cùng bạn. Một mình bạn có thể đã là sai – hoài nghi có thể đã nảy sinh – nhưng sáu trăm triệu người không thể sai. Sự hỗ trợ chút ít… nhưng ngay cả điều đó cũng mất đi vì có hàng triệu người không là người Cơ đốc giáo. Có những người đã đóng đinh Jesus. Có những người không tin vào Thượng đế – và số lượng của họ không kém hơn số người Cơ đốc giáo, nó là nhiều hơn số người Cơ đốc giáo. Và có các tôn giáo khác với các quan niệm khác.
Khó cho người thông minh không hoài nghi. Bạn có thể có hàng triệu người đi theo hệ thống niềm tin nào đó, nhưng dầu vậy bạn không thể chắc chắn được rằng họ là cùng với bạn, rằng bạn không đơn độc.
Thượng đế đã là phương cách, nhưng mọi phương cách đã thất bại. Nó đã là phương cách… khi không cái gì có đó, ít nhất Thượng đế là cùng bạn. Ngài bao giờ cũng ở mọi nơi cùng bạn. Trong đêm tối của hồn, ngài là cùng bạn – đừng lo.
Điều đã là tốt cho nhân loại còn ấu trĩ là bị lừa bởi quan niệm này, nhưng bạn không thể bị lừa bởi quan niệm này. Thượng đế này người bao giờ cũng ở mọi nơi – bạn không thấy ngài, bạn không thể nói với ngài, bạn không thể chạm vào ngài. Bạn không có bất kì bằng chứng nào về sự tồn tại của ngài – ngoại trừ ham muốn của bạn rằng ngài phải có đó. Nhưng ham muốn của bạn không phải là chứng cớ của bất kì cái gì.
Thượng đế chỉ là ham muốn của tâm trí trẻ con.
Người đã đi tới tuổi lớn, và Thượng đế đã trở thành vô nghĩa. Giả thuyết này đã mất sức nắm giữ của nó.
Điều tôi đang cố nói là ở chỗ mọi nỗ lực đã được hướng tới việc né tránh sự đơn độc đều đã thất bại, và sẽ thất bại, vì nó đi ngược lại những điều nền tảng của sự sống. Cái được cần không phải là cái gì đó mà trong đó bạn có thể quên đi sự đơn độc của bạn. Cái được cần là ở chỗ bạn trở nên nhận biết về sự một mình của bạn, điều là thực tại. Và trải nghiệm nó, cảm nó là đẹp thế, vì nó là tự do của bạn khỏi đám đông, khỏi người khác. Nó là tự do của bạn khỏi sợ việc là đơn độc.
Chỉ từ “đơn độc” lập tức nhắc nhở bạn rằng nó giống như vết thương: cái gì đó được cần để rót vào nó. Có kẽ hở và nó gây đau: cái gì đó cần được rót vào. Chính từ “một mình” không có cùng nghĩa của vết thương, của kẽ hở mà phải được rót vào. Sự một mình đơn giản ngụ ý sự đầy đủ. Bạn là toàn thể; không có nhu cầu về bất kì người nào khác để làm đầy đủ bạn.
Cho nên cố tìm ra trung tâm bên trong nhất của bạn đi, nơi bạn bao giờ cũng một mình, bao giờ cũng một mình. Trong sống, trong chết – bất kì chỗ nào bạn hiện hữu, bạn sẽ là một mình. Nhưng nó là đầy thế – nó không trống rỗng, nó là đầy và đầy đủ và tuôn tràn với mọi nhựa sống, với mọi cái đẹp và phúc lành của sự tồn tại, tới mức một khi bạn đã nếm trải sự một mình, cái đau trong tim sẽ biến mất. Thay vì thế, nhịp điệu mới của sự dịu dàng, an bình, vui vẻ, phúc lạc vô cùng sẽ có đó.
Điều đó không có nghĩa là người được định tâm trong sự một mình của người đó, là đầy đủ trong bản thân người đó, không thể làm bạn – thực ra chỉ người đó có thể làm bạn, vì bây giờ nó không còn là nhu cầu, nó chỉ là chia sẻ. Người đó có nhiều thế; người đó có thể chia sẻ.
Tình bạn có thể có hai kiểu. Một kiểu là tình bạn trong đó bạn là kẻ đi xin – bạn cần cái gì đó từ người khác để giúp cho sự đơn độc của bạn – và người khác cũng là kẻ đi xin; người đó muốn cùng điều đó từ bạn. Và một cách tự nhiên hai người đi xin không thể giúp được cho nhau. Họ sẽ sớm thấy rằng việc đi xin của họ từ người đi xin đã nhân đôi hay nhân nhiều lần nhu cầu này. Thay vì một người đi xin, giờ họ là hai người. Và nếu, một cách không may, họ có con, thế thì có toàn thể nhóm đi xin, toàn người đang hỏi xin – và không ai có bất kì cái gì để cho. Cho nên mọi người đều bị thất vọng và giận dữ, và mọi người cảm thấy mình đang bị lừa, bị bịp. Và thực ra không ai lừa và không ai bịp, vì bạn đã có được cái gì?
Loại tình bạn khác, loại yêu khác, có phẩm chất khác toàn bộ. Nó không là từ nhu cầu, nó là từ việc có nhiều tới mức bạn muốn chia sẻ. Một loại niềm vui mới đã đi vào trong con người bạn – niềm vui của việc chia sẻ, điều bạn đã không bao giờ nhận biết trước đây. Bạn bao giờ cũng đã từng đi xin.
Khi bạn chia sẻ, không có vấn đề về bám víu. Bạn tuôn chảy cùng sự tồn tại, bạn tuôn chảy với sự thay đổi của sự sống, vì không thành vấn đề bạn chia sẻ với ai. Nó có thể là cùng người đó ngày mai – cùng người ở với bạn cả đời – hay nó có thể là người khác. Nó không phải là hợp đồng, nó không phải là hôn nhân; nó đơn giản là từ sự đầy của bạn mà bạn muốn cho. Cho nên bất kì người nào tình cờ ở gần bạn, bạn cho nó. Và việc cho là niềm vui thế.
Việc đi xin là khổ thế. Cho dù bạn có được cái gì đó qua đi xin, bạn sẽ vẫn còn khổ. Điều đó làm tổn thương. Nó làm tổn thương lòng tự hào của bạn, nó làm tổn thương tính toàn vẹn của bạn. Nhưng việc chia sẻ làm bạn được định tâm hơn, được tích hợp hơn, được tự hào hơn, nhưng không bản ngã hơn – tự hào hơn rằng sự tồn tại đã từ bi với bạn. Nó không phải là bản ngã; nó là hiện tượng khác toàn bộ… việc thừa nhận rằng sự tồn tại đã cho phép bạn là cái gì đó mà hàng triệu người đang cố gắng vì nó, nhưng ở cửa sai. Bạn ngẫu nhiên ở cửa đúng.
Bạn tự hào về phúc lạc của bạn và mọi điều sự tồn tại đã trao cho bạn. Sợ biến mất, tối biến mất, đau biến mất, ham muốn về người khác biến mất.
Bạn có thể yêu một người, và nếu người này yêu ai đó khác, sẽ không có bất kì ghen tuông nào, vì bạn đã yêu từ nhiều niềm vui thế. Nó đã không là bám víu. Bạn đã không giữ người kia trong tù. Bạn đã không lo nghĩ rằng người kia có thể trượt ra khỏi tay bạn, rằng ai đó khác có thể bắt đầu có chuyện tình…
Khi bạn đang chia sẻ niềm vui của bạn, bạn không tạo ra nhà tù cho bất kì người nào. Bạn đơn giản cho. Bạn thậm chí không mong đợi sự biết ơn và hay việc cám ơn vì bạn không cho để nhận bất kì cái gì, thậm chí không mong việc biết ơn. Bạn đang cho vì bạn là đầy thế bạn phải cho.
Cho nên nếu bất kì người nào cần biết ơn, chính bạn biết ơn người đã chấp nhận yêu của bạn, người đã chấp nhận món quà của bạn. Người đó đã làm nhẹ gánh cho bạn, người đó đã cho phép bạn trút lên người đó. Và bạn càng chia sẻ, bạn càng cho, bạn càng có nhiều hơn. Cho nên điều đó không làm bạn thành người keo kiệt, nó không tạo ra sợ mới rằng “Mình có thể mất nó.” Thực ra bạn càng mất nó nhiều, càng nhiều nước tươi mát đang chảy vào từ những sòng suối mà bạn chưa bao giờ nhận biết trước đây.
Cho nên tôi sẽ không bảo bạn làm bất kì cái gì về sự đơn độc của bạn.
Tìm sự một mình của bạn đi.
Quên sự đơn độc, quên tối, quên đau đi. Đây chỉ là việc thiếu vắng sự một mình. Kinh nghiệm về một mình sẽ xua tan chúng ngay lập tức. Và phương pháp là cùng một: chỉ quan sát tâm trí bạn, là nhận biết. Trờ thành ngày càng ý thức hơn, để cho chung cuộc bạn chỉ là ý thức về bản thân bạn. Đó là điểm mà bạn trở nên nhận biết về sự một mình.
Bạn sẽ ngạc nhiên rằng các tôn giáo khác nhau đã cho các cái tên khác nhau cho trạng thái tối thượng của việc nhận ra. Ba tôn giáo được sinh ra bên ngoài Ấn Độ không có bất kì cái tên nào cho nó vì họ không bao giờ đi xa trong việc tìm bản thân người ta. Họ vẫn còn trẻ con, bám lấy Thượng đế, bám lấy lời cầu nguyện, bám lấy đấng cứu tinh. Bạn có thể thấy điều tôi ngụ ý: họ bao giờ cũng phụ thuộc – ai đó khác là để cứu họ. Họ chưa chín chắn. Do Thái giáo, Ki tô giáo, Hồi giáo – họ chưa chín chắn chút nào và có lẽ đó là lí do họ đã ảnh hưởng tới đa số lớn nhất trên thế giới, vì phần lớn mọi người trên thế giới là chưa chín chắn. Họ có sự giống nhau nào đó.
Nhưng ba tôn giáo ở Ấn Độ có ba cái tên cho trạng thái tối thượng này. Và tôi nhớ điều này vì từ một mình. Jainia giáo đã chọn kaivalya, sự một mình, là trạng thái tối thượng của con người. Cũng như Phật giáo đã chọn niết bàn, sự vô ngã, và Hindu giáo đã chọn moksha, tự do, Jaina giáo đã chọn sự một mình tuyệt đối. Cả ba từ này là hay. Chúng là khía cạnh của cùng một thực tại. Bạn có thể gọi nói là giải thoát, tự do; bạn có thể gọi nó là sự một mình; bạn có thể gọi nó là tính vô ngã, hư không – chỉ là những chỉ dẫn khác nhau hướng tới kinh nghiệm tối thượng đó mà với nó không cái tên nào là đủ.
Nhưng bao giờ cũng nhìn để xem liệu bất kì cái gì bạn đang đối diện như vấn đề là cái có tính phủ định hay cái có tính khẳng định. Nếu nó là cái có tính phủ định thế thì đừng tranh đấu với nó; đừng bận tâm về nó chút nào. Chỉ tìm cái khẳng định của nó, và bạn sẽ ở cửa đúng.
Phần lớn mọi người trên thế giới bỏ lỡ vì họ bắt đầu tranh đấu trực tiếp với cửa có tính phủ định. Không có cửa; chỉ có tối, chỉ có thiếu vắng. Và họ càng tranh đấu, họ càng thấy thất bại, họ càng trở nên buồn nản, bi quan … và chung cuộc họ bắt đầu thấy rằng sự sống không có nghĩa, rằng nó đơn thuần là hành hạ. Nhưng sai lầm của họ là họ đã đi vào từ cửa sai.
Cho nên trước khi bạn đối diện với vấn đề, nhìn vào vấn đề: nó là việc thiếu vắng của cái gì đó không? Và mọi vấn đề của bạn là việc thiếu vắng của cái gì đó. Và một khi bạn đã tìm ra chúng là việc thiếu vắng của cái gì, thế thì đi theo cái khẳng định. Và khoảnh khắc bạn tìm ra cái khẳng định, sáng – tối được kết thúc.
Từ “Con đường của nhà huyền bí”, T.1, Ch.19 Phúc lạc của sự một mình
