Ham muốn- Năng lượng và Đối thể

Thầy phải đã nói cho chúng tôi nhiều lần thế rồi, nhưng tôi vẫn không hiểu nó: Hạt mầm của ham muốn là gì? Có phải nó chỉ ở trong sự tồn tại của tâm trí không? Và làm sao ham muốn của thân thể về dục có liên quan tới tâm trí?

 

Anurag, năng lượng có tên ham muốn đã bị kết án trong nhiều thế kỉ. Gần như mọi cái gọi là thánh nhân đã từng chống lại nó, vì ham muốn là sự sống và tất cả họ đều phủ định sự sống. Ham muốn là chính cội nguồn của mọi điều bạn thấy, và họ chống lại mọi cái hữu hình. Họ muốn hiến tế cái hữu hình dưới chân cái vô hình; họ muốn chặt rễ của ham muốn để cho sẽ không có bất kì khả năng nào của sống.

Thôi thúc vô cùng lớn để tự tử toàn bộ đã chi phối nhân loại suốt nhiều thời đại.

Tôi có quan niệm khác toàn bộ về ham muốn. Thứ nhất, bản thân ham muốn là Thượng đế. Ham muốn mà không có bất kì đối thể nào, ham muốn không hướng đích, ham muốn vô động cơ, ham muốn thuần khiết, là Thượng đế. Năng lượng có tên ham muốn là cùng năng lượng như Thượng đế.

Ham muốn phải không bị phá huỷ, nó phải được làm thuần khiết. Ham muốn phải không bị bỏ đi, nó phải được biến đổi. Chính con người bạn là ham muốn; chống lại nó là chống lại bản thân bạn và chống lại tất cả. Chống lại nó là chống lại hoa và chim và mặt trời và mặt trăng. Chống lại nó là chống lại mọi tính sáng tạo. Ham muốn là tính sáng tạo.

Kinh sách phương Đông là hoàn toàn đúng khi chúng nói rằng Thượng đế đã tạo ra thế giới vì một ham muốn lớn đã nảy sinh trong ông ấy – ham muốn sáng tạo, ham muốn biểu lộ, ham muốn làm ra nhiều từ một, ham muốn mở rộng. Nhưng đây chỉ là biểu dụ; Thượng đế là không tách rời khỏi ham muốn. Ham muốn ngụ ý khao khát, khao khát lớn, để mở rộng, để trở thành khổng lồ, trở thành to lớn – khổng lồ như bầu trời.

Quan sát mọi người, quan sát ham muốn, và bạn sẽ hiểu điều tôi ngụ ý. Ngay cả trong ham muốn bình thường của bạn, điều cơ sở hiện diện. Thực ra điều con người muốn có càng ngày càng nhiều tiền hơn thì thực sự cái muốn không phải là tiền mà là sự mở rộng, vì tiền có thể giúp bạn mở rộng. Bạn có thể có nhà lớn hơn, bạn có thể có vườn lớn hơn, bạn có thể có cái này, bạn có thể có cái kia – lãnh thổ của bạn sẽ lớn hơn, tự do của bạn sẽ lớn hơn. Với nhiều tiền hơn bạn sẽ có nhiều phương án để chọn lựa.

Người theo đuổi tiền có thể không biết tại sao người đó theo đuổi tiền. Bản thân người đó có thể nghĩ và tin rằng người đó yêu tiền, nhưng đó chỉ là trên bề mặt của ý thức người đó. Đi sâu hơn vào trong vô thức của người đó, giúp người đó thiền, và bạn sẽ ngạc nhiên và người đó sẽ ngạc nhiên thấy rằng ham muốn tiền không thực sự là ham muốn về tiền, nó là ham muốn mở rộng.

Và cùng điều này là hoàn cảnh với mọi ham muốn khác. Đàn ông muốn nhiều quyền lực hơn, nhiều danh vọng hơn, sống lâu hơn, sức khoẻ tốt hơn, nhưng họ đang ham muốn cái gì trong những thứ này? Cùng một thứ thôi, đích xác cùng một thứ: họ muốn nhiều hơn. Họ không muốn vẫn còn bị hạn chế, họ không muốn bị giới hạn. Cảm thấy rằng bạn có thể bị xác định rõ gây tổn thương, vì nếu bạn là xác định rõ thế thì bạn chỉ là đối thể, đồ vật, món hàng. Điều gây tồn thương là bạn có các giới hạn, vì có giới hạn ngụ ý bị cầm tù.

Nhưng tất cả những đối thể này của ham muốn, sớm hay muộn, đều gây thất vọng. Một ngày nào đó tiền trở thành có thể có, và vậy mà việc mở rộng đã không xảy ra; bạn có thể có tự do chọn lựa thêm chút ít, nhưng điều đó không thoả mãn. Ham muốn đã là về cái vô hạn, và tiền không thể mua được cái vô hạn. Vâng, bạn có nhiều quyền hơn, bạn được nổi tiếng hơn, nhưng điều đó không thực sự là vấn đề trong đường dài. Hàng triệu người đã sống trên trái đất này và đã rất nổi tiếng, và bây giờ thậm chí chẳng ai biết tên họ. Mọi thứ đã biến mất trong cát bụi – bụi về với bụi, thậm chí không dấu vết nào còn lại. Alexander Đại đế ở đâu? Ông ấy là gì? Bạn muốn là một Alexander Đại đế chết hay người đi xin sống? Hỏi bản thân bạn mà xem, và con người của bạn sẽ nói tốt hơn cả là sống động và là người đi xin còn hơn là chết và là một Alexander.

Nếu bạn quan sát cẩn thận, tiền, quyền, danh – chẳng cái gì thoả mãn. Ngược lại, chúng làm cho bạn không mãn nguyện hơn. Tại sao? – vì khi bạn là nghèo còn có hi vọng rằng một ngày nào đó tiền sẽ xảy ra và mọi thứ sẽ được giải quyết và giải quyết mãi mãi, và thế rồi bạn sẽ thảnh thơi và tận hưởng. Bây giờ điều đó đã xảy ra, và dường như không có dấu hiệu nào của bất kì thảnh thơi nào. Thực ra, bạn căng thẳng hơn trước đây, bạn đầy lo âu hơn trước đây.

Tiền đã mang tới vài phúc lành, nhưng theo cùng cách đó nó đã mang tới nhiều tai hoạ nữa. Bạn có thể có nhà lớn hơn, nhưng bây giờ bạn sẽ có ít an bình hơn. Bạn có thể có số dư ngân hàng lớn hơn, nhưng bạn cũng sẽ có chứng điên lớn hơn, lo âu, thần kinh, rối loạn tâm thần. Tiền đã mang tới vài thứ là tốt; theo gót nó nhiều thứ khác đã tới mà là không tốt chút nào. Và nếu bạn nhìn vào toàn thể sự việc, toàn thể nỗ lực đã là việc phí hoài vô cùng. Và bây giờ bạn thậm chí không thể hi vọng rằng người nghèo có thể có.

Người giầu trở nên vô vọng. Người đó biết bây giờ tiền sẽ liên tục tăng và không cái gì sẽ xảy ra – mỗi chết, chỉ chết. Người đó đã nếm trải mọi thứ; giờ người đó chỉ cảm thấy vô vị. Một loại chết đã xảy ra, vì người đó không thể quan niệm được làm sao hoàn thành ham muốn mở rộng đó.

Nhưng ham muốn trong bản thân nó là không sai. Ham muốn về tiền, ham muốn về quyền, ham muốn về danh, là đối thể sai cho ham muốn – để điều đó là rất rõ ràng đi. Bằng việc có các đối thể sai của ham muốn, bản thân ham muốn không trở thành sai. Bạn có thể có chiếc kiếm và bạn có thể giết ai đó – điều đó không làm cho kiếm thành cái gì đó sai. Bạn cũng có thể cứu ai đó bằng cùng chiếc kiếm này. Chất độc có thể giết người và chất độc có thể trở thành thuốc nữa. Trong bàn tay đúng, chất độc là nước cam lồ; trong bàn tay sai, cam lồ là chất độc.

Đây là trí huệ bản chất của mọi chư phật trong mọi thời đại. Điều các tu sĩ nói là một thứ; điều chư phật đã mang tới cho thế giới là khác toàn bộ, nó là đối lập đối xứng.

Ham muốn phải được làm thuần khiết và được biến đổi, vì nó là năng lượng của bạn – bạn không có bất kì năng lượng nào khác. Làm sao biến đổi ham muốn? Một cách, cách bình thường, cách tầm thường, là đổi đối thể. Không đi theo tiền, bắt đầu đi theo Thượng đế. Bạn bị thất vọng với tiền – trở thành có tính tôn giáo, đi nhà thờ, tới đền chùa, tới nhà thờ hồi giáo. Để ham muốn của bạn có đối thể mới mang tên Thượng đế, cái là ảo tưởng như đối thể có tên là tiền, thậm chí còn ảo tưởng hơn, vì bạn biết gì về Thượng đế? Tiền ít nhất là cái gì đó hữu hình, đối thể; bạn đã biết nó, bạn đã thấy nó. Bạn biết gì về Thượng đế? Bạn chỉ nghe nói từ này. Thượng đế vẫn còn là một từ chừng nào chưa được trải nghiệm. Thượng đế vẫn còn là từ trống rỗng chừng nào bạn chưa rót nội dung nào đó vào nó qua kinh nghiệm tồn tại riêng của bạn.

Mọi người, khi họ bị thất vọng với ham muốn trần tục, bắt đầu đổi đối thể: họ bắt đầu làm ra đối thể của ham muốn là thế giới khác – cõi trời, thiên đường, và mọi niềm vui của cõi trời. Nhưng nó là cùng thủ đoạn, tâm trí lại lừa bạn. Đây không phải là cách thức của người thông minh, đây là cách thức của người ngu.

Thông minh là gì? Thông minh ngụ ý sự sáng suốt rằng không đối thể nào có thể đáp ứng cho ham muốn của bạn. Không đối thể nào, tôi nói, và tôi nói điều đó một cách thẳng thừng, không đối thể nào đã bao giờ có thể đáp ứng cho ham muốn của bạn. Ham muốn của bạn là thiêng liêng. Ham muốn của bạn là lớn như bầu trời – ngay cả bầu trời cũng là giới hạn cho nó. Không đối thể nào có thể lấp đầy nó. Thế thì cái gì cần được làm? Người thông minh dừng việc ham muốn các đối thể. Người đó làm cho ham muốn của mình thành thuần khiết hết mọi đối thể – dù trần tục hay thế giới khác. Người đó bắt đầu sống ham muốn của mình trong sự thuần khiết của nó, từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc. Người đó đầy ham muốn, đầy năng lượng tuôn tràn. Cuộc sống bình thường của người đó trở thành mãnh liệt, đam mê tới mức bất kì cái gì người đó chạm vào đều sẽ được biến đổi. Kim loại cơ sở trở thành vàng, và cây chết sẽ lại đi tới nở hoa.

Người ta nói về Phật rằng bất kì chỗ nào ông ấy đi, cây chết sẽ bắt đầu mọc lá; trái vụ, cây sẽ nở hoa. Đây là cách diễn đạt thơ ca hay về chân lí siêu hình nào đó. Phật là ham muốn thuần khiết, chỉ ham muốn. Không ham muốn về bất kì cái gì; ông ấy đã bỏ mọi đối thể.

Để tôi nhắc bạn, đầu tiên ông ấy đã bỏ thế giới. Ông ấy đã là hoàng tử, ông ấy được sinh ra để là vua. Thấy cái vô tích sự của tiền, thấy cái vô tích sự của đủ mọi loại quan hệ, thấy cái vô tích sự của đủ mọi thứ mà thế giới có thể cho – ông ấy chỉ mới hai mươi chín tuổi – ông ấy đã trốn đi. Ông ấy đã làm tốt, vì sau ba mươi tuổi điều đó trở nên khó hơn, ngày càng khó hơn.

Người hippy là đúng. Họ nói, “Đừng tin vào người trên ba mươi tuổi.” Phật đã trốn đi vào đúng lúc – ông ấy đã đích xác hai mươi chín tuổi – vì bạn càng trở nên trải nghiệm theo cách trần tục, bạn càng trở nên hèn hơn. Tôn giáo dành cho người dũng cảm, tôn giáo dành cho người bạo dạn, tôn giáo dành cho người trẻ, những người vẫn còn có khả năng nhận rủi ro, người vẫn còn có khả năng mạo hiểm.

Phật đã trốn đi. Nhìn thấy cái vô tích sự, ông ấy đã trốn đi tìm Thượng đế, đi tìm chân lí. Ông ấy đã thay thế ham muốn về thế giới bằng ham muốn về Thượng đế, chân lí, niết bàn. Trong sáu năm ông ấy đã làm việc vất vả. Đến lúc ông ấy ba mươi nhăm tuổi ông ấy đã kiệt sức hoàn toàn. Ông ấy đã làm mọi điều có thể làm, có thể về mặt con người. Ông ấy đã nhịn ăn hàng tháng, đã thiền, đã luyện tập yoga. Và vào thời đó đã có các loại trường phái khác nhau. Ông ấy đã đi từ thầy này sang thầy khác, từ trường phái này sang trường phái khác, ông ấy đã luyện tập mọi phương pháp có thể có. Và một ngày nào đó đột nhiên chớp loé.

Ông ấy đi qua sông Niranjana. Đó là con sông nhỏ – khi tôi tới thăm sông này tôi không thể tin được vào câu chuyện này. Chuyện kể rằng ông ấy đã không thể đi qua được sông Niranjana, ông ấy đã không thể bơi qua nó, vì ông ấy đã yếu thế. Sông này hẹp thế, sông này nhỏ thế, nhưng ông ấy phải đã rất yếu từ nhiều năm nhịn ăn. Người ta nói rằng ông ấy đã nhịn ăn lâu tới mức bạn có thể đếm được xương của ông ấy, xương sườn của ông ấy. Ông ấy đã đơn giản trở thành bộ xương, ông ấy là khung xương; bụng ông ấy và lưng ông ấy đã trở thành một. Ông ấy phải đã thực sự yếu; ông ấy đã không thể đi qua được sông này, và mắc vào rễ cây, không có sức lực nào để thoát ra khỏi sông.

Trong khoảnh khắc đó, một sáng suốt lớn đã xảy ra. Sáng suốt chỉ xảy ra trong những khoảnh khắc như vậy. Khi thất vọng là toàn bộ, khi chán ngán là đầy đủ, khi vỡ mộng là hoàn toàn, khi không cái gì còn lại để hi vọng… trong khoảnh khắc đó ông ấy thấy sự vô nghĩa của mọi thứ đó. Các đối thể trần tục đã là vô nghĩa; ông ấy đã có tất cả chúng và chúng đã không thoả mãn. Và những ham muốn thế giới khác kia đã chỉ là ngu như những ham muốn trần tục. Trong khoảnh khắc đó, trong sáng suốt đó, ông ấy đã trở thành vô đối thể.

Để tôi nói cho bạn, kinh sách thuật lại điều đó rất sai. Họ nói rằng trong khoảnh khắc đó ông ấy đã trở thành vô ham muốn. Nhưng cố hiểu điều tôi đang cố truyền đạt cho bạn đây. Ông ấy đã trở thành vô đối thể, không phải vô ham muốn. Bạn không thể trở thành vô ham muốn được. Ham muốn là chính cuộc sống của bạn, hơi thở của bạn, nhịp tim đập của bạn; ham muốn là con người bạn. Nhưng chắc chắn biến đổi đã xảy ra; ông ấy đã trở thành vô đối thể. Thế giới này, thế giới khác, mọi ham muốn đã biến mất toàn bộ như các đối thể, không phải ham muốn như năng lượng. Không có đối thể; năng lượng thuần khiết được cảm thấy, việc ham muốn về hư không, ham muốn thuần khiết không đi đâu cả, ham muốn thuần khiết ở đây bây giờ.

Chính đêm đó ông ấy đã đạt tới chứng ngộ. Không có gì để ham muốn, ông ấy đã nghỉ ngơi dưới cây và rơi vào giấc ngủ. Lần đầu tiên ông ấy thực sự ngủ. Khi không có gì để ham muốn, không có gì để mơ nữa, vì mơ là phản xạ của ham muốn của bạn. Mơ là phản xạ của thất vọng của bạn, mơ là phản xạ của kìm nén của bạn, mơ phản xạ sự sống ban ngày của bạn. Đêm đó đã không có mơ, nó đã là giấc ngủ sâu không mơ.

Patanjali nói giấc ngủ say không mơ là gần nhất tới samadhi – chỉ thêm một bước nữa thôi, và bạn đã về nhà. Và một bước đó đã xảy ra vào sáng sớm. Được nghỉ ngơi, Phật mở mắt ra. Lần đầu tiên trong đời ông ấy đã không có đâu để đi, không cái gì để làm. Lần đầu tiên trong đời ông ấy phải đã lúng túng. Giờ thì sao? Không có gì để bám vào, không cái gì để ôm giữ. Phải đã có trống rỗng hoàn toàn. Thời gian phải đã dừng lại. Không có bất kì chương nào thêm nữa. Mọi ngày ông ấy thường dậy với nhiều ý tưởng thế để được trau dồi, nhiều phương pháp thể để được thực hành, nhiều nghi lễ tôn giáo thế để được thực hiện, và mọi điều đó. Hôm nay không cái gì còn lại! Hoàn toàn trống rỗng.

Nhưng bạn có nghĩ ông ấy đã chết không? Không, ông ấy được sinh ra. Các đối thể đã không có đó. Bây giờ ham muốn là thuần khiết – chỉ việc đập, sự rộn ràng, chỉ đam mê về hư không nói riêng. Nghỉ ngơi dưới cây với mắt mở, ông ấy phải đã nhìn lên trời phương đông đang rạng hồng, và thế rồi mặt trời lên. Và với mặt trời lên và với bầu trời rạng hồng, và với ngôi sao cuối cùng của đêm đang biến đi, ông ấy đã trở nên chứng ngộ.

Từ chứng ngộ này ngụ ý cái gì? Nó đơn giản ngụ ý ham muốn đã được tự do khỏi mọi đối thể. Ông ấy đã trở thành yêu, từ bi thuần khiết, sự sống thuần khiết. Và sự sống thuần khiết này có cái đẹp vô cùng và cực lạc; với sự sống thuần khiết này bạn đã đạt tới cái vô hạn. Ham muốn vẫn còn nhỏ vì bạn giới hạn nó vào những đối thể nhỏ, ham muốn vẫn còn nhỏ vì bạn ham muốn những thứ nhỏ. Thấy điều đó, mọi người bắt đầu ham muốn những thứ lớn – nhưng thứ lớn cũng là thứ nhỏ; dù chúng lớn thế nào, chúng có các giới hạn.

Nghĩ về Thượng đế của bạn mà xem. Ông ấy lớn thế nào? Người Ai Cập thường nói ông ấy cao hai mét mốt – chẳng là mấy. Có nhiều sannyasin Hà Lan ở đây. Bất kì khi nào tôi gặp một sannyasin Hà Lan, tôi nhớ ngay tới người Ai Cập và Thượng đế của người Ai Cập. Người Ấn Độ nói ngài có ba mặt. Vậy thì sao? Các chính khách của chúng ta có cả nghìn lẻ một mặt, và mọi người đều có nhiều mặt. Chỉ ba thôi sao? Khi bạn nói với vợ bạn, bạn có một mặt, khi bạn nói với bạn gái của bạn, bạn có mặt khác, khi bạn nói với người hầu của bạn, lại mặt khác, khi bạn nói với ông chủ của bạn, lại mặt khác nữa. Quan sát cả ngày mà xem, bạn có bao nhiêu mặt! Và Thượng đế dường như rất nghèo – chỉ ba mặt thôi sao? Làm sao ngài xoay xở được chỉ với ba mặt?

Mọi quan niệm về Thượng đế nhất định bị giới hạn. Các quan niệm như vậy nhất định bị giới hạn. Cho dù bạn nói ngài là vô hạn, bạn ngụ ý gì? Bạn ngụ ý gì bởi vô hạn? Cố hiểu thấu nghĩa của từ vô hạn và bạn sẽ ở trong khó khăn. Ngay cả từ vô hạn của bạn sẽ được thấy là hữu hạn. Bạn có thể nói ngài là vô tận, nhưng nghĩ mà xem, bạn ngụ ý gì? Biên giới phải ở đâu đó; làm sao có thể có chuyện người ta chỉ đi và đi mãi được? Phải có biên giới – có thể nó ở rất xa xôi, xa xăm, có thể bạn sẽ không bao giờ đạt tới nó, nhưng bạn ngụ ý gì bởi “vô tận”? Bạn đơn giản ngụ ý không đo được, không gì thêm nữa.

Bạn ngụ ý gì khi bạn nói đại dương là không dò được? Bạn nghĩ không có đáy cho nó sao? Đáy có đó, mặc dầu chúng ta có thể đã không dò được nó. Cách đo của chúng ta là nhỏ, thước đo của chúng ta là nhỏ.

Bất kì từ nào mà chúng ta có thể dùng đều nhất định vẫn còn bị giới hạn. Do đó, những người đã biết tới Thượng đế, họ nói không cái gì có thể được nói về ngài. Phật thậm chí đã không nói chừng nấy, rằng không cái gì có thể được nói về ngài, vì ông ấy đã nói nếu bạn nói không cái gì có thể được nói về ngài, bạn đã nói cái gì đó rồi. Bạn đã xác định ngài rồi! “Không cái gì có thể được nói về ngài” là một phát biểu, và mọi phát biểu đều xác định.

Bạn có thể đi từ các đối thể nhỏ tới các đối thể lớn hơn và lớn hơn, nhưng dầu vậy ham muốn của bạn, cuộc sống của bạn, sẽ vẫn cảm thấy không được hoàn thành. Sẽ không thể cảm thấy được hoàn thành chừng nào nó chưa thực sự là vô hạn, không theo quan niệm mà theo trải nghiệm, và chừng nào bạn chưa nếm trải cái vô hạn của sự tồn tại.

Ham muốn là đẹp, không có gì sai trong nó – chỉ phải giải phóng nó khỏi các đối thể. Với tự do khỏi các đối thể, ham muốn là thiêng liêng.

 

Từ “Sách về Trí huệ”, T.1, Ch.15