Tôi đã nói về các khía cạnh bên ngoài mà là nền móng cho thiền. Bây giờ tôi sẽ nói về bản tính trung tâm của thiền.
Nền móng của thiền là để làm thuần khiết và trải nghiệm bản tính thực của thân thể, ý nghĩ và cảm xúc. Nếu cho dù chỉ chừng này điều xảy ra, cuộc sống của bạn sẽ trở nên rất phúc lạc. Nếu cho dù chỉ chừng này điều xảy ra cuộc sống của bạn trở thành điều thiêng liêng. Nếu cho dù chỉ chừng này điều xảy ra bạn sẽ trở nên được kết nối với cõi bên kia, bạn đã chưa hội nhập với nó. Bạn đã trở nên được kết nối với cõi bên kia nhưng chưa trở thành một với nó. Bạn được quen thuộc với điều thiêng liêng nhưng bạn không là nó. Nền móng về làm thuần khiết sẽ quay bạn hướng tới điều thiêng liêng và hội tụ mắt bạn vào nó, nhưng chính trạng thái về một mình trống rỗng cái sẽ cho phép bạn hội nhập với điều thiêng liêng và trở thành một với nó.
Lúc ban đầu, ở ngoại vi bạn đi tới biết chân lí, ở trung tâm bạn trở thành chân lí. Cho nên bây giờ tôi sẽ nói về giai đoạn thứ hai này. Tôi đã gọi giai đoạn thứ nhất là giai đoạn làm thuần khiết; tôi đang gọi giai đoạn thứ hai này là giai đoạn trống rỗng. Cũng có ba giai đoạn của việc làm trống rỗng này: ở mức độ thân thể, mức độ tâm trí và mức độ cảm xúc.
Vô thân thể là cái đối lập với sự đồng nhất với thân thể. Bạn bị đồng nhất với thân thể. Bạn không cảm thấy “Nó là thân thể của mình”; ngược lại, ở mức độ nào đó bạn liên tục cảm thấy rằng “Mình là thân thể.” Nếu việc cảm rằng bạn là thân thể biến mất, thế thì bạn sẽ trở thành vô thân thể. Nếu sự đồng nhất của bạn với thân thể bị phá vỡ, tính vô thân thể sẽ xảy ra.
Khi Alexander trở về từ Ấn Độ ông ta muốn mang một sannyasin trở về cùng ông ta để cho ông ta có thể chỉ cho mọi người ở Hi Lạp sannyasin Ấn Độ có vẻ giống cái gì. Có nhiều sannyasins sẵn sàng và hăm hở đi. Ai chẳng muốn đi khi Alexander mời và đón chào họ với tư cách hoàng gia? Nhưng Alexander đã không muốn đem bất kì người nào hăm hở, vì người hăm hở đi chắc sẽ không phải là sannyasin thực. Ông ta tìm một sannyasin có tính đích thực nào đó.
Khi ông ta đi ngang qua vùng biên giới, ông ta thấy một sannyasin đặc biệt. Mọi người bảo ông ta, “Có một sannyasin sống trên bờ sông trong rừng. Ngài nên đem ông ấy đi cùng ngài.”
Ông ta đi tới đó. Đầu tiên ông ta phái lính đem sannyasin này tới ông ta. Lính đi tới sannyasin này và nói, “Ông may mắn đấy! Cả nghìn sannyasin khác đã cầu xin Alexander đem họ đi nhưng ông ấy đã không chọn bất kì người nào trong số họ. Bây giờ Alexander Đại đế đã biểu lộ thiện cảm của ông ấy với ông và ông ấy muốn ông đi cùng ông ấy. Ông sẽ được đưa tới Hi Lạp với tư cách hoàng gia.”
Sannyasin này nói, “Không ai có quyền lực hay dũng cảm để ép buộc một sannyasin đi bất kì chỗ nào.”
Các lính bị choáng. Họ đã lính của Alexander hùng mạnh, và một sannyasin trần trụi dám nói với họ như thế này sao? Họ nói, “Đừng nói điều đó lần nữa, nếu không ông sẽ mất mạng.”
Nhưng sannyasin này nói, “Không ai có thể lấy được sự sống mà ta đã bỏ nó theo cách riêng của ta. Đi và bảo Alexander của các ông rằng quyền lực của ông ta có thể chinh phục được mọi thứ, nhưng nó không thể chinh phục được người đã chinh phục bản thân họ.”
Alexander hết sức ngạc nhiên! Những lời này là kì lạ, nhưng có ý nghĩa nữa vì ông ta cảm thấy rằng ông ta đã tìm thấy sannyasin mà ông ta đã từng tìm kiếm. Đích thân Alexander đi, gươm tuốt trần trong tay, và ông ta bảo sannyasin này, “Nếu ông không tới, ta sẽ chặt đầu ông.”
Và sannyasin này trả lời, “Chặt đi! Và cũng như ông sẽ thấy rằng ông đã chặt cái đầu khỏi thân thể. Ta cũng sẽ thấy điều đó, ta cũng sẽ quan sát điều này xảy ra. Nhưng ông sẽ không có khả năng giết ta, vì ta là người quan sát.” Và ông ấy tiếp tục, “Ta cũng sẽ thấy rằng cái đầu đã bị chặt ra – cho nên đừng bị cảm giác sai rằng ông có thể làm tổn thương ta theo cách nào đó. Ta ở bên ngoài điểm mà bất kì người nào có thể làm tổn thương ta.”
Đây là lí do tại sao Krishna đã nói, “Cái mà lửa không thể đốt được, cái mà tên không thể xuyên được, cái mà kiếm không thể chém được, cái đây này đó, cái hiện hữu đó là ở bên trong chúng ta. Hiện hữu được tích hợp mà lửa không thể đốt được và tên không thể xuyên được là ở bên trong chúng ta.”
Nhận biết về vô thân thể là nhận biết về việc bị đồng nhất với thân thể và bỏ sự đồng nhất với thân thể, việc bỏ cảm giác rằng bạn là thân thể. Nhưng bạn sẽ phải làm cái gì đó để bỏ việc đồng nhất. Bạn sẽ phải học cách bỏ nó. Và thân thể càng thuần khiết, càng dễ bỏ sự đồng nhất với thân thể. Thân thể càng trong trạng thái thuần khiết, bạn càng có thể nhanh chóng trở nên nhận biết rằng bạn không là thân thể. Đây là lí do tại sao làm thuần khiết thân thể là cơ sở và vô thân thể là quả tối thượng của nó.
Làm sao bạn có thể biết rằng bạn không là thân thể? Bạn sẽ phải trải nghiệm điều đó. Nếu đứng, ngồi, ngủ và thức bạn cố gắng nhớ, nếu có chút ít chính niệm, nếu có chút ít nhận biết về vận hành của thân thể, bạn sẽ lấy bước đầu tiên hướng tới việc tạo ra trống rỗng.
Khi bạn bước đi dọc theo con đường, nhìn sâu bên trong bản thân bạn và bạn sẽ thấy rằng có ai đó ở đó, người không bước đi. Bạn đang bước đi, tay bạn đang vung vẩy, nhưng có cái gì đó bên trong bạn mà không bước đi chút nào, cái chỉ quan sát bạn bước.
Khi bạn có đau nào đó trong tay hay chân bạn, khi bạn có đau ở bàn chân bạn, thế thì nhìn vào bên trong với nhận biết – bạn là cái đau, hay đó là thân thể bạn đau và bạn đang bị đồng nhất với cái đau? Khi có đau nào đó trong thân thể, trở nên nhận biết liệu đau này đang xảy ra cho bạn hay liệu bạn đang đơn giản chứng kiến cái đau, liệu bạn là nhân chứng cho cái đau không.
Khi bạn cảm thấy đói, nhìn với nhận biết để xem liệu bạn đói, hay thân thể bạn đói và bạn đơn giản chứng kiến điều này. Và khi có hạnh phúc, cũng quan sát và cảm thấy hạnh phúc này thực tại đang xảy ra ở đâu.
Với mọi điều đang xảy ra trong cuộc sống của bạn, trong khi bạn đang đứng, ngồi, bước, ngủ và thức, điều cần được nhớ là nhận biết để làm nỗ lực thường xuyên để nhìn xem liệu mọi sự thực tại đang xảy ra ở đâu. Chúng có thực tại đang xảy ra cho bạn hay bạn chỉ là nhân chứng?
Thói quen đồng nhất của bạn là sâu. Bạn thậm chí có thể bắt đầu khóc trong khi bạn đang xem phim hay kịch, hay bạn có thể bắt đầu cười. Khi đèn trong rạp bật lên bạn bí mật chùi nước mắt để cho không ai thấy chúng. Bạn đã khóc, bạn đã trở nên bị đồng nhất với bộ phim. Bạn trở nên bị đồng nhất với nhân vật chính, với nhân vật – cái gì đó đau đớn có thể đã xảy ra cho người đó, và bạn bị đồng nhất với đau đớn này và bắt đầu khóc.
Một tâm trí mà nghĩ rằng bất kì cái gì đang xảy ra cho thân thể là đang xảy ra cho bạn, là trong khổ và đau. Và chỉ một nguyên nhân cho mọi khổ của bạn, và đó là sự đồng nhất của bạn với thân thể. Và cũng chỉ có một nguyên nhân cho hạnh phúc, và đó là sự đồng nhất của bạn với thân thể tan vỡ và bạn trở nên nhận biết rằng bạn không là thân thể.
Với điều đó, nhớ đúng (chính niệm) là được cần. Nhớ đúng về các hoạt động của thân thể, nhận biết đúng, quan sát đúng các hoạt động của thân thể là được cần. Nó là quá trình: vô thân thể sẽ xảy ra qua quan sát đúng về thân thể.
Cần quan sát thân thể. Khi bạn đi ngủ ban đêm, điều quan trọng là nhận biết rằng thân thể bạn sắp đi ngủ, không phải bạn. Và đến sáng khi bạn ra khỏi giấc ngủ, điều quan trọng là nhận biết rằng thân thể bạn đang ra khỏi giấc ngủ, không phải bạn. Không phải là bạn đã ngủ, đó chỉ là thân thể bạn ngủ. Khi bạn ăn, nhận biết rằng thân thể bạn đang ăn, và khi bạn mặc quần áo, nhận biết rằng quần áo chỉ che đậy thân thể bạn, không che đậy bạn. Thế thì khi ai đó làm đau bạn, với nhận biết này bạn sẽ có khả năng nhớ rằng thân thể đang bị đau, không phải bạn. Theo cách này, với nhắc nhở thường xuyên, tại điểm nào đó sẽ có bùng nổ và sự đồng nhất sẽ bị phá vỡ.
Bạn có biết rằng khi bạn đang mơ bạn không nhận biết về thân thể bạn không? Và bạn có biết rằng khi bạn đang ngủ say bạn vẫn còn không nhận biết về thân thể bạn không? Bạn có nhớ mặt bạn không? Bạn càng đi sâu hơn vào bên trong bản thân bạn, bạn càng quên thân thể bạn. Trong mơ bạn không nhận biết về thân thể bạn; và trong mọi giấc ngủ say, trong trạng thái của vô ý thức, bạn không nhận biết về thân thể chút nào. Khi ý thức bắt đầu quay trở lại, sự đồng nhất của bạn với thân thể dần dần bắt đầu quay trở lại. Đến sáng, khi bạn đột nhiên thức dậy, nhìn vào bên trong đi, và bạn sẽ rõ ràng có khả năng thấy rằng sự đồng nhất của bạn với thân thể cũng đang thức dậy.
Có một thực nghiệm để phá vỡ sự đồng nhất này với thân thể. Nếu bạn liên tục làm nó một hay hai lần một tháng, nó sẽ giúp bạn phá vỡ sự đồng nhất này. Bây giờ cố hiểu thực nghiệm này.
Thả lỏng thân thể theo cùng cách như chúng ta đã làm cho buổi thiền đêm: bằng việc làm cho phòng tối, cho gợi ý với từng luân xa, thả lỏng thân thể, và đi vào trong thiền. Khi thân thể được thả lỏng – khi việc thở của bạn đã trở nên thả lỏng và con người bạn đã trở nên im lặng – cảm thấy dường như bạn đã chết. Và trở nên nhận biết bên trong bản thân bạn, vì bạn là chết, người nào trong những người yêu của bạn đang tụ tập quanh bạn. Quan sát hình ảnh của họ đang tụ tập quanh bạn – họ làm gì, người nào trong số họ khóc, người nào than, người nào gào thét, người nào tiếc thương – quan sát họ với sự sáng tỏ lớn; họ sẽ là thấy được cho bạn.
Thế rồi thấy rằng tất cả mọi người từ hàng xóm, người xung quanh, cũng như mọi người yêu của bạn đã tụ tập và để thân thể bạn vào quan tài. Quan sát cả điều đó nữa. Thấy mọi người đang mang quan tài, và để nó đi tới chỗ hoả thiêu; thế rồi để họ đặt nó lên dàn hoả thiêu.
Quan sát mọi điều này. Mọi điều này là tưởng tượng, nhưng nếu bạn thực nghiệm với mọi điều này trong tưởng tượng của bạn, bạn sẽ có khả năng thấy nó rất rõ ràng. Và thế rồi thấy rằng họ đã để thân thể chết của bạn lên dàn hoả thiêu; ngọn lửa đã bốc lên và thân thể chết của bạn đã biến mất.
Khi việc tưởng tượng của bạn đạt tới điểm mà thân thể chết đã biến mất và khói đã bay lên trời, ngọn lửa đã biến mất vào trong không khí và chỉ tro còn lại, ngay lập tức, với nhận biết toàn bộ, nhìn vào bên trong bản thân bạn vào điều đang xảy ra. Tại khoảnh khắc đó bạn sẽ đột nhiên thấy rằng bạn không là thân thể; tại khoảnh khắc đó sự đồng nhất sẽ bị phá vỡ toàn bộ.
Sau khi làm thực nghiệm này nhiều lần, khi bạn thức dậy sau khi làm nó, khi bạn bước đi, khi bạn nói, bạn sẽ biết rằng bạn không là thân thể. Chúng ta đã gọi trạng thái này là trạng thái vô thân thể. Ai đó đi tới biết bản thân mình qua quá trình này trở thành vô thân thể.
Nếu bạn làm điều này mọi lúc, trong hai mươi bốn giờ một ngày – bước đi, đứng dậy, ngồi xuống, nói và vẫn còn nhận biết rằng bạn không là thân thể – thế thì thân thể sẽ chỉ là trống rỗng. Và biết rằng bạn không là thân thể là hiếm hoi. Điều đó tuyệt đối hiếm hoi, không cái gì quí hơn điều này. Trở nên không đồng nhất với thân thể là tuyệt đối hiếm hoi.
Sau khi thân thể của bạn, ý nghĩ của bạn và cảm xúc của bạn đã được làm thuần khiết, nếu bạn làm thực nghiệm này với vô thân thể, điều đó sẽ xảy ra. Và thế thì nhiều thay đổi sẽ bắt đầu xảy ra trong cuộc sống của bạn. Mọi sai lầm của bạn, mọi hành động vô ý thức của bạn đều được kết nối với thân thể. Bạn đã không phạm một sai lầm hay làm một hành động sai mà không được kết nối với thân thể. Và nếu bạn trở nên nhận biết rằng bạn không là thân thể, không còn có bất kì khả năng nào cho khổ trong cuộc sống của bạn.
Thế thì nếu ai đó đâm bạn bằng kiếm bạn sẽ thấy rằng người đó đã chém thân thể bạn bằng kiếm, và bạn sẽ nhận biết rằng không cái gì đã xảy ra cho bạn. Bạn sẽ vẫn còn không bị chạm tới. Vào khoảnh khắc đó bạn sẽ giống như lá sen trong nước. Khoảnh khắc bạn trở nên nhận biết về vô thân thể của bạn, cuộc sống của bạn sẽ trở nên an bình, không bị quấy rối. Thế thì bất kì biến cố bên ngoài nào, bất kì sấm sét hay bão nào sẽ không chạm vào bạn vì chúng có thể chạm chỉ vào thân thể. Tác động của chúng chỉ trên thân thể; chúng chỉ ảnh hưởng tới thân thể. Nhưng bạn nghĩ, một cách sai lầm, rằng tác động là lên bạn – đây là lí do tại sao bạn khổ và cảm thấy đau hay hạnh phúc.
Đây là giai đoạn thứ nhất của việc rèn luyện tâm linh: bạn học trở nên tự do khỏi thân thể. Không khó học, và những người đã làm nỗ lực sẽ dứt khoát trải nghiệm nó.
Từ “Con đường của Thiền”, Ch.7
