Bây giờ tới câu chuyện này. Câu chuyện này là đơn giản nhưng hay vô cùng; mọi thứ hay bao giờ cũng đơn giản. Rất hiển nhiên, rất rõ ràng. Đây là chuyện ngụ ngôn Phật đã dùng nhiều lần. Thật ra nó đã xảy ra; nó không chỉ là chuyện ngụ ngôn. Phật đã đi qua bên sông, và ông ấy thấy những đứa trẻ này đang chơi và ông ấy thấy toàn thể điều này. Sáng hôm sau ông ấy đã nói về nó — ông ấy đã làm ra chuyện ngụ ngôn từ nó. Nó là chuyện ngụ ngôn lớn. Đi vào trong nó với việc hiểu thấu vào trong từng lời.
Một số trẻ đang chơi bên sông.
Nếu bạn đang chơi, bạn là đứa trẻ. Việc chơi của bạn có thể được gọi là yêu, việc chơi của bạn có thể được gọi là chính trị, việc chơi của bạn có thể được gọi là tiền. Bạn có thể chơi ở bãi chợ, hay ở New Delhi hay ở Washington — nhưng nếu bạn vẫn đang chơi thế thì bạn còn trẻ con. Nếu bạn vẫn được tham gia vào các trò chơi và coi trò chơi là rất nghiêm chỉnh — coi trò chơi là nghiêm chỉnh tới mức bạn sẵn sàng tranh đấu, giết hay bị giết — thế thì bạn là rất trẻ con, bạn không là người trưởng thành.
Một số trẻ đang chơi bên sông.
Và sông là biểu tượng của sự sống. Sự sống chảy như sông — và bên sông, trên bờ sông, trẻ con đang chơi cả nghìn lẻ một trò chơi. Sự sống liên tục tuôn chảy — và chúng ta trở nên mê mải trong trò chơi của mình tới mức chúng ta quên mất sự sống hoàn toàn. Sự sống chảy bên trong chúng ta — nhưng chúng ta bị mê mải trong những trò chơi của chúng ta, bị bận tâm.
Bận tâm là bệnh nền tảng của tâm trí; nó là cách né tránh dòng sông sự sống. Tôi ngụ ý gì bởi ‘bận tâm’? Bận tâm ngụ ý hoặc bạn ở trong quá khứ hoặc bạn ở trong tương lai. Bận tâm ngụ ý bạn có thể ở bất kì chỗ nào ngoại trừ ở đây bây giờ. Khi bạn ở đây bây giờ bạn không bận tâm. Thế thì không có bận bịu — thế thì có sự sáng tỏ đơn giản, tính mở mong manh.
Và tâm trí không bận tâm là tâm trí tỉnh táo, tâm trí thông minh. Và tâm trí thông minh là trong hoà điệu với dòng sông sự sống, chảy cùng nó. Tâm trí bận tâm đang chơi trò chơi, và chơi chúng một cách rất nghiêm chỉnh. Bạn có thể đi vào bãi chợ và thấy mọi người đang chơi trò chơi tiền, và rất nghiêm chỉnh. Và họ sẽ chết và mọi tiền sẽ bị bỏ lại ở đây — và trong khi họ ở đây họ đã chơi trò chơi nghiêm chỉnh thế.
Đi vào trong thị trấn và xem cách mọi người chơi điên cuồng trò chơi quyền lực. Từ này ‘capital-thủ đô’ là rất hay, nó bắt nguồn từ từ gốc ‘capita’ có nghĩa là ‘thủ’. Cho nên ‘capital’ ngụ ý thành phố đầu, hay thành phố điên. Mọi loại người điên đã tụ tập ở thủ đô.
Nếu Thượng đế muốn cứu thế giới này, ông ấy có thể làm một phép màu đơn giản và nó sẽ được cứu: cứ để các thủ đô biến mất. Đột nhiên, không có New Delhi, không có Washington, không có Moscow, không có Bắc Kinh, không có London. Đột nhiên mọi thủ đô biến mất; bạn sẽ ngạc nhiên mà thấy rằng mọi người điên đã biến mất. Họ được thấy ở thủ đô — nếu họ không ở thủ đô, họ đang đi hướng tới thủ đô.
Một trò chơi lớn. Hàng triệu người bị giết trong trò chơi đó — dân tộc, và thế này và thế nọ, ‘chủ nghĩa’. Chủ nghĩa cộng sản, chủ nghĩa phát xít, chủ nghĩa quốc xã, chủ nghĩa xã hội. Trung Quốc và Nga và Mĩ, và Ấn Độ và Pakistan và Bangladesh. Và họ liên tục đấu tranh: và rất nghiêm chỉnh, chính cuộc sống của họ lâm nguy. Mọi trẻ con, chưa đến tuổi thành niên; họ đã bỏ lỡ việc trưởng thành.
Và họ liên tục bỏ lỡ dòng sông sự sống vì họ bận tâm thế. Mọi người bị hạn chế thế với trò chơi của mình…. Bạn có quan sát mọi người chơi cờ vua không? Họ quên toàn thế giới. Trong cờ vua, Mọi người bị cuốn hút thế, cho dù nhà bị cháy họ sẽ không nhận biết về điều đó. Họ hội tụ vào những con tượng và con mã giả — chỉ các biểu tượng!
Mọi người đang chơi trò chơi bận tâm. Nếu bạn đang nghe tôi và bạn đã tới như người Ki tô giáo, bạn bận tâm. Hay như người Mô ha mét giáo, bạn bận tâm. Hay như Phật tử, bạn bận tâm. Ngay cả bạn tin vào Thiền bạn cũng bận tâm. Mọi niềm tin đều tạo ra bận tâm. Nếu bạn nghe tôi và bên trong đầu bạn liên tục nói, ‘Vâng, cái này Koran linh thiêng cũng nói,’ thế thì bạn không linh thiêng chút nào. Hay, ‘Vâng, cái này là điều Jesus cũng nói trong Tân ước,’ thế thì bạn đã không biết Jesus chút nào. Bạn đã bỏ lỡ Jesus, và bạn sẽ bỏ lỡ cả tôi nữa.
‘Bận tâm’ ngụ ý: trong quá khứ, trong tương lai, không bao giờ ở đây bây giờ. Khi bạn ở đây bây giờ, không có trò chơi. Trò chơi dừng lại, thế thì bạn tuôn chảy cùng với dòng sông sự sống. Thế thì có tự phát và có thông minh lớn và có mở hội lớn. Trò chơi dừng lại, bạn không coi mọi sự một cách nghiêm chỉnh. Nếu bạn thắng, tốt. Nếu bạn thua, tốt. Điều đó không tạo ra khác biệt. Đó là điều tôi ngụ ý bởi ‘trò chơi biến mất’ — tôi không ngụ ý rằng khi bạn trở nên tỉnh táo, thức tỉnh, bạn không sống cuộc sống, cuộc sống bình thường. Bạn vẫn sống cuộc sống bình thường, bạn vẫn chẻ củi, bạn vẫn mang nước — nhưng với thanh thản lớn. Bạn vẫn cười, bạn vẫn yêu — nhưng với phẩm chất khác toàn bộ.
Bây giờ chẳng cái gì thành vấn đề. Nếu người đàn bà bỏ bạn, bạn nói lời tạm biệt với lòng biết ơn lớn. Nếu tiền của bạn bị đánh cắp, bạn nói, ‘Được, ai đó phải đã cần nó.’ Bạn không nghiêm chỉnh chút nào nữa, có vậy thôi. Sự nghiêm chỉnh đó đã biến mất. Bạn vẫn tiếp tục chơi, nhưng bạn biết rằng những con mã con tượng cờ vua này và con vua và con hậu và thế này và thế nọ, chúng toàn chỉ là các biểu tượng, biểu dụ.
Một số trẻ đang chơi bên sông. Chúng làm lâu đài cát, và từng đứa trẻ bảo vệ lâu đài của mình và nói, ‘Cái này là của tao.’
Và trò chơi nghiêm chỉnh tới với ‘của tao’ và ‘của tôi’. Cái này là của tao — sự nghiêm chỉnh tới qua việc sở hữu, bám víu. Qua ‘của tôi’ chúng ta tạo ra ‘tôi’. Bạn càng có nhiều, bạn càng có thể gọi ‘của tôi’ nhiều, bạn càng sẽ có cái ‘tôi’ lớn hơn. Lãnh thổ của ‘của tôi’ càng lớn, cái ‘tôi’ sẽ càng mạnh hơn.
Cho nên khi bạn là tổng thống một nước, bạn có một cái ‘tôi’ như toà tháp chọc trời. Khi bạn không còn là tổng thống một nước, bạn co lại; toà tháp đó biến mất, bạn trở thành chỉ là gốc của cây bị chặt.
Khi bạn có tiền bạn bước đi vênh vang với sức mạnh. Khi tiền biến mất bạn bắt đầu dụt dè. Khi bạn có tiền trong túi bạn không cảm thấy lạnh thế, tiền cho bạn hơi ấm thế. Khi tiền biến mất khỏi túi, đột nhiên bạn cảm thấy lạnh và run. Hơi ấm mất rồi, sức nóng mất rồi, năng lượng mất rồi.
Những đứa trẻ đó đang chơi, và từng đứa đều bảo vệ lâu đài của nó, và lâu đài được làm bằng cát. Mọi lâu đài đều được làm bằng cát. Chỉ có các lâu đài cát; không có các lâu đài khác. Lâu đài cát nhất định sụp đổ, không có cách nào bảo vệ nó. Mọi bảo vệ đều vô nghĩa — chính bản chất của nó là sụp đổ và biến mất, nó là lâu đài cát.
Bạn đã làm bao nhiêu lâu đài cát và chúng đã biến mất? Và dầu vậy bạn liên tục làm những lâu đài ngày càng lớn hơn. Khi lâu đài nhỏ hơn biến mất, bạn nghĩ có thể lâu đài lớn hơn sẽ ổn định hơn. Bao nhiêu người đã sống trên trái đất này trước bạn? Và bao nhiêu triệu lâu đài đã biến mất? Lâu đài được làm bởi Alexander Đại đế, và lâu đài được làm bởi Nadirshah, và lâu đài được làm bởi Akbar — tất cả đã biến mất. Và đó là cùng cát — họ đã làm chúng trong cùng cát này, và bạn lại đang làm chúng trong cùng cát.
Thấy điều đó, người ta bỏ ý tưởng về ‘của tôi’ và ‘của tao’.
Chúng giữ các lâu đài của chúng tách rời…
Hiển nhiên. Khi bạn phụ thuộc vào lâu đài của bạn, bạn phải giữ chúng tách rời. Bạn phải đánh dấu nó, bạn phải làm hàng rào cho nó. Bạn phải nói, ‘Đừng đến đây. Lối này, cửa bị đóng. Đây là đường riêng. Kẻ xâm phạm sẽ bị khởi tố. Cái này là của tôi.’
Chúng giữ các lâu đài của chúng tách rời và sẽ không cho phép bất kì sai lầm nào về cái nào là của ai.
Mọi người đều có bảng tên riêng của mình, và bảo vệ lâu đài rất kĩ. Và cùng lâu đài này đã thuộc về ai đó trước bạn, và cùng lâu đài này sẽ thuộc về ai đó khi bạn mất đi. Thật ra cùng lâu đài này chẳng thuộc ai cả; nó chỉ thuộc về cát. Cát đó còn lại; người tới và đi. Trò chơi bắt đầu và biến mất, và cát liên tục còn mãi. Cát là vĩnh hằng, lâu đài là nhất thời.
Khi các lâu đài tất cả đã hoàn thành, một đứa trẻ đạp lên lâu đài của ai đó khác và phá huỷ nó hoàn toàn. Đứa trẻ chủ lâu đài này nổi khùng…
Quan sát, lần sau bạn nổi khùng — ai đó phải đã phá huỷ lâu đài của bạn. Nhớ — lần sau bạn trong giận dữ, nhớ tới chuyện ngụ ngôn này và đột nhiên bạn sẽ bắt đầu cười. Chẳng có vấn đề gì trong việc giận dữ, chẳng có vấn đề gì chút nào trong việc nổi khùng. Không có ‘tôi’ và không có ‘của tôi’. Và nếu lâu đài cát đã sụp đổ, nó phải sụp đổ. Nó đã là lâu đài cát.
Đứa trẻ chủ lâu đài này nổi khùng, kéo tóc của đứa trẻ kia, đánh nó bằng nắm đấm và hét toáng lên, ‘Nó đã làm hỏng lâu đài của tao! Tất cả chúng mày tới đây và giúp tao trừng phạt nó vì nó xứng đáng phạt.’
Đó là điều luật pháp, toà án, cảnh sát liên tục làm. Ai đó đã phá huỷ lâu đài của bạn: bạn nói, ‘Lại đây, tất cả các bạn! và giúp tôi trừng phạt người này.’ Và vâng, mọi người sẽ tới và giúp bạn, vì họ phải bảo vệ lâu đài của họ nữa.
Cho nên đây là thoả thuận; đó là cách bạn trừng phạt kẻ tội phạm. Đó là cách hàng nghìn người trong nhà tù bị trừng phạt bởi tất cả các bạn, vì họ quấy rối lâu đài của ai đó. Ai đó đã ăn cắp tiền của ai đó, hay ai đó đã lấy bò của ai đó, hay ai đó đã làm điều nhỏ bé nào đó — đã lấy cắp vài quả từ cây của bạn. Mọi cây là cây của Thượng đế. Nhưng ai đó đã lấy cắp vài quả táo từ cây của bạn và bạn phát khùng, vì bạn nghĩ bạn là người sở hữu.
Giận bắt nguồn từ quyền sở hữu. Nếu bạn thực sự muốn gạt bỏ giận, bạn sẽ phải bỏ quyền sở hữu. Nhiều người tới tôi và họ nói, ‘Chúng tôi khổ lắm từ giận. Làm sao bỏ nó?’ Họ nghĩ dường như giận có thể bỏ được trực tiếp — họ không biết; nó là phức tạp. Chừng nào bạn chưa bỏ quyền sở hữu bạn không thể bỏ giận.
Giận chỉ là lá trên cây quyền sở hữu. Nếu bạn sở hữu, bạn không thể bỏ được giận. Bạn sở hữu vợ bạn, và ai đó đi qua và nháy mắt với cô ấy: giận. Làm sao bạn tránh được giận? Vì bạn sở hữu vợ, cô ấy là vợ của bạn — làm sao ai đó khác có thể dám cười với cô ấy hay mỉm cười với cô ấy? hay ném cái hôn vào cô ấy? Cô ấy là vợ của bạn — bạn sở hữu cô ấy, cô ấy là tài sản riêng. Vợ trở nên điên vào khoảnh khắc cô ấy thấy đàn bà nào đó đang cố chơi bất kì trò chơi nào với chồng của cô ấy.
Chúng ta sở hữu người, chúng ta sở hữu vật, chúng ta sở hữu. Từ quyền sở hữu giận và khùng tới. Nếu bạn thực sự muốn ở ngoài giận và khùng — và ai mà chẳng muốn là vậy, chừng nào bạn chưa ở trong yêu sâu sắc với chứng thần kinh của bạn? — nếu bạn thực sự muốn bỏ chứng thần kinh của bạn, quyền sở hữu phải bị bỏ đi. Chính ý tưởng rằng ‘tôi sở hữu bất kì cái gì’ là ngu xuẩn. Và thế thì người khác có đó để giúp. Họ sợ về tài sản riêng của họ. Nếu ai đó xâm phạm tài sản của bạn và không bị trừng phạt, thế thì mọi người sẽ bắt đầu phá huỷ tài sản của người khác rất dễ dàng.
Cho nên tất cả các bạn đều giận — nếu bạn thấy một kẻ cắp, tất cả các bạn nhảy lên anh ta. Anh ta đã không lấy tiền của bạn, anh ta đã lấy tiền của ai đó khác — nhưng tất cả những người đang có đó sẽ nhảy lên anh ta, sẽ đánh anh ta, ném anh ta xuống đất và dẫm lên anh ta. Và họ sẽ nói, ‘Nó là kẻ cắp. Chúng ta phải trừng phạt nó.’ Nhưng tại sao bạn trừng phạt? — anh ta đã không lấy tiền của bạn. Không, anh ta đã không lấy tiền của bạn, nhưng anh ta là nguy hiểm — nếu bạn cho phép anh ta lấy tiền của ai đó khác, ngày nào đó anh ta sẽ lấy tiền của bạn nữa. Thế đấy.
Cho nên tốt hơn cả là thận trọng, tốt hơn cả là ngăn ngừa điều đó từ chính lúc bắt đầu. Do đó luật pháp tồn tại. Luật pháp bao giờ cũng thiên về người sở hữu, luật pháp bao giờ cũng thiên về những người có tài sản, luật pháp bao giờ cũng có tính tư bản. Điều đó không tạo ra khác biệt nào — dù ở Nga, nơi chủ nghĩa tư bản đã biến mất, luật pháp ủng hộ cho nhà nước, vì bây giờ nhà nước sở hữu mọi thứ. Bất kì ai sở hữu, luật pháp là người hầu cho người sở hữu. Nếu nhà nước sở hữu, thế thì luật pháp phục vụ nhà nước. Quan toà, luật pháp, cảnh sát, toà án, họ đang phục vụ cho những người có — chống lại những người không có. Luật pháp phục vụ cho ‘người có’ chống lại ‘người không có’.
Thế giới không thể là rất tốt, nơi bản thân luật pháp phục vụ cho ‘người có’. Làm sao luật pháp có thể công bằng được? — không thể được. Điều đó chống lại những người không có gì, nó ủng hộ cho những người có mọi thứ. Nó bao giờ cũng thiên về những người có — nó được làm ra bởi người có, nó là mưu đồ của những người có chống lại những người không có. Trong mọi xã hội nó đã từng là vậy, luật pháp bao giờ cũng bất công. Cái gọi là công bằng của bạn chỉ là giả vờ. Thế giới nơi quyền sở hữu tồn tại không thể là thế giới công bằng.
Do đó Thiền là rất vô chính phủ. Tôi là người vô chính phủ: tôi tin vào một thế giới nơi luật pháp sẽ biến mất, tôi hi vọng về một thế giới nơi luật pháp sẽ biến mất. Luật pháp có thể biến mất chỉ khi quyền sở hữu biến mất; nó không thể biến mất bằng việc thay đổi quyền sở hữu. Ở Nga họ đã thay đổi quyền sở hữu — bây giờ những người không có đã trở thành người có, và người có đã trở thành người không có. Nhưng điều đó không tạo ra bất kì khác biệt nào. Bất kì ai sở hữu sẽ sở hữu luật pháp và luật pháp sẽ cùng với người đó. Luật pháp phục vụ. Nó phục vụ kẻ có quyền, nó không bao giờ phục vụ người yếu.
‘Nó đã làm hỏng lâu đài của tao! Tất cả chúng mày tới đây và giúp tao trừng phạt nó vì nó xứng đáng phạt.’ Tất cả những đứa trẻ khác tới giúp nó. Chúng đánh đứa trẻ này bằng gậy và rồi giậm chân lên nó khi nó nằm trên đất.
Thế rồi chúng tiếp tục chơi trong lâu đài cát của chúng, từng đứa đều nói, ‘Cái này là của tao; không ai khác có thể có nó. Tránh xa ra! Đừng chạm vào lâu đài của tao.’
Bạn không thể thấy sao? — cùng trò chơi đang được chơi theo cả nghìn lẻ một cách, trên khắp thế giới, suốt nhiều thời đại: ”Cái này là của tao; không ai khác có thể có nó. Tránh xa ra! Đừng chạm vào lâu đài của tao.‘ Đây là toàn thể trò chơi có tên là thế giới.
Nhưng buổi tối kéo tới…
Buổi tối bao giờ cũng đến; bạn không thể tránh được buổi tối.
Nhưng buổi tối kéo tới; trời trở nên tối và tất cả chúng nghĩ chúng phải về nhà. Bây giờ không ai quan tâm lâu đài của mình trở thành cái gì. Một đứa trẻ dẫm lên lâu đài của nó, đứa khác xô lâu đài của nó bằng cả hai tay. Thế rồi chúng quay đi và trở về, từng đứa về nhà mình.
Điều này không xảy ra, thật không may, cho cuộc sống của mọi người. Buổi tối tới, nhưng bạn liên tục bám lấy buổi sáng. Buổi tối tới, ngay cả chết cũng tới — nhưng bạn liên tục bám lấy sống và sinh.
Buổi tối tới cho mọi người, nhưng có rất ít người may mắn, người dùng buổi tối và bắt đầu thấy rằng không cái gì thuộc về chúng ta, và mọi lâu đài đều là lâu đài cát.
Và bây giờ họ không còn quan tâm tới cái gì xảy ra cho những lâu đài này. Không chỉ họ không quan tâm rằng không ai được làm hỏng chúng, bản thân họ nhảy lên chúng và làm hỏng chúng. Nó được kết thúc; buổi tối đã tới. Thế giới được kết thúc. Bây giờ thời gian đã tới để đi về nhà.
Trong Thiền, ‘đi về nhà’ ngụ ý đi vào bên trong con người bạn. Dùng buổi tối bất kì khi nào nó tới đi. Nó tới nhiều lần trong cuộc sống — đôi khi nó tới như thất bại, đôi khi nó tới như thất vọng, đôi khi nó tới như nỗi buồn, đôi khi như chán nản. Dùng nó đi. Đôi khi như sợ hãi, phiền não, đôi khi như chết, ốm bệnh — nhưng dùng nó. Bất kì khi nào buổi tối tới, cố thấy rằng không cái gì thuộc vào bạn, rằng bạn không thuộc vào bất kì cái gì, rằng toàn thể ý tưởng về thuộc về là ngớ ngẩn. Thấy nó đi. Và bất kì khi nào bạn bắt đầu cảm thấy rằng thế giới bên ngoài là vô nghĩa, đừng tạo ra nghĩa mới ở bên ngoài, bắt đầu đi vào bên trong hướng về nhà.
Nhưng buổi tối kéo tới; trời trở nên tối.
Bất kì khi nào bạn cảm thấy mọi sự đang thành tối, mọi sự đang thành buồn, mọi sự đang thành xấu, bất kì khi nào bạn cảm thấy mọi sự đang thành chuyện bất hạnh, nhớ — nó là lời gọi từ nhà: ‘Về nhà đi thôi; bạn đã chơi đủ rồi.’
… và tất cả chúng nghĩ chúng phải về nhà. Bây giờ không ai quan tâm lâu đài của mình trở thành cái gì. Một đứa trẻ dẫm lên lâu đài của nó, đứa khác xô lâu đài của nó bằng cả hai tay. Thế rồi chúng quay đi và trở về, từng đứa về nhà mình.
Về nhà đi. Tìm, kiếm nhà bên trong của bạn. Và nó là nhà của vô hiện hữu, anatta — hư không, tuyệt đối trống rỗng. Nó là vô hình tướng, nó là vô danh, nó là điều niết bàn là gì.
Một khi bạn đã về nhà, bạn sẽ có cái nhìn khác toàn bộ về mọi thứ. Thế thì có niềm vui, mở hội. Và thế thì không có buổi tối. Thế thì nó bao giờ cũng là buổi sáng, vì thế thì nó bao giờ cũng là mùa xuân. Thế thì nó bao giờ cũng là bài ca, và thế thì nó bao giờ cũng là điệu vũ, nó bao giờ cũng là bữa tiệc.
Cho nên lần sau bạn cảm thấy buổi tối tới và mọi sự trở nên tối hơn, dùng cơ hội này như bàn nhảy. Nhảy vào trong con người riêng của bạn. Biến mất ở đó.
Bạn đã đi vào mọi vật đủ rồi; bây giờ bắt đầu đi vào trong hư không đi, đi vào không vật. Bạn đã nhìn vào người khác đủ rồi; bây giờ bắt đầu nhìn vào trong cái ngã riêng của bạn đi. Chúng ta ngu xuẩn tới mức ngay cả khi chúng ta nhìn vào bản thân chúng ta, chúng ta nhìn vào bản thân chúng ta, không vào trong bản thân chúng ta. Vâng, đôi khi bạn đứng trước gương và nhìn vào bản thân bạn, nhưng điều đó nữa là đang nhìn vào bản thân bạn, dường như bạn là ai đó khác — nhìn từ bên ngoài, nhìn vào mặt, vào da, vào cái bên ngoài.
Bạn đã nhìn vào người khác đủ rồi, và bạn đã nhìn vào bản thân bạn như người khác đủ rồi. Bây giờ thời gian đã tới — buổi tối đã tới, bóng tối đang lắng xuống. Bắt đầu nhìn vào trong đi. Để có bùng nổ ánh sáng của hiểu thấu. Việc bùng nổ của hiểu thấu đó sẽ biến đổi bạn… từ sâu bướm thành bướm.
Từ “Thiền: con đường của nghịch lí”, t.2, ch.7
