Ở dòng cuối cùng ông ấy nói: “… Trước và sau cùng theo.” Cái đã qua rồi và cái đi theo, xác định ra trật tự mọi điều của chúng ta. Nếu cái không còn nữa, mà không xuất phát, cái mà sẽ tới, sẽ không đi theo. Bạn có thể hiểu điều đó theo cách này; người già trong gia đình chết. Bây giờ điều này chúng ta không kết nối với sự kiện rằng việc sinh của đứa trẻ cần cái chết của người già. Nhưng chúng ta khóc và than về cái chết của người già và hân hoan với âm nhạc khi đứa trẻ được sinh ra. Chúng ta không thấy kết nối giữa hai biến cố này – rằng chết của người già là việc chuẩn bị cho việc sinh của thế hệ trẻ hơn.
Tuy nhiên chúng ta không muốn xa lìa người già và ước ao về người trẻ vào cùng lúc. Nhưng cả hai điều này là không thể được. Cứ hình dung cái gì sẽ xảy ra cho gia đình nơi người già không chết! Trong gia đình như vậy, trẻ em sẽ phát điên ở chính việc sinh của chúng! Sự hiện diện của ngay cả vài ông bà tổ tiên chắc sẽ làm cho sự tồn tại của trẻ em thành không thể được. Như nó vậy, thế hệ người già làm mọi thứ thành hoàn toàn khó cho thế hệ trẻ. Mọi ông bà tổ tiên với hiểu biết về kinh nghiệm của họ, chắc làm cho trẻ em thành không thể nào học được bất kì cái gì. Họ sẽ biết nhiều tới mức sẽ không còn lĩnh vực nào để lại cho đứa trẻ tìm hiểu và điều tra. Họ sẽ không cho phép đứa trẻ thậm chí nhúc nhích – họ sẽ bao bọc nó bằng tri thức và kinh nghiệm của họ, tới mức đứa trẻ đáng thương được thấy phát điên.
Điều cần thiết là người già nên ra đi để cho đứa trẻ được đưa vào. Khi đứa trẻ được sinh ra, thế hệ già sẽ tự động ra đi.
Do đó Lão Tử nói, “Mọi trật tự đều được liên nối.” Nếu thời thanh niên tới, thời thơ ấu phải ra đi. Khi tuổi già tới, tuổi trẻ phải ra đi. Mọi điều này được nối lại, được thống nhất; nhưng chúng ta cố cách li điều này nữa. Điều chúng ta thích, chúng ta cố giữ lấy. Chúng ta cố ôm giữ thời thanh niên. Khi ai đó hỏi Bernard Shaw ông ấy cảm thấy thế nào về tuổi già của ông ấy, ông ấy đã cho câu trả lời rất kì dị. Ông ấy nói, “Khi tôi còn trẻ, tôi đã ước ao bao giờ cũng vẫn còn trẻ. Bây giờ tôi già rồi. Tôi nhận ra rằng Thượng đế đã phí hoài năng lượng, bằng việc trao nó cho thanh niên. Giá mà ngài trao sức mạnh này cho người già cùng với tri thức và kinh nghiệm của họ, họ chắc sẽ tận hưởng nó tốt hơn. Ngài đã phí hoài năng lượng bằng việc trao nó vào tay của kẻ không kinh nghiệm.”
Nhưng sức mạnh giảm đi cùng kinh nghiệm và người không có kinh nghiệm thì bao giờ cũng mạnh hơn – đây là bí mật của tự nhiên.
Đứa trẻ có khối lượng năng lượng lớn nhất. Người già này là người yếu nhất trong tất cả. Nếu điều đó được để lại cho chúng ta quyết định, thế thì như Bernard Shaw, chúng ta sẽ muốn con cái chúng ta là tuyệt đối yếu và người già là mạnh mẽ vì họ được trải nghiệm. Nhưng đứa trẻ thiếu kinh nghiệm có năng lượng để phát triển, để mở rộng – trong khi người già có kinh nghiệm lại không có. Lí do là gì? Lí do này là có ý nghĩa.
Thực tại, việc tích luỹ kinh nghiệm là việc đi trước của chết. Kết tập kinh nghiệm ngụ ý tiếp cận tới chết. Nó có nghĩa, công việc của sự sống là xong rồi và người ta phải ra đi. Bây giờ là lúc rời khỏi đại học sự sống. Cho nên bây giờ bạn không còn cần sức mạnh nữa. Không năng lượng nào được cần để đi tới mồ. Bạn chỉ phải trượt vào trong mồ. Người thiếu kinh nghiệm cần sức mạnh, vì sức mạnh được cần để thu lấy kinh nghiệm. Sẽ có nhiều việc bỏ sót và nhiều nhiệm vụ và lang thang trên đường. Người thiếu kinh nghiệm cần sức mạnh để ngã và đứng dậy. Người có kinh nghiệm không còn phạm sai lỗi, người đó có con đường rõ ràng trước người đó. Trên đường này, người đó bước đi và không dao động. Người đó bây giờ không cần nhiều năng lượng.
Đứa trẻ có nhiều năng lượng cho viễn cảnh đầy đủ về trải nghiệm, đang nằm ngay trước nó. Nó phải bắt đầu học. Cho nên người thiếu kinh nghiệm cần sức mạnh để học, trong khi người có kinh nghiệm biết mọi thứ ngoại trừ chết.
Nhưng chúng ta cứ cố mãi để đảo ngược quá trình này của sự tồn tại. Chúng ta phấn đấu để truyền mọi tri thức cho đứa trẻ từ lâu trước thời của nó. Chúng ta cố áp đặt kinh nghiệm của chúng ta lên đứa trẻ từ lâu trước khi nó bắt đầu trải nghiệm theo cách riêng của nó. Điều này không bao giờ là có thể. Chúng ta bỏ qua sự kiện rằng tự nhiên có phương pháp hài hoà riêng của nó. Nó có quá trình riêng của nó mà theo đó cái đi theo sau luôn luôn được nối với cái là quá khứ. Nhưng chúng ta không có tri thức về điều này.
Một người tới và bày tỏ lòng tôn kính với tôi. Bây giờ nếu tôi mong đợi sự tôn kính từ người đó mọi ngày, tôi sẽ là sai. Vì người tôn kính tôi hôm nay tạo ra khả năng lớn về không tôn kính hướng tới tôi. Không tôn kính cũng phải được hoàn thành theo trật tự của tính toàn bộ vì sự sống được tạo ra từ sự cố kết của các cái đối lập. Người đã tôn kính tôi, cũng sẽ biểu lộ sự không tôn kính. Lão Tử với việc hiểu sâu lắng của ông ấy biết rằng người tôn kính ông ấy hôm nay nhất định sỉ vả ông ấy ngày mai. Nhưng chúng ta mong đợi sự kính trọng lớn hơn từ người bầy tỏ sự kính trọng tới chúng ta và do đó thấy bản thân chúng ta bị khó xử. Và chúng ta cũng mong đợi người lăng mạ chúng ta bao giờ cũng làm như vậy. Điều này cũng sai. Người sỉ vả hôm nay sẽ tôn kính ngày mai, vì các cái đối lập được nối.
Tôi thường kể một câu chuyện về một thầy tu khổ hạnh fakir người Do Thái Hasid. Ông ấy đã là nhà cách mạng và điều đã là tự nhiên, mọi tầng lớp tu sĩ đều chống lại ông ấy. Hasid đã viết một cuốn sách rồi ông ấy gửi cho viên tu sĩ cấp cao trong cộng đồng của ông ấy. Ông ấy bảo người đưa cuốn sách quan sát phản ứng của ông tu sĩ này. Ông ấy yêu cầu ông này không nói một lời. Ông này chỉ chứng kiến, quan sát.
Khi người đưa thư tới nhà viên tu sĩ cấp cao, ông ta và vợ ông ta đang ngồi trong vườn. Ông này đưa cuốn sách nói thế này thế này một ông tu sĩ fakir đã gửi cho ông cuốn sách này. Ông tu sĩ này gần như không động tới cuốn sách khi ông ta liệng nó ra xa khi nghe nhắc tới tên của Hasid, vừa nói, “Tôi sẽ không quan tâm ngay cả chạm vào cuốn sách bẩn thỉu như thế. Vợ ông ta khuyên can ông ta. Bà ấy nói không cần phải khắc nghiệt thế. Sau rốt đã có rất nhiều sách khác trong nhà. Cuốn này có thể cũng được giữ cùng chúng! Và nếu ông ta phải vứt nó đó, ông ta nên đợi cho người này đi đã. Không cần có hành vi vô văn minh thế! Vội gì? Ông ta có thể ném cuốn sách đi về sau.
Người đưa tin đã chứng kiến mọi điều này. Ông này nghĩ người vợ là đàn bà thiện lành. Ông này trở về và kể cho ông fakir rằng viên tu sĩ là người ác, và không có hi vọng rằng ông ta sẽ bao giờ tới gặp ông ấy. Nhưng vợ ông ta có thể trở nên quan tâm tới ông ấy. Hasid bảo ông này kể lại chi tiết mọi điều xảy ra mà không chen bình luận của ông này vào. Ông ấy nói, “Tu sĩ cấp cao liệng cuốn sách đi dường như nó là chất độc, vừa nói, ông ta thậm chí sẽ không chạm vào cuốn sách ma quỉ thế. Nhưng vợ ông ta đã khuyên can ông ta và khiển trách ông ta vì hành vi thô lỗ của ông ta.”
Nghe thấy điều này, ông fakir nói, “Có thể là có kết nối nào đó giữa ông tu sĩ này và ta lúc nào đó nhưng với vợ ông ta thì không bao giờ. Vì người được chất đầy với nhiều hận thế, người đó có thể vẫn còn như vậy được bao lâu? Yêu chờ đợi đằng sau hận này. Nó nhất định quay lại. Nhưng bà vợ người đã nói về tài sản sở hữu và sự lịch sự theo cách dửng dưng thế, đã không có cảm tình gì hướng tới ta dù là yêu hay hận do đó không thể có bất kì mối quan hệ nào với bà ta. Nhưng nhất định có liên kết giữa ông tu sĩ này và ta. Quay lại đi. Ông sẽ thấy ông tu sĩ này đang đọc cuốn sách đó bây giờ.”
Người này nói điều đó là không thể được nhưng Hasid ra lệnh cho ông này đi. Ông này quay lại. Cửa nhà đã đóng nhưng ông này thấy ông tu sĩ ngồi cạnh cửa sổ đọc cuốn sách này!
Cuộc sống là giống điều đó!
Người chất đầy lăng mạ, thu thập sức mạnh cho yêu và người tuyên bố yêu thu thập khả năng để ghét. Cuộc sống là vậy. Nó là sự tổng hợp của các cái đối lập. Người tôn kính đang thu thập sức mạnh để sỉ vả và người sỉ vả thu thập sức mạnh để cầu xin tha thứ. Nếu sự sống được nhìn theo cách này, thế thì bạn không phải là bạn và thù không phải là thù. Mọi thứ xuất hiện trong hình mẫu bao la, động thái khổng lồ.
Khi ai đó tới gần tôi, tôi biết người đó sẽ đi xa thêm. Khi bất kì ai đi xa hơn, tôi biết người đó sẽ quay lại với tôi. Nhưng không cần lo nghĩ trong cả hai trường hợp vì luật của sự tồn tại là như vậy. Khi người ta được sinh ra, đó chỉ là để chết. Nếu người ta chết đi, đó chỉ là để được tái sinh. Nếu chúng ta hiểu sự hài hoà của kết nối bên trong của các cái đối lập trong luật bao la này, sẽ dễ hiểu Lão Tử hơn. Đây là nghĩa của kinh này.
Từ “Con đường Đạo”. T.1, Ch.6 Nhạc của nốt đối lập
