Khoảnh khắc bạn ở bên trong thể thứ hai bạn sẽ ở bên ngoài thể thứ ba, thể vi diệu. Khi có liên quan tới thể vi diệu, thậm chí không có nhu cầu về bất kì ý chí nào. Chỉ ao ước ở bên trong là đủ. Không có vấn đề về tính toàn bộ bây giờ. Nếu bạn muốn đi vào trong, bạn có thể đi vào trong. Thể vi diệu là kiểu hơi như thể thứ hai, nhưng nó trong suốt. Cho nên khoảnh khắc bạn ở bên ngoài, bạn sẽ ở bên trong. Bạn thậm chí sẽ không biết liệu bạn ở bên trong hay bên ngoài vì biên giới là trong suốt.
Thể vi diệu là cùng kích cỡ như hai thể đầu. Mãi cho tới thể thứ năm, kích cỡ là như nhau. Nội dung sẽ thay đổi, nhưng kích cỡ sẽ là như nhau cho tới thể thứ năm. Với thể thứ sáu kích cỡ sẽ là càn khôn. Và với thể thứ bẩy, sẽ không có kích cỡ chút nào thậm chí không có càn khôn.
Thể thứ tư là tuyệt đối không có tường. Từ bên trong thể thứ ba, thậm chí không có tường trong suốt. Nó chỉ là biên giới, không tường, cho nên không có khó khăn đi vào và không cần bất kì phương pháp nào. Cho nên người đã đạt tới thể thứ ba có thể đạt tới thể thứ tư rất dễ dàng.
Nhưng đi ra ngoài thể thứ tư, có nhiều khó khăn như đã có trong việc đi ra ngoài thể thứ nhất, vì bây giờ trí tuệ dừng lại. Thể thứ năm là thể tâm linh. Trước khi nó có thể được đạt tới lại có tường, nhưng không theo cùng nghĩa như đã có tường giữa thể thứ nhất và thể thứ hai. Tường là giữa các chiều khác nhau bây giờ. Nó là của bình diện khác.
Bốn thể thấp hơn tất cả được liên quan tới cùng một bình diện. Việc phân chia là theo chiều ngang. Bây giờ, phân chia là chiều đứng. Cho nên tường giữa thể thứ tư và thể thứ năm là lớn hơn giữa bất kì hai thể thấp hơn nào – vì cách nhìn thông thường của chúng ta là theo chiều ngang, không theo chiều đứng. Chúng ta nhìn từ bên nọ sang bên kia, không nhìn lên và xuống. Nhưng chuyển từ thể thứ tư sang thứ năm là từ bình diện thấp hơn lên bình diện cao hơn. Khác biệt không phải là giữa bên ngoài và bên trong mà là giữa lên và xuống. Chừng nào bạn chưa nhìn lên trên bạn không thể chuyển vào thể thứ năm.
Tâm trí bao giờ cũng nhìn xuống. Đó là lí do tại sao yoga là ngược lại tâm trí. Tâm trí chảy xuống như nước. Nước chưa bao giờ được lấy làm biểu tượng cho bất kì hệ thống tâm linh nào vì bản tính cố hữu của nó là chảy xuống. Lửa đã từng là biểu tượng của nhiều hệ thống thế. Lửa bốc lên; nó không bao giờ đi xuống. Cho nên trong việc chuyển từ thể thứ tư sang thể thứ năm, lửa là biểu tượng. Người ta phải nhìn lên; người ta phải dừng nhìn xuống.
Nhìn lên thế nào? Cách thức là gì? Bạn phải đã nghe nói rằng trong thiền mắt phải nhìn lên tới luân xa ajna. Mắt phải được hội tụ lên trên dường như bạn sẽ nhìn vào trong sọ của bạn. Mắt chỉ là biểu tượng. Vấn đề thực là cái nhìn. Cái nhìn của chúng ta, khả năng của chúng ta về nhìn, được liên kết với mắt, cho nên mắt trở thành phương tiện qua đó ngay cả cái nhìn vào trong xảy ra. Nếu bạn quay mắt bạn lên trên, thế thì cái nhìn của bạn nữa cũng nhìn lên trên.
Raja yoga bắt đầu với thể thứ tư. Duy nhất hatha yoga bắt đầu với thể thứ nhất; các yoga khác bắt đầu từ đâu đó khác. Thượng đế học bắt đầu từ thể thứ hai, và các hệ thống khác bắt đầu từ thể thứ ba. Khi nền văn minh tiếp tục tiến tới thể thứ tư, nhiều người sẽ có khả năng bắt đầu từ đó. Nhưng chỉ nếu họ đã làm việc qua ba thể thấp hơn trong các kiếp sống quá khứ, thể thứ tư có thể thể được dùng. Những người học raja yoga từ kinh sách hay từ các swami và guru mà không biết liệu họ đã làm việc qua ba thể thấp hơn của họ hay không nhất định bị ảo tưởng vì người ta không thể bắt đầu từ thể thứ tư. Ba thể này phải được đi qua trước hết. Chỉ thế thì thể thứ tư tới.
Thể thứ tư là thể cuối cùng mà có thể bắt đầu từ đó. Có bốn yoga: hatha yoga dành cho thể thứ nhất, mantra yoga cho thể thứ hai, bhakti yoga cho thể thứ ba, và raja yoga cho thể thứ tư. Vào thời cổ đại, mọi người phải bắt đầu với thể thứ nhất, nhưng bây giờ có nhiều kiểu người thế: người này đã làm việc tới thể thứ hai trong kiếp trước, người kia lên tới thể thứ ba, vân vân. Nhưng khi có liên quan tới việc mơ, người ta phải bắt đầu từ thể thứ nhất. Chỉ thế thì bạn có thể biết toàn thể miền của nó, toàn thể phổ của nó.
Cho nên trong thể thứ tư, tâm thức của bạn phải giống như lửa – đi lên trên. Có nhiều cách để kiểm điều này. Chẳng hạn, nếu tâm trí chảy xuống dục, điều đó giống như nước chảy xuống, vì trung tâm dục là xuống dưới. Trong thể thứ tư người ta phải bắt đầu hướng mắt lên trên, không xuống dưới.
Nếu tâm thức đi lên trên, nó phải bắt đầu từ trung tâm mà ở trên mắt, từ đó chuyển động có thể đi lên: luân xa ajna. Bây giờ hai mắt phải nhìn lên hướng tới con mắt thứ ba.
Con mắt thứ ba đã được nhớ tới theo nhiều cách thế. Ở Ấn Độ, phân biệt giữa cô gái đồng trinh và cô gái đã lấy chồng được thực hiện bởi một dấu hiệu mầu trên con mắt thứ ba của người đã lấy chồng. Người đồng trinh nhất định nhìn xuống tới trung tâm dục, nhưng khoảnh khắc cô ấy lấy chồng cô ấy phải bắt đầu nhìn lên. Dục phải thay đổi từ tính dục sang bên ngoài tính dục. Để giúp cô ấy nhớ nhìn lên, một dấu hiệu mầu sắc, tilak, được đặt trên mắt thứ ba.
Dấu hiệu tilak đã được đặt trên trán của nhiều kiểu người thế: sannyasin, người tôn thờ – nhiều kiểu dấu hiệu mầu thế. Hay, có thể dùng chandan – miến dán gỗ đàn hương. Khoảng khắc hai mắt của bạn nhìn lên trên hướng tới con mắt thứ ba, lửa lớn được tạo ra tại trung tâm này; cảm giác bùng cháy có đó. Con mắt thứ ba bắt đầu mở ra và nó phải được giữ mát. Cho nên ở Ấn Độ, miếng dán gỗ đàn hương được dùng. Nó không chỉ là mát; nó cũng có hương thơm đặc biệt có liên quan tới thể thứ ba và việc siêu việt trên nó. Tính mát của hương thơm, và điểm đặc biệt nơi nó được đặt vào, trở thành việc thu hút đi lên, việc nhớ tới con mắt thứ ba.
Nếu bạn nhắm mắt lại và tôi đặt ngón tay của tôi vào chỗ con mắt thứ ba của bạn, tôi không thực sự chạm vào bản thân con mắt thứ ba, nhưng bạn sẽ vẫn bắt đầu cảm thấy nó. Thậm chí việc tựa chừng nấy là đủ. Hầu như không chạm, chỉ sờ nhẹ. Cho nên hương thơm, cái chạm tinh tế vào nó và cái mát mẻ của nó, là đủ. Thế thì sự chú ý của bạn bao giờ cũng chảy từ đôi mắt bạn sang mắt thứ ba.
Cho nên để đi qua thể thứ tư chỉ có một kĩ thuật, một phương pháp, và đó là nhìn lên. Shirshasan, đứng trên đầu, vị trí lộn ngược của thân thể, đã được dùng như phương pháp để làm điều này vì đôi mắt của chúng ta thông thường nhìn xuống. Nếu bạn đứng trên đầu, bạn sẽ vẫn nhìn xuống, nhưng bây giờ xuống là lên. Dòng chảy của năng lượng đi xuống của bạn sẽ được đổi thành dòng chảy đi lên.
Đó là lí do tại sao trong thiền, ngay cả không biết nó, một số người sẽ đi vào các tư thế lộn ngược. Họ sẽ bắt đầu làm shirshasan vì dòng năng lượng đã thay đổi. Tâm trí của họ được ước định theo dòng chảy xuống tới mức khi năng lượng thay đổi hướng, họ sẽ cảm thấy không thoải mái. Khi họ bắt đầu đứng trên đầu, họ sẽ lại cảm thấy thoải mái, vì dòng năng lượng sẽ lại chuyển xuống. Nhưng nó sẽ không thực sự chuyển xuống. Trong quan hệ với các trung tâm của bạn, các luân xa của bạn, năng lượng sẽ vẫn chuyển lên.
Cho nên shirshasan đã được dùng làm phương pháp để đưa bạn từ thể thứ tư sang thể thứ năm. Điều chính cần được nhớ là nhìn lên. Điều này có thể được làm qua tratak – nhìn chăm chăm vào một đối thể cố định, qua việc tập trung vào mặt trời, qua nhiều đối thể thế. Nhưng tốt hơn cả là làm nó ở bên trong. Chỉ nhắm mắt lại!
Nhưng đầu tiên, bốn thể đầu phải được đi qua. Chỉ thế thì nó sẽ giúp đỡ, bằng không thì không giúp được. Bằng không nó có thể bị làm rối, nó có thể tạo ra mọi loại bệnh tinh thần, vì toàn thể việc điều chỉnh hệ thống sẽ bị tan vỡ. Thể thứ tư đang nhìn xuống, và với tâm trí bên trong của bạn, bạn đang nhìn lên. Thế thì, có mọi khả năng là tinh thần phân liệt sẽ nảy sinh.
Với tôi, tinh thần phân liệt là kết quả của điều như vậy. Đó là lí do tại sao tâm lí học thông thường không thể đi sâu vào trong tinh thần phân liệt. Tâm trí tinh thần phân liệt đang làm việc đồng thời theo các hướng đối lập: đứng bên ngoài và nhìn bên trong; đứng bên ngoài và nhìn lên. Toàn thể hệ thống của bạn phải trong hài hoà. Nếu bạn mà không biết thể vật lí của bạn từ bên trong, thế thì tâm thức của bạn phải đang đối diện với phía dưới. Điều đó sẽ là mạnh khoẻ; việc điều chỉnh là đúng. Bạn phải không bao giờ cố quay ra ngoài khi chuyển tâm trí lên trên nếu không tinh thần phân liệt, phân chia sẽ là kết quả.
Những nền văn minh của chúng ta, các tôn giáo của chúng ta, đã là nguyên nhân cơ bản cho nhân cách chia chẻ của nhân loại. Họ đã không quan tâm tới sự hài hoà toàn bộ. Có những thầy giáo dạy các phương pháp để chuyển lên trên cho những người thậm chí không ở bên trong thể vật lí riêng của họ. Phương pháp này bắt đầu có tác dụng và một phần của người này vẫn còn bên ngoài thân thể người đó trong khi phần thứ hai chuyển lên trên. Thế thì sẽ có chia chẻ giữa hai phần này. Người đó sẽ trở thành hai người: lúc thì người này, lúc thì người kia; kiểu người vừa thiện vừa ác, Jekyll và Hyde.
Có mọi khả năng rằng một người có thể trở thành bẩy người đồng thời. Thế thì việc chia chẻ là đầy đủ. Người đó trở thành bẩy năng lượng khác nhau. Một phần của người đó chuyển xuống, bám lấy thể thứ nhất; phần khác đang bám lấy thể thứ hai; phần khác bám lấy thể thứ ba. Một phần đi lên; phần khác đi đâu đó khác. Người đó không có trung tâm trong mình chút nào.
Gurdjieff thường nói rằng người như vậy giống như ngôi nhà mà người chủ vắng mặt, và mọi người hầu đều tuyên bố mình là người chủ. Và không ai có thể phủ nhận điều đó, vì bản thân người chủ vắng mặt. Khi bất kì người nào tới ngôi nhà này và gõ cửa, người hầu gần cửa trở thành người chủ. Ngày hôm sau, người hầu khác trả lời cho cánh cửa và tuyên bố mình là người chủ.
Người tinh thần phân liệt không có bất kì trung tâm nào. Và tất cả chúng ta giống điều đó! Chúng ta đã điều chỉnh bản thân mình theo xã hội, có vậy thôi. Khác biệt chỉ ở mức độ. Người chủ vắng nhà hay ngủ, và mọi phần của chúng ta tuyên bố quyền sở hữu. Khi thôi thúc dục có đó, dục trở thành chủ nhân. Sự chết của bạn, gia đình bạn, tôn giáo của bạn – mọi thứ sẽ bị phủ nhận. Dục trở thành chủ nhân toàn bộ ngôi nhà. Và thế rồi, khi dục đã qua, thất vọng theo sau. Lí trí của bạn nhận trách nhiệm và nói, “Tôi là người chủ.” Bây giờ lí trí sẽ đòi toàn thể ngôi nhà và sẽ phủ nhận dục là nhà.
Mọi người đều đòi ngôi nhà một cách toàn bộ. Khi giận có đó, nó trở thành người chủ. Bây giờ không có lí trí, không có ý thức. Không cái gì khác có thể can thiệp vào giận. Vì điều này, chúng ta không thể hiểu được người khác. Người đã yêu trở nên giận và đột nhiên không có yêu. Bây giờ chúng ta đâm ra lúng túng để hiểu liệu người đó đang yêu hay không yêu. Yêu chỉ là người hầu, và giận nữa cũng chỉ là người hầu. Người chủ vắng mặt. Đó là lí do tại sao bạn bình thường không thể tin cậy vào bất kì người nào khác. Người đó không là người chủ của bản thân mình; bất kì người hầu nào có thể tiếp quản. Người đó không là một; người đó không là đơn vị thống nhất.
Điều tôi đang nói là người ta phải không thực nghiệm với những kĩ thuật về việc nhìn lên trước khi đi qua bốn thể đầu. Bằng không sự chia chẻ sẽ được tạo ra mà sẽ không thể nào bắc cầu qua được, và người ta sẽ phải đợi kiếp sau của mình để bắt đầu lại. Tốt hơn cả là thực hành các kĩ thuật mà bắt đầu từ đầu. Nếu bạn đã đi qua ba thể đầu của bạn trong các lần sinh quá khứ, thế thì bạn lại sẽ đi qua chúng trong một khoảnh khắc. Sẽ không có khó khăn. Bạn biết lãnh thổ này; bạn biết con đường. Trong một khoảnh khắc, chúng tới trước bạn. Bạn nhận ra chúng – và bạn đã đi qua chúng! Thế thì bạn có thể đi xa hơn. Cho nên nhấn mạnh của tôi bao giờ cũng là bắt đầu từ thể thứ nhất. Với mọi người đấy!
Chuyển từ thế thứ tư là điều có ý nghĩa nhất. Mãi cho tới thể thứ tư bạn là con người. Bây giờ bạn trở thành siêu nhân. Trong thể thứ nhất bạn chỉ là con vật. Chỉ với thể thứ hai nhân loại đi vào hiện hữu. Và chỉ trong thể thứ tư nó mới nở hoa đầy đủ. Văn minh chưa bao giờ đi ra ngoài thể thứ tư. Bên ngoài thể thứ tư là bên ngoài con người. Chúng ta không thể phân lớp Christ là con người được. Một Phật, một Mahavira, một Krishna, là ở bên ngoài con người. Họ là siêu nhân.
Nhìn lên là cú nhảy từ thể thứ tư. Khi tôi nhìn vào thể thứ nhất của tôi từ bên ngoài nó, tôi chỉ là con vật với khả năng là con người. Khác biệt duy nhất là ở chỗ tôi có thể trở thành con người còn con vật thì không thể. Khi có liên quan tới tình huống hiện thời, chúng ta là cả hai ở dưới nhân loại, hạ nhân. Nhưng tôi có khả năng đi ra ngoài. Và từ thể thứ hai trở đi, việc nở hoa thành con người xảy ra.
Ngay cả ai đó ở thể thứ tư có vẻ siêu nhân với chúng ta. Họ không phải vậy đâu. Một Einstein hay một Voltaire có vẻ siêu nhân, nhưng họ không phải vậy. Họ là việc nở hoa đầy đủ của con người và chúng ta là dưới con người, cho nên họ là ở trên chúng ta. Nhưng họ không ở trên con người. Duy nhất một Phật, một Christ hay một Zarathustra là nhiều hơn con người. Bằng việc nhìn lên, bằng việc nâng tâm thức của họ lên từ thể thứ tư, họ đã đi qua biên giới của tâm trí; họ đã siêu việt trên thể tâm trí.
Có những chuyện ngụ ngôn xứng đáng cho việc hiểu của chúng ta. Mohammed, nhìn lên trên, nói rằng cái gì đó đã tới với ông ấy từ bên trên. Chúng ta diễn giải bên trên này về mặt địa lí, cho nên trời trở thành chỗ cư ngụ của các thần. Với chúng ta, bên trên ngụ ý trời; bên dưới ngụ ý tầng bên dưới của trái đất. Nhưng nếu chúng ta diễn giải nó theo cách này, biểu tượng này đã không được hiểu. Khi Mohammed nhìn lên ông ấy không nhìn hướng tới trời; ông ấy đang nhìn hướng tới luân xa ajna. Khi ông ấy nói rằng cái gì đó đã tới với ông ấy từ bên trên, việc cảm của ông ấy là đúng. Nhưng, ‘trên’ có nghĩa khác cho chúng ta.
Trong mọi bức tranh, Zarathustra đều nhìn lên trên. Mắt ông ấy không bao giờ nhìn xuống. Ông ấy đã nhìn lên khi ông ấy lần đầu tiên thấy điều thiêng liêng. Điều thiêng liêng tới với ông ấy như lửa. Đó là lí do tại sao người Persian đã là những người tôn thờ lửa. Việc cảm này về lửa tới từ luân xa ajna. Khi bạn nhìn lên, chỗ này cảm thấy bốc lửa, dường như mọi thứ đang bùng cháy. Vì việc bùng cháy đó, bạn được biến đổi. Con người thấp hơn bị thiêu cháy, nó dừng hiện hữu, và con người cao hơn được sinh ra. Đó là nghĩa của “trải qua lửa.”
Sau thể thứ năm bạn chuyển vào trong miền tĩnh lặng khác, chiều hướng khác. Từ thể thứ nhất tới thể thứ tư việc chuyển là từ bên ngoài vào bên trong; từ thể thứ tư tới thể thứ năm nó là từ xuống dưới sang lên trên; từ thể thứ năm nó là từ bản ngã sang vô bản ngã. Bây giờ chiều hướng là khác. Không có vấn đề bên ngoài, bên trong, lên trên hay xuống dưới. Vấn đề là của “tôi” và “vô-tôi.” Vấn đề bây giờ có liên quan tới liệu có trung tâm hay không.
Người không có bất kì trung tâm nào mãi tới thể thứ năm – chia chẻ theo các phần khác nhau. Chỉ với thể thứ năm có trung tâm: sự thống nhất, tính một. Nhưng trung tâm trở thành bản ngã. Bây giờ trung tâm này sẽ là cản trở cho tiến bộ thêm. Mọi bước đã là sự giúp đỡ trở thành cản trở cho tiến bộ thêm. Bạn phải bỏ mọi chiếc cầu bạn đi qua. Nó đã giúp đỡ trong việc đi qua, nhưng nó sẽ trở thành cản trở nếu bạn bám lấy nó.
Mãi cho tới thể thứ năm, trung tâm phải được tạo ra. Gurdjieff nói trung tâm thứ năm này là việc kết tinh. Bây giờ không có người hầu; người chủ đã đảm đương. Bây giờ người chủ là người chủ. Người đó được thức tỉnh; người đó đã quay lại. Khi người chủ hiện diện, người hầu lui lại; họ trở nên im lặng.
Từ “Tâm lí của bí truyền”, ch.7
