Nếu người ta không thấy cái gì khi nhìn vào trong không gian; nếu với tâm trí người ta quan sát tâm trí, người ta phá huỷ phân biệt và đạt tới Phật tính.
Nếu người ta không thấy cái gì khi nhìn vào trong không gian…. Đây là phương pháp, phương pháp tantra: nhìn vào không gian, vào bầu trời, không thấy; nhìn với mắt trống rỗng. Nhìn, vậy mà không tìm cái gì đó: chỉ cái nhìn trống rỗng.
Đôi khi bạn nhìn trong mắt người điên cái nhìn trống rỗng – và người điên và hiền nhân là giống nhau trong những điều nào đó. Người điên nhìn vào mặt bạn, nhưng bạn có thể thấy người đó không nhìn vào bạn. Người đó chỉ nhìn qua bạn dường như bạn là thứ bằng kính, trong suốt; bạn chỉ là trong suốt với người đó: người đó nhìn ra bên ngoài bạn, xuyên qua bạn. Người đó nhìn mà không nhìn vào bạn; cái “vào” không hiện diện, người đó đơn giản nhìn.
Nhìn lên trời mà không tìm cái gì đó, vì nếu bạn tìm cái gì đó mây nhất định tới: “cái gì đó” ngụ ý mây, “hư không” ngụ ý sự mở rộng bao là của trời xanh. Đừng tìm bất kì vật nào. Nếu bạn tìm một vật, chính cái nhìn này tạo ra vật đó: mây tới, và thế thì bạn đang nhìn vào mây. Đừng nhìn vào mây. Cho dù có mây, bạn không nhìn vào chúng – đơn giản nhìn, để chúng lơ lửng, chúng ở đó. Đột nhiên một khoảnh khắc tới khi bạn được hoà điệu với cái nhìn về không nhìn – mây biến mất với bạn, chỉ bầu trời bao la còn lại. Điều đó là khó vì mắt bị hội tụ và mắt bạn được điều chỉnh để nhìn vào các vật.
Nhìn đứa bé ngày mới được sinh ra. Nó có cùng mắt như hiền nhân – hay như người điên: mắt nó chùng lỏng và thay đổi. Nó có thể mang cả hai mắt tới gặp gỡ ở trung tâm; nó có thể cho phép chúng thay đổi tới các góc xa – chúng không bị cố định. Hệ thống của nó là linh động, hệ thống thần kinh của nó còn chưa là cấu trúc, mọi thứ thay đổi. Cho nên đứa trẻ nhìn mà không nhìn vào các vật; đó là cái nhìn điên. Quan sát đưa trẻ: cùng cái nhìn này được cần từ bạn, vì lần nữa bạn phải đạt tới thời thơ ấu thứ hai.
Quan sát người điên, vì người điên đã rơi ra ngoài xã hội. Xã hội ngụ ý một thế giới cố định các vai trò, trò chơi. Người điên là điên vì người đó không có vai trò cố định bây giờ, người đó đã rơi ra ngoài: người đó là người bỏ cuộc hoàn hảo. Hiền nhân cũng là người bỏ cuộc hoàn hảo theo chiều khác. Ông ấy không điên; thực ra ông ấy là khả năng lành mạnh nhất duy nhất. Nhưng toàn thế giới là điên, bị cố định – đó là lí do tại sao hiền nhân cũng có vẻ điên. Quan sát người điên: đó là cái nhìn được cần.
Không ai biết liệu điều bạn đang thấy là có đó hay không. Nó có thể không có đó, nó có thể có đó theo cách khác toàn bộ. Mầu bạn thấy, hình thể bạn thấy, mọi thứ được phóng chiếu bởi mắt. Và bất kì khi nào bạn nhìn một cách cố định, hội tụ với hình mẫu cũ của bạn, bạn thấy mọi thứ tương ứng với ước định riêng của bạn. Đó là lí do tại sao người điên có cái nhìn thay đổi, cái nhìn thiếu vắng, nhìn và không nhìn cùng nhau.
Điều này có vẻ hay. Nó là một trong những kĩ thuật tantra lớn nhất:
Nếu người ta không thấy cái gì khi nhìn vào trong không gian…
Không thấy, chỉ nhìn. Lúc bắt đầu vài ngày, lặp đi lặp lại bạn sẽ thấy cái gì đó, chỉ vì thói quen cũ. Chúng ta nghe thấy các thứ vì thói quen cũ. Chúng ta nhìn thấy các thứ vì thói quen cũ. Chúng ta hiểu mọi thứ vì thói quen cũ.
Một trong những đại đệ tử lớn nhất của Gurdjieff, Ts. Ouspensky, thường tới thăm đệ tử của ông ấy nhân cái gì đó – và mọi người bực vì điều đó, và nhiều người bỏ đi đơn giản vì sự khăng khăng đó. Nếu ai đó nói, “Hôm qua ông đã nói…” ông ấy lập tức dừng người đó lại và nói, “Đừng nói nó như điều đó. Nói, ‘Tôi đã hiểu rằng ông đã nói điều này hôm qua. Tôi đã hiểu….’ Đừng nói điều tôi đã nói; ông không thể biết điều đó. Nói về điều ông đã nghe.” Và ông ấy luôn nhấn mạnh nhiều thế vì chúng ta theo thói quen.
Lần nữa bạn có thể nói, “Trong Kinh Thánh có nói…” và ông ấy sẽ nói, “Đừng nói điều đó! Đơn giản ông hiểu rằng điều này được nói trong Kinh thánh.” Với từng câu ông ấy nhấn mạnh, “Bao giờ cũng nhớ rằng đây là việc hiểu của ông.”
Chúng ta liên tục quên. Các đệ tử của ông ấy liên tục quên đi quên lại, và mọi ngày, và ông ấy là người kiên định về điều đó. Ông ấy sẽ không cho phép bạn liên tục quên. Ông ấy sẽ nói, “Quay lại đi. Trước hết nói rằng, ‘Tôi hiểu ông đã nói điều này, đây là việc hiểu của tôi’… vì ông nghe tương ứng với bản thân ông, ông thấy tương ứng với bản thân ông – vì ông có hình mẫu cố định của việc thấy và nghe.”
Điều này phải bị bỏ đi. Để biết sự tồn tại, mọi thái độ cố định phải bị bỏ đi. Mắt bạn phải chỉ là cửa sổ, không là máy chiếu. Tai bạn phải chỉ là cửa ra vào, không là máy chiếu.
Chuyện xảy ra: Một nhà phân tâm đang học cùng với Gurdjieff để thử làm thực nghiệm này. Trong lễ cưới ông ấy đã thử một thực nghiệm rất đơn giản nhưng hay. Ông ấy đứng bên cạnh, mọi người đi qua, và ông ấy quan sát họ và ông ấy cảm thấy rằng không ai ở đầu nhận nghe thấy điều họ nói – nhiều người thế, lễ cưới của người giầu nào đó. Cho nên ông ấy cũng tham gia và ông ấy nói rất yên tĩnh với người đầu tiên trong hàng tiếp đón, “Bà tôi chết hôm nay.” Người này nói, “Ông tốt thế, hay thế.” Thế rồi với người khác ông ấy đã nói điều đó và người này nói, “Ông chu đáo làm sao.” Và với chú rể, khi ông ấy nói điều này, anh ta nói, “Ông già, đây là lúc ông cũng nên đi theo.”
Không ai nghe bất kì ai. Bạn nghe bất kì cái gì bạn mong đợi. Mong đợi là kính đeo mắt của bạn – đó là kính mắt của bạn. Mắt bạn phải là cửa sổ – đây là kĩ thuật này.
Không cái gì phải đi ra ngoài mắt, vì nếu cái gì đó đi, mây được tạo ra. Thế thì bạn thấy những thứ mà không có đó, thế thì ảo giác tinh vi…. Để sự rõ ràng thuần khiết trong mắt, trong tai; mọi giác quan của bạn nên là rõ ràng, cảm nhận thuần khiết – chỉ thế thì sự tồn tại có thể được khải lộ cho bạn. Và khi bạn biết sự tồn tại, thế thì bạn biết rằng bạn là Phật, Thượng đế, vì trong sự tồn tại mọi thứ là thiêng liêng.
Nếu người ta không thấy cái gì khi nhìn vào trong không gian; nếu với tâm trí người ta quan sát tâm trí…
Trước hết nhìn chăm chăm lên trời; nằm trên đất và chỉ nhìn chăm chăm lên trời. Chỉ một điều này phải được thử: không nhìn bất kì cái gì. Lúc ban đầu bạn sẽ thất bại đi thất bại lại, bạn sẽ quên đi quên lại. Bạn sẽ không có khả năng nhớ liên tục. Đừng thất vọng, điều đó là tự nhiên vì thói quen đã lâu thế rồi. Bất kì khi nào bạn nhớ lại, không hội tụ mắt bạn, làm cho chúng chùng lỏng ra, chỉ nhìn lên trời – không làm bất kì cái gì, chỉ nhìn. Một thời điểm sớm tới khi bạn có thể nhìn vào trong trời mà không cố thấy bất kì cái gì ở đó.
Thế rồi thử nó với bầu trời bên trong của bạn:
…nếu với tâm trí người ta quan sát tâm trí…
Thế rồi nhắm mắt lại và nhìn vào bên trong, không tìm bất kì cái, chỉ là cùng cái nhìn thiếu vắng. Ý nghĩ trôi nổi nhưng bạn không tìm chúng, hay nhìn vào chúng – bạn đơn giản nhìn. Nếu chúng tới điều đó là tốt, nếu chúng không tới điều đó cũng là tốt. Thế thì bạn sẽ có khả năng thấy kẽ hở: ý nghĩ này trôi qua, ý nghĩ khác tới – và kẽ hở. Và thế rồi, dần dần, bạn sẽ có khả năng thấy rằng ý nghĩ trở thành trong suốt, thậm chí khi ý nghĩ đang trôi qua bạn vẫn liên tục thấy kẽ hở, bạn liên tục thấy bầu trời bị ẩn kín đằng sau mây.
Và bạn càng được hoà hợp với cái nhìn này, ý nghĩ sẽ càng bị rơi rụng đi dần dần, chúng sẽ tới ngày càng ít hơn, ít hơn. Kẽ hở sẽ trở nên rộng hơn. Trong nhiều phút không ý nghĩ nào tới, mọi thứ là yên tĩnh và im lặng thế bên trong – lần đầu tiên bạn là không ngắt quãng. Mọi thứ cho cảm giác tuyệt đối phúc lạc, không rối loạn. Và nếu cái nhìn này trở thành tự nhiên cho bạn – nó trở thành, nó là một trong những điều tự nhiên nhất; người ta chỉ phải không hội tụ, giải ước định:
… người ta phá huỷ phân biệt…
Thế thì không có gì tốt, không có gì tồi; không cái gì xấu, không cái gì đẹp,
…và đạt tới Phật tính.
Phật tính ngụ ý việc thức tỉnh cao nhất. Khi không có phân biệt, mọi phân chia bị mất, sự thống nhất được đạt tới, chỉ cái một còn lại. Bạn thậm chí không thể gọi nó là “một,” vì điều đó nữa là một phần của nhị nguyên. Một còn lại, nhưng bạn không thể gọi nó là “một,” vì làm sao bạn có thể gọi nó là “một” mà sâu bên dưới không nói “hai.” Không, bạn không nói cái “một” đó còn lại, đơn giản rằng “hai” đã biến mất, nhiều đã biến mất. Bây giờ nó là tính một bao la, không có biên giới với bất kì cái gì.
Cây này hoà vào trong cây khác, đất hoà vào cây, cây hoà vào trời, trời hoà vào cõi bên kia… bạn hoà vào trong tôi, tôi hoà vào trong bạn… mọi thứ hoà vào… phân biệt bị mất đi, tan chảy và hoà nhập như sóng trong sóng khác… tính một bao la rung động, sống động, không biên giới, không định nghĩa, không phân biệt… hiền nhân hoà với tội nhân, tội nhân hoà vào trong hiền nhân… tốt trở thành xấu, xấu trở thành tốt… đêm biến thành ngày, ngày biến thành đêm… sống tan chảy trong chết, chết lại tạo khuôn trong sống – thế thì mọi thứ đã trở thành một.
Chỉ tại khoảnh khắc này Phật tính được đạt tới: khi không cái gì tốt, không cái gì xấu, không tội lỗi, không đức hạnh, không tối, không đêm – không cái gì, không phân biệt. Phân biệt có đó vì con mắt được huấn luyện của bạn. Phân biệt là thứ được học. Phân biệt không có đó trong sự tồn tại. Phân biệt được phóng chiếu bởi bạn. Phân biệt được cho bởi bạn cho thế giới – nó không có đó. Nó là thủ đoạn của mắt bạn, mắt bạn giở thủ đoạn lên bạn.
Mây trôi lang thang qua bầu trời thì không có rễ, không có nhà; các ý nghĩ phân biệt không thoáng qua tâm trí. Một khi việc chú ý cái ngã được thấy, phân biệt dừng lại.
Mây trôi lang thang qua bầu trời thì không có rễ, không có nhà…. Và cùng điều này là đúng cho ý nghĩ của bạn, và cùng điều này là đúng cho bầu trời bên trong của bạn. Ý nghĩ của bạn không có rễ, chúng không có nhà; giống như mây chúng lang thang. Cho nên bạn không cần tranh đấu với chúng, bạn không cần chống lại chúng, thậm chí bạn không cố dừng ý nghĩ lại.
Điều này phải trở thành việc hiểu sâu trong bạn, vì bất kì khi nào một người trở nên quan tâm tới thiền người đó bắt đầu cố dừng suy nghĩ. Và nếu bạn cố dừng các ý nghĩ chúng sẽ không bao giờ được dừng lại, vì chính nỗ lực để dừng lại là ý nghĩ, chính nỗ lực để thiền là ý nghĩ, chính nỗ lực để đạt tới Phật tính là ý nghĩ. Và làm sao bạn có thể dừng ý nghĩ này bởi ý nghĩ khác? Làm sao bạn có thể dừng tâm trí bằng việc tạo ra tâm trí khác? Thế thì bạn sẽ bám lấy tâm trí khác đó. Và điều này sẽ tiếp diễn mãi, đến phát ngán; thế thì không có kết thúc cho nó.
Đừng tranh đấu – vì ai sẽ tranh đấu? Bạn là ai? Chỉ ý nghĩ, cho nên đừng làm bản thân bạn thành chiến trường của ý nghĩ này đánh nhau với ý nghĩ khác. Thay vì thế, là nhân chứng đi, bạn chỉ quan sát các ý nghĩ trôi nổi. Chúng dừng lại, nhưng không bởi việc dừng của bạn. Chúng dừng bởi việc bạn trở nên nhận biết hơn, không phải bởi bất kì nỗ lực nào về phần bạn để dừng chúng. Không, chúng không bao giờ dừng đâu, chúng chống lại. Cố và bạn sẽ thấy: cố dừng ý nghĩ và ý nghĩ sẽ còn dai dẳng. Ý nghĩ là rất ngoan cố, kiêu ngạo; chúng là người hatha yogy, chúng còn dai dẳng. Bạn ném chúng đi và chúng sẽ quay lại cả triệu lẻ một lần. Bạn sẽ bị mệt mỏi, nhưng chúng sẽ không bị mệt mỏi.
Và điều này xảy ra, rằng bạn càng nhìn, bạn càng thấy ít; bạn càng nhìn sâu hơn, ý nghĩ càng biến đi, phân tán đi. Một khi bạn biết điều này thế thì chìa khoá ở trong tay bạn. Và chìa khoá này mở khoá cho hầu hết các hiện tượng bí mật: hiện tượng Phật tính.
Mây trôi lang thang qua bầu trời thì không có rễ, không có nhà; các ý nghĩ phân biệt không thoáng qua tâm trí. Một khi việc chú ý cái ngã được thấy, phân biệt dừng lại.
Và một khi bạn có thể thấy rằng các ý nghĩ đang trôi nổi – bạn không là ý nghĩ nhưng là không gian trong đó ý nghĩ đang trôi nổi – bạn đã đạt tới việc chú ý cái ngã của bạn, bạn đã hiểu hiện tượng về tâm thức của bạn. Thế thì tách biệt dừng lại: thế thì không cái gì là tốt, không cái gì là xấu; thế thì mọi ham muốn đơn giản biến mất vì nếu không cái gì là tốt, không cái gì là xấu, không có cái gì để được ham muốn, không có cái gì để né tránh.
Bạn chấp nhận, bạn trở nên chùng lỏng và tự nhiên. Bạn đơn giản bắt đầu nổi cùng sự tồn tại, không đi bất kì chỗ nào, vì không có mục đích; không đi tới bất kì mục tiêu nào, vì không có mục tiêu. Thế thì bạn bắt đầu tận hưởng mọi khoảnh khắc, bất kì cái gì nó mang tới – bất kì cái gì, nhớ lấy. Và bạn có thể tận hưởng nó, vì bây giờ bạn không có ham muốn và không có mong đợi. Và bạn không đòi hỏi bất kì cái gì, cho nên bất kì cái gì được trao cho, bạn đều cảm thấy biết ơn. Chỉ ngồi và thở là hay thế, chỉ hiện hữu ở đây là kì diệu tới mức mọi khoảnh khắc của sự sống trở thành thứ thần diệu, phép màu trong bản thân nó.
Trong không gian các hình dạng và mầu sắc hình thành, nhưng không gian không bị nhuốm mầu đen hay trắng. Từ việc chú ý cái ngã mọi thứ nổi lên, tâm trí theo đức hạnh và theo thiếu sót không bị biến mầu.
Và thế rồi, thế rồi bạn biết rằng trong không gian các hình dạng và mầu sắc hình thành. Mây lấy nhiều kiểu hình dạng: bạn có thể thấy voi và sư tử, và bất kì cái gì bạn thích. Trong không gian các hình dạng, mầu sắc, tới và đi… nhưng không gian không bị nhuốm mầu đen hay trắng… nhưng bất kì cái gì xảy ra, bầu trời vẫn còn không bị chạm tới, không bị nhuốm mầu. Buổi sáng nó giống như lửa, lửa đỏ tới từ mặt trời, toàn thể bầu trời trở thành đỏ; nhưng ban đêm tính đỏ đó đã đi đâu rồi? Toàn thể bầu trời là tối, đen. Đến sáng, tính đen đó đã đi đâu rồi? Bầu trời vẫn còn không bị nhuốm mầu, không bị chạm tới.
Và đây là cách thức của sannyasin: vẫn còn như bầu trời, không bị nhuốm mầu bởi bất kì cái gì tới và xảy ra. Ý nghĩ tốt tới – sannyasin không khoe khoang về nó. Người đó không nói, “Tôi được rót đầy với những ý nghĩ tốt, ý nghĩ đức hạnh, phúc lành cho thế giới.” Không, người đó không khoe khoang, vì nếu người đó khoe khoang người đó bị nhuốm mầu. Người đó không tuyên bố rằng người đó là thiện lành. Ý nghĩ xấu tới – người đó không bị chán nản bởi nó, bằng không người đó bị nhuốm mầu. Tốt hay xấu, ngày hay đêm, mọi thứ tới và đi người đó đơn giản quan sát. Mùa thay đổi và người đó quan sát; tuổi thanh niên trở thành tuổi già và người đó quan sát – người đó vẫn còn không bị nhuốm mầu. Và đó là cốt lõi sâu nhất của việc là sannyasin, là như bầu trời, không gian.
Và điều này thực ra là hoàn cảnh. Khi bạn nghĩ, bạn bị nhuốm mầu, đó chỉ là việc nghĩ. Khi bạn nghĩ rằng bạn đã trở thành tốt hay xấu, tội nhân hay hiền nhân, đó chỉ là suy nghĩ, vì bầu trời bên trong của bạn không bao giờ trở thành bất kì cái gì – nó là sự hiện hữu, nó không bao giờ trở thành bất kì cái gì. Mọi việc trở thành chỉ là bị đồng nhất với hình dạng và cái tên, mầu sắc nào đó, hình dạng nào đó nảy sinh trong không gian – mọi việc trở thành. Bạn là sự hiện hữu, bạn đã là cái đó rồi – không cần trở thành bất kì cái gì.
Nhìn lên trời: xuân tới và toàn thể bầu không khí được rót đầy với tiếng chim hót, và thế rồi hoa và hương thơm. Và thế rồi đến mùa thu, thế rồi đến mùa hè. Thế rồi đến mưa – và mọi thứ liên tục thay đổi, thay đổi. Và mọi điều đó xảy ra trong bầu trời, nhưng không cái gì nhuộm mầu cho nó. Nó vẫn còn xa xôi sâu sắc; hiện diện ở mọi nơi, và xa xôi; gần nhất với mọi thứ và xa xôi nhất.
Sannyasin là giống như bầu trời: người đó sống trong thế giới – đói tới, và sự thoả mãn; mùa hè tới, và mùa đông; ngày đẹp, ngày xấu; tâm trạng vui vẻ, rất phấn chấn, cực lạc, phởn phơ; tâm trạng xấu, chán nản, trong thung lũng, tối tăm, nặng gánh – mọi thứ tới và đi, người đó vẫn còn là người quan sát. Người đó đơn giản nhìn, và người đó biết mọi thứ sẽ tới, nhiều thứ sẽ tới và đi. Người đó không còn bị đồng nhất với bất kì cái gì.
Không đồng nhất là tính sannyas, và tính sannyas là việc nở hoa lớn nhất, việc nở hoa vĩ đại nhất có thể có.
Trong không gian các hình dạng và mầu sắc hình thành, nhưng không gian không bị nhuốm mầu đen hay trắng. Từ việc chú ý cái ngã mọi thứ nổi lên, tâm trí theo đức hạnh và theo thiếu sót không bị biến mầu.
Khi Phật đạt tới điều tối thượng, chứng ngộ hoàn toàn tối thượng, ông ấy đã được hỏi, “Ông đã đạt tới cái gì?” Và ông ấy cười và nói, “Không cái gì – vì bất kì cái gì ta đã đạt tới đều đã có đó bên trong ta. Nó không phải là cái gì đó mới mà ta đã đạt tới. Nó bao giờ cũng đã ở đó rồi từ vĩnh hằng, nó là chính bản tính của ta. Nhưng ta đã không để ý tới nó, ta đã không nhận biết về nó. Kho báu bao giờ cũng có đó, nhưng ta đã quên mất về nó.”
Bạn đã quên, có vậy thôi – đó là vô minh của bạn. Giữa vị phật và bạn không có phân biệt gì khi có liên quan tới bản tính của bạn, nhưng chỉ một phân biệt, và phân biệt đó là ở chỗ bạn không nhớ bạn là ai – còn ông ấy nhớ. Các bạn là như nhau, nhưng ông ấy nhớ và bạn không nhớ. Ông ấy thức, bạn ngủ say, nhưng bản tính của các bạn là như nhau.
Cố sống nó theo cách này đi – Tilopa đang nói về các kĩ thuật – sống trong thế giới dường như bạn là bầu trời, làm nó thành chính phong cách hiện hữu của bạn. Ai đó giận bạn, xúc phạm – quan sát. Nếu giận nảy sinh trong bạn, quan sát; là người quan sát trên núi, liên tục nhìn và nhìn và nhìn. Và chỉ bằng việc nhìn, không nhìn vào bất kì cái gì, không bị ám ảnh bởi bất kì cái gì, khi cảm nhận của bạn trở thành rõ ràng, đột nhiên, một khoảnh khắc, thực ra không thời gian nào xảy ra, đột nhiên, không có thời gian, bạn đầy thức tỉnh; bạn là vị phật, bạn trở thành người chứng ngộ, người thức tỉnh.
Vị phật thu được cái gì từ điều đó? Ông ấy chẳng thu được cái gì. Thay vì thế, ngược lại, ông ấy mất nhiều thứ: khổ, đau, phiền não, lo âu, tham vọng, ghen tị, hận thù, sở hữu, bạo hành – ông ấy mất tất cả. Với điều ông ấy đạt được, không cái gì. Ông ấy đạt tới cái đã có đó rồi, ông ấy nhớ.
Từ “Tantra hiểu biết tối cao”, Ch.2 Vấn đề gốc rễ
