Khác biệt gì giữa tính cách và ý thức? Khi tôi nói phật không có tính cách, cố hiểu điều đó đi. Phật không thể có bất kì tính cách nào, không có nhu cầu. Tính cách ngụ ý bạn không tỉnh táo thế, bạn không thể được phép tự do toàn bộ để hiện hữu. Tính cách treo quanh bạn để buộc bạn làm điều đúng.
Chúng ta dạy cho mọi đứa trẻ phải không sai với sự thật, không ăn cắp; phải là thật. Tại sao? – vì chúng ta không thể tin cậy và bản thân đứa trẻ, vào ý thức của nó. Chúng ta phải ép buộc hình mẫu lên con người của nó. Chúng ta phải cho nó tính cách. Tính cách ngụ ý ước định. Nếu bạn liên tục ép buộc …. Tính cách ngụ ý chỉ là hình mẫu chết được cho từ quá khứ. Và thế thì sự hiện hữu của người bắt đầu chảy qua các đường mà tính cách cho phép. Người đó không tự do.
Người của tính cách là trong lệ thuộc. Người đó là nô lệ, nô lệ của xã hội đặc biệt mà người đó ngẫu nhiên được sinh vào. Người đó có thể có tính cách Hindu hay tính cách Mô ha mét giáo; cả hai đều là nô lệ. Người đó có thể có tính cách Ki tô giáo hay tính cách phi Ki tô gáo; cả hai đều là nô lệ. Người đó là nô lệ của xã hội; xã hội đã áp đặt tâm trí người đó học những điều nào đó. Bây giờ chúng treo quanh người đó. Người đó không thể đi khỏi tính cách của mình theo bất kì cách nào. Nếu người đó đi, thế thì người đó cảm thấy mặc cảm. Mặc cảm đó mang người đó trở lại, vì điều đó là quá nhiều.
Người của tính cách có lương tâm. Người hoàn hảo không có lương tâm, không tính cách. Người đó đơn giản có ý thức, nhưng việc có ý thức là đủ. Người đó không sống cuộc sống của mình qua quá khứ, người đó sống cuộc sống của mình ở đây và bây giờ. Và người đó là nhận biết, cho nên người đó không cần có các quan niệm từ quá khứ, đạo đức thường lệ từ quá khứ; người đó không cần có bất kì ý niệm nào về cái gì là tốt và cái gì là sai. Điều đó không được cần tới.
Nhìn đấy: nếu người mù ngồi ở đây và người đó muốn đi ra ngoài, người đó sẽ bắt đầu hỏi cửa ra vào ở đâu. Người đó phải hỏi, người đó không có mắt. Và cho dù người đó đã hỏi từ bạn người đó sẽ muốn hỏi từ vài người khác vì, ai biết, bạn có thể lừa người đó. Làm sao người đó có thể tin cậy bạn? Người đó sẽ hỏi từ vài người khác, “Cửa ra vào ở đâu?” – vì nhiều lần mọi người đã xỏ người đó. Mọi người ác. Họ thậm chí còn xỏ cả người mù. Họ sẽ nói: “Đây là cửa” – và tường ở đó, và người mù đã vấp tường nhiều lần, và thế rồi mọi người cười.
Mọi người xấu. Người đó không thể tin cậy được họ. Người đó sẽ phải hỏi thêm vài người nữa, và nếu mọi người đều nói, “Đây là cửa,” chỉ thế thì người đó có thể tin, ít nhất chín mươi chín phần trăm. Thế nữa người đó sẽ dò dẫm cửa bằng gậy của mình. Người đó không thể cứ đi, người đó phải kiểm tra đã.
Đây là điều tính cách là gì. Người không có ý thức – người đó có tính cách. Tính cách ngụ ý các ý niệm, giá trị, được người khác trao cho. Người đó có lương tâm. Lương tâm là thủ đoạn xã hội chơi trên người mù. Lương tâm ngụ ý, nếu bạn đi sai; sai ngụ ý, bạn đi ngược lại xã hội. Xã hội bản thân nó có thể sai – điều đó không phải là vấn đề. Nếu bạn đi ngược lại xã hội, xã hội đặt ý tưởng này bên trong bạn rằng bạn đang làm cái gì đó sai và bạn sẽ khổ qua điều đó. Bản thân bạn sẽ cảm thấy bị kết án. Bạn sẽ cảm thấy bị bản thân bạn bác bỏ — không xứng đáng, không có giá trị. Bạn sẽ cảm thấy sự bác bỏ sâu, sự ghê tởm chống lại bản thân bạn. Đây là thủ đoạn của xã hội. Bạn bị trừng phạt bởi con người riêng của bạn.
Xã hội đặt ra toà án và cảnh sát trên đường, và lương tâm bên trong bạn. Lương tâm là cảnh sát đứng bên trong và cảnh sát là lương tâm đứng bên ngoài. Xã hội cố kiểm soát bạn từ bên ngoài và bên trong, cả hai. Nó ca ngợi nếu bạn tuân theo. Nó thưởng cho bạn, đền ơn bạn, nếu bạn tuân theo. Nó phạt bạn, kết án bạn, nếu bạn đi lầm đường lạc lối.
Người của nhận biết hoàn hảo chẳng liên quan gì tới tính cách. Người đó bước ra khỏi nó. Người đó không có lương tâm vì người đó có ý thức. Người đó giống như người có mắt. Người đó không hỏi, “Cửa ở đâu?” Bản thân người đó có thể thấy. Và người đó không dò dẫm bằng chiếc gậy – cửa ở đâu? Không có nhu cầu, người đó có mắt. Thực ra, người có thể thấy thì không nghĩ chút nào: Cửa ở đâu? Ngay cả việc nghĩ cũng không được cần. Khi người đó muốn đi ra ngoài người đó đơn giản đi ra ngoài, thậm chí không nghĩ: Cửa ở đâu, cửa là gì, và làm sao đi qua nó? Người đó thậm chí không một khoảnh khắc nào nghĩ về cửa, người đó đơn giản đi qua nó. Người của nhận biết đơn giản đi qua cửa, người đó không vấp vào tường. Bất kì cái gì người đó làm đều là tốt. Người đó không bao giờ ăn năn. Người đó không có lương tâm, người đó không bao giờ cảm thấy mặc cảm.
Người đó sống từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc. Người đó không sống từ quá khứ, người đó sống trong hiện tại. Người đó không sống từ tương lai, người đó sống chỉ ở đây, chỉ bây giờ. Có vậy thôi. Sự tồn tại của người đó lên cực điểm, hợp tụ chỉ vào khoảnh khắc tồn tại đang đó — ở đây và bây giờ.
Bạn sống qua quá khứ. Bố mẹ bạn vẫn đang hướng dẫn bạn. Xã hội của bạn vẫn đang theo dõi bạn như ma. Bạn sống qua quá khứ — Kinh Thánh, Vedas, Koran vẫn đang hướng dẫn bạn – người chết dẫn lối cho người sống. Mohammed, Manu và Marx, họ vẫn liên tục ép buộc bạn đi theo hướng nào đó. Bạn còn chưa là người sống động, vì người chết vẫn là người dẫn lối của bạn. Hay bạn sống qua tương lai. Hoặc là qua quá khứ cái không còn nữa, hoặc là qua tương lai cái còn chưa có. Phần thưởng ở cõi trời, hay phần thưởng trên trái đất này; phần thưởng tương lai nào đó – sự kính trọng, tôn vinh, hi vọng thu được cái gì đó trong tương lai – đây là các lực dẫn bạn đi.
Người của nhận biết không bị kiểm soát bởi quá khứ hay bởi tương lai. Người đó không có ai ép buộc mình. Vedas không còn trong đầu người đó, Mahavira và Mohammed và Christ không còn ép buộc người đó đi bất kì chỗ nào. Người đó là tự do. Đó là lí do tại sao ở Ấn Độ chúng ta gọi người đó là mukta. Mukta ngụ ý người là tự do toàn bộ. Người đó là tự do.
Trong khoảnh khắc này, bất kì tình huống nào người đó đều đáp ứng với nhận biết đầu đủ. Đó là tính đáp ứng của người đó. Người đó có năng lực đáp ứng. Đáp ứng của người đó không phải là nghĩa vụ, nó là tính nhạy cảm với khoảnh khắc hiện tại. Nghĩa của tính đáp ứng thay đổi. Nó không phải là tính đáp ứng như nghĩa vụ, như bổn phận, như gánh nặng, như cái gì đó phải được làm. Không, tính đáp ứng chỉ là tính nhạy cảm, hiện tượng tựa soi gương. Bạn tới trước gương, và gương phản xạ, đáp ứng. Bất kì cái gì xảy ra, người của nhận biết đáp ứng với tính toàn bộ của người đó. Người đó không giữ lại bất kì cái gì; đó là lí do tại sao người đó không bao giờ hối tiếc, đó là lí do tại sao người đó không bao giờ cảm thấy mặc cảm – bất kì cái gì có thể được làm, người đó đã làm, người đó được kết thúc cùng nó. Người đó sống từng khoảnh khắc một cách toàn bộ và đầy đủ.
Trong dốt nát của bạn mọi thứ là không đầy đủ. Bạn đã không hoàn thành bất kì cái gì. Hàng triệu kinh nghiệm ở bên trong bạn, chờ đợi việc hoàn thành của chúng. Bạn muốn cười, mhưng xã hội sẽ không cho phép điều đó. Bạn kìm nén nó. Tiếng cười đó chờ đợi ở đó như vết thương. Trạng thái khổ sở làm sao – ngay cả tiếng cười cũng trở thành vết thương! Khi bạn không cho phép tiếng cười, nó trở thành vết thương, một thứ không đầy đủ bên trong bạn đang chờ đợi và chờ đợi một ngày nào đó được hoàn thành.
Bạn yêu ai đó, nhưng bạn đã không thể yêu một cách toàn bộ, tính cách ngăn cấm điều đó, lương tâm sẽ không cho phép điều đó. Ngay cả khi bạn ở cùng với người yêu của bạn trong đêm tối, xã hội vẫn hiện diện. Cảnh sát đang đứng đó và theo dõi. Bạn không một mình. Bạn có lương tâm, người yêu của bạn có lương tâm: làm sao bạn có thể một mình được? Toàn thể xã hội có đó, toàn thể bãi chợ đang đứng khắp xung quanh. Và Thượng đế, nhìn từ trên đỉnh, đang theo dõi bạn, điều bạn đang làm, Thượng đế dường như là kẻ tò mò tọc mạch vũ trụ — ngài liên tục nhìn.
Xã hội đã dùng mắt của Thượng đế để kiểm soát bạn, để làm bạn thành nô lệ. Bạn thậm chí không thể yêu một cách toàn bộ, bạn không thể ghét một cách toàn bộ, bạn không thể giận một cách toàn bộ. Bạn không thể là toàn bộ trong bất kì cái gì. Bạn ăn một cách miễn cưỡng, bạn bước một cách miễn cưỡng, bạn cười một cách miễn cưỡng. Bạn không thể khóc – bạn đang cầm nước mắt trong mắt bạn. Mọi thứ đều là thứ nặng nề, tải trọng; bạn đang mang toàn thể quá khứ một cách không cần thiết. Và đây là tính cách của bạn.
Vâng, tôi nói với bạn, vị phật không có tính cách vì ông ấy di động, vì ông ấy linh động. Tính cách ngụ ý không linh động. Nó là tựa áo giáp. Nó bảo vệ bạn khỏi những thứ nào đó, nhưng thế thì nó cũng giết bạn nữa.
Từ “Chỉ giống điều đó”, Ch.6 Lừa gạt của người mù
