Mới hôm nọ đã có một câu hỏi. Ai đó đã hỏi ‘Thầy là ai? Thầy đã tới từ đâu? Chủ định của thầy ở đây là gì? Thầy có phải là đấng cứu tinh không?’ Tôi đã không tới từ bất kì đâu. Tôi bao giờ cũng ở đây cũng như bạn bao giờ cũng ở đây, và chúng ta bao giờ cũng sẽ ở đây.
Raman Maharshi sắp chết, và một đệ tử hỏi ‘Thầy đi đâu đấy? Tại sao thầy bỏ chúng tôi?’ Và ông ấy mở mắt ra, và ông ấy cười và nói ‘Ta có thể đi đâu được? Không có đâu mà đi! Ta bao giờ cũng sẽ ở đây.’ Ông ấy cười, nhắm mắt lại và chết.
Tôi có thể đi đâu? Không có đâu mà đi! Tôi sẽ ở đây. Chúng ta không tới từ bất kì chỗ nào, chúng ta không đi bất kì chỗ nào, chúng ta bao giờ cũng ở đây – chúng ta là sự tồn tại này. Vâng, hình tướng thay đổi, sóng thay đổi, đại dương còn lại.
Và bạn hỏi ‘Chủ định của thầy là gì?’ Không chủ định chút nào. Chủ định nào có thể có đó? Cây thì xanh, và hoa hồng thì đỏ – có thể có chủ định gì?
Và bạn đã hỏi ‘Thầy có phải là đấng cứu tinh không?’ Bây giờ, từ đó phải được hiểu; nó là phương cách. Người Do Thái đã bỏ lỡ toàn thể vấn đề, và người Ki tô giáo cũng vậy. Đó là phương cách, đó là phương cách để tạo ra chờ đợi, không gì khác. Đó là phương cách cổ đại nhất. Do Thái giáo đã dùng nó, nhưng bằng cách nào đó ngôn ngữ đã bị quên lãng – như điều đó bao giờ cũng xảy ra. Cố hiểu phương cách này, thế thì cái nhìn mới sẽ mở ra cho bạn. Đấng cứu tinh không là gì ngoài cái cớ để chờ đợi. ‘Đấng cứu tinh đang tới!’… điều đó bao giờ cũng khẩn thiết. ‘Đấng cứu tinh đang tới! Bất kì ngày nào ông ấy sẽ ở đây.’ Bạn phải sẵn sàng, bạn phải học cách đợi, và bạn phải học cách là kiên nhẫn.
Nhớ mọi điều tôi đã từng nói cho bạn về đợi: đợi là lời nguyện. Nếu bạn có thể đợi, và nếu bạn không vội vàng… Nếu bạn không đòi hỏi và bạn đơn giản đợi – thậm chí không đợi cái gì đó nói riêng, chỉ đợi – cái gì đó sẽ xảy ra. Nó chỉ là cái nháy mắt, bao giờ cũng là cái nháy mắt. Trạng thái thức và đợi đó sẽ giúp bạn vẫn còn mở, tỉnh táo, quan sát, nhìn.
Nhớ ngày mà khách tới, và bưu tá tới và bạn xô ra cửa – bạn tỉnh táo thế. Mọi ngày bưu tá đều tới, ông ấy gõ cửa và không ai nghe. Khi bạn đợi khách, chỉ làn gió nhẹ thổi qua rặng thông, và bạn xô ra cửa – ‘Có thể người đó đã tới. Có thể đây là tiếng bước chân người đó.’ Bất kì cái gì đều gợi ra cái nhìn này.
Do Thái giáo đã đóng góp vài điều cho thế giới; đây là một trong những điều hay nhất: rằng đấng cứu tinh đang tới. Nhưng bao giờ cũng nhớ, vì nó là phương cách, người Do Thái không thể tin được điều đó khi một đấng cứu tinh tuyên bố ‘Ta đã tới’. Họ không thể tin được người đó vì người đó đang cố phá huỷ toàn thể phương cách của họ. Cho nên, khi Jesus tới và nói ‘Ta đã tới’, họ phải đóng đinh ông ấy, họ phải cứu phương cách của họ, họ phải phủ nhận Jesus. Đấng cứu tinh bao giờ cũng tới, nhưng không thể được phép. Thấy ra vấn đề đi. Nếu đấng cứu tinh tới thế thì mọi thứ bị kết thúc, thế thì làm sao bạn sẽ đợi được?
Đấng cứu tinh vẫn đang tới nhưng họ không thể được chấp nhận. ‘Họ không phải là đấng cứu tinh chúng ta đang đợi. Ông ấy bao giờ cũng vẫn còn đang tới, chỉ thế thì chúng ta có thể vẫn còn đợi.’
Thế rồi người Ki tô giáo lấy phương cách này: lần tới thứ hai của Christ. Bạn nghĩ họ sẽ tin vào tôi không nếu tôi tuyên bố ‘Ta là Christ thứ hai. Ta đã tới.’? ‘Không’ họ sẽ nói; ‘Làm sao ông có thể là Christ thứ hai được?’ Họ sẽ tìm ra cả nghìn lẻ một lỗi; cũng như người Do Thái đã tìm ra lỗi với Jesus họ sẽ tìm ra lỗi với tôi. Lí do là ở chỗ việc tới thứ hai là cùng phương thức trong cái tên khác; điều đó không thể được phép. Đấng cứu tinh sẽ tới, nhưng họ sẽ không được chấp nhận là đấng cứu tinh; đấng cứu tinh phải vẫn còn đó trong tương lai để cho bạn giữ tỉnh táo. Và nếu phương cách nào bắt giữ tim bạn, nó có giá trị mênh mông – nhiều giá trị hơn bất kì đấng cứu tinh nào, vì phương cách này có thể tạo ra hàng nghìn và hàng nghìn người chứng ngộ.
Tôi đã nghe…
Trong tín ngưỡng Hassid, đồng thời với việc ca ngợi huyền bí về bản tính đấng cứu tinh được truyền qua thầy, liên tục tồn tại mong đợi về một đấng cứu tinh vương giả, quyền năng. Khi ông ấy xuất hiện, toàn thể hành tinh sẽ được biến đổi trong một chớp loé chói sáng, không bên trong, như nó đã xuất hiện, mà cả bên ngoài và công khai. Không thành vấn đề bao nhiêu thế kỉ trôi qua tương ứng với tính toán của con người việc khải lộ vũ trụ này bao giờ cũng vẫn còn là tương lai sắp xảy ra. Người Hassid sống với tương lai này thân thiết tới mức nó tràn ngập khắp hiện tại.
Giáo sĩ Menachem Mendel, như mọi thầy Hassid, đã sống một cách toàn bộ trong mong đợi của ông ấy về việc tới của đấng cứu tinh Mọi sáng ông ấy sẽ đi tới cửa sổ, nhìn ra ngoài, và buồn bã nhận xét ‘Ngài chưa tới, vì thế giới vẫn là vậy’ – mọi sáng. Cả đêm ông ấy đợi và cầu nguyện, và trong giấc ngủ ông ấy sẽ mơ và đợi và quan sát. Và sáng sớm ông ấy sẽ xô ra cửa sở và mở cửa sổ và nhìn ra ngoài, và nói ‘Ngài chưa tới, vì thế giới vẫn là vậy.’
Jesus đã tới nhưng thế giới đã vẫn là vậy, đó là lí do tại sao người Do Thái đã từ chối ông ấy. Jesus đã biến đổi cuộc sống của vài người, nhưng điều đó không phải là vấn đề; khi đấng cứu tinh tới, ‘toàn thể hành tinh sẽ được biến đổi trong chớp loé chói sáng’. Thế giới đã vẫn còn như vậy. Jesus đã tới và đã đi, và thế giới không được cứu, cho nên ông ấy không phải là đấng cứu tinh.
Ai là đấng cứu tinh? Moses, Krishna, Phật, Mahavir, Zarathustra, Lão Tử chăng? – không ai cả, vì thế giới vẫn còn như vậy. Vâng, họ đã biến đổi cuộc sống của vài người, nhưng đó không phải là vấn đề. Đấng cứu tinh là lí tưởng không thể được. Nó phải là không thể được; nếu nó được làm thành có thể được, thế thì bất kì người nào cũng sẽ tuyên bố ‘Ta là đấng cứu tinh’, và nó bị kết thúc. Và đã từng có những đấng cứu tinh – Phật đã vậy, Jesus đã vậy. Đã từng có các đấng cứu tinh, nhưng vị cứu tinh này, người cuối cùng – người đó không bao giờ tới. Người đó bao giờ cũng sắp tới, đang tới; bạn phải đợi người đó. Việc đợi đó biến đổi bạn: nó là phương cách thiền.
Cho nên tôi không thể tuyên bố rằng tôi là đấng cứu tinh. Và tôi là đấng cứu tinh. Nhưng tôi không thể tuyên bố điều đó vì tôi không thích phá huỷ phương cách hay đó; phương cách có giá trị mênh mông – nó đáng được bảo tồn. Nhưng tôi không tới từ bất kì đâu, bạn cũng không tới từ bất kì đâu. Và tôi không đi bất kì đâu, mà bạn cũng không đi bất kì đâu. Chúng ta bao giờ cũng ở đây, chúng ta bao giờ cũng sẽ ở đây.
Và đây chỉ là trò chơi mà chúng ta đã quyết định chơi: tôi là Thầy và bạn là đệ tử – chỉ là trò chơi, trò đùa. Bạn phải tuân theo qui tắc của đệ tử và tôi phải tuân theo qui tắc của Thầy, nhưng nó là trò chơi bài, trò đánh bài. Không nghiêm chỉnh đi. Chơi đùa đi.
Và tôi không chỉ là đấng cứu tinh, bạn cũng vậy đấy, vì đấng cứu tinh không là gì ngoài việc thức tỉnh trong bạn. Nó là phẩm chất trong bạn, và phẩm chất đó giải thoát; không cái gì khác, không ai khác có thể giải thoát bạn từ bên ngoài. Phẩm chất đó, nhận biết đó, turiya đó, cái thứ tư, khi nó chiếm quyền sở hữu bạn, nó giải thoát. Nó là việc cứu rỗi.
Bước là Thiền, ngồi là Thiền;
Nói hay im lặng, động, bất động, –
điều cốt yếu là thoải mái.
Và khi bạn đã hiểu cái thứ tư, khi bạn đã đi vào trong cái thứ tư, thế thì bước là Thiền, thế thì bạn không cần thực hành bất kì loại thiền nào. Thế thì mọi điều bạn làm đều là thiền; thế thì bước là thiền, thế thì ngồi là thiền. Thiền là phẩm chất của hiện hữu mà bạn mang vào cho hành động. Nó không phải là hành động đặc thù, không phải là bạn làm cái này thì nó là thiền – rằng bạn ngồi theo tư thế nào đó, siddhasana, và bạn giữ xương sống dựng thẳng, và bạn để mắt nhắm hay bạn nhìn vào chỏm mũi của bạn hay bạn quan sát hơi thở của bạn, thế thì nó là thiền – không; đây chỉ là những phương cách cho người bắt đầu.
Mới hôm nọ Vidya đã viết một bức thư hay cho tôi. Cô ấy nói cô ấy đã thử thiền một ngày và đã bị đau nửa đầu lắm và nửa thân cô ấy trở nên bị tê liệt; điều đó đã chữa cho cô ấy khỏi thiền. Tôi thích điều đó. Tôi muốn tất cả các bạn đều được chữa khỏi thiền; điều đó phải xảy ra cho mọi người. Người ta phải không chỉ được chữa khỏi bệnh, người ta phải được chữa khỏi thuốc nữa; bằng không, đôi khi thuốc trở nên nguy hiểm hơn là bản thân bệnh – người ta có thể trở nên bị ám ảnh với thuốc.
Bạn có biết rằng các từ ‘meditation-thiền’ và ‘medicine-thuốc’ tới từ cùng một gốc không? Thiền là một loại thuốc – việc dùng nó chỉ cho thời gian hiện tại – một khi bạn đã học được phẩm chất này, thế thì bạn không cần làm bất kì thiền đặc biệt nào, thế thì thiền phải lan toả khắp cuộc sống của bạn. Chỉ khi bạn có tính thiền hai mươi bốn giờ một ngày thế thì bạn có thể đạt tới, thế thì bạn đã đạt tới. Ngay cả ngủ cũng là thiền.
Bước là Thiền, ngồi là Thiền…
Thế thì phẩm chất này sẽ là cái gì? Có tính quan sát, tỉnh táo, vui vẻ, không động cơ, định tâm, yêu thương, tuôn chảy, người ta bước đi. Và bước đi là tản bộ. Yêu thương, tỉnh táo, quan sát, người ta ngồi, không động cơ – không ngồi vì bất kì cái gì nói riêng, chỉ tận hưởng việc ngồi không làm gì là đẹp thế nào, thảnh thơi làm sao, nghỉ ngơi làm sao. Sau việc bước đi lâu, bạn ngồi dưới cây, và làn gió thoảng tới và làm mát bạn.
Từng khoảnh khắc người ta phải thoải mái với bản thân mình – không cố hoàn thiện, không tu luyện bất kì cái gì, không thực hành bất kì cái gì.
Bước là Thiền, ngồi là Thiền;
Nói hay im lặng, động, bất động, –
điều cốt yếu là thoải mái.
Điều cốt yếu là thoải mái: đó là từ khoá. Điều cốt yếu là thoải mái: đó là phát biểu mấu chốt. Làm bất kì cái gì bạn đang làm, nhưng ở cốt lõi sâu nhất vẫn còn thoải mái, điềm tĩnh, bình thản, định tâm. Thế thì bạn có thể ở trong đám đông và bạn sẽ không là đám đông, thế thì bạn có thể ở trong bãi chợ và bãi chợ sẽ không đi vào trong bạn. Thế thì bạn có thể ở bất kì chỗ nào và bạn sẽ vẫn còn không bị ô nhiễm; sự thuần khiết của bạn sẽ vẫn còn nguyên si, hồn nhiên của bạn không bị quấy rối. Điều cốt yếu là thoải mái: Đó là phẩm chất mà người ta phải mang tới trong từng hành động; không hành động nào phải bị loại trừ khỏi nó. Nếu bạn sợ bất kì hành động nào và bạn loại trừ nó, cái đó sẽ còn là rào chắn, và cái đó sẽ còn là cạm bẫy cho bạn, và bất kì ngày nào bạn sẽ rơi vào trong nó.
Để phẩm chất này xuyên thấu vào mọi điều bạn làm: ăn, ngủ, làm tình, bước đi, nói, là im lặng. Để phẩm chất này thấm vào sự tồn tại của bạn, toả khắp sự tồn tại của bạn. Để phẩm chất này bao giờ và bao giờ cũng bao quanh bạn; ngay cả rơi vào giấc ngủ vẫn cảm thấy được bao quanh bởi nó. Và bạn sẽ sớm thấy rằng thiền không phải là hành động của bạn, không là hoạt động; nó có sắc thái nào đó, phẩm chất âm nhạc nào đó trong con người bạn, sự hài hoà nào đó, có giai điệu, mà bạn mang tới mọi hành động – dù bạn đang làm bất kì cái gì.
Đó là lí do tại sao Thiền nhân nói: Mang nước từ giếng, chẻ củi và người ta là ở nhà – không có vấn đề gì. Người ta có thể làm bất kì loại công việc nào và dầu vậy thiền vẫn liên tục tồn tại; nó trở thành chính cuộc sống của bạn.
Trang Tử nói: nơm cá tồn tại vì cá; một khi ông bắt được cá, ông có thể quên nơm. Bẫy thỏ tồn tại vì thỏ; một khi ông đã bắt được thỏ, ông có thể quên bẫy. Lời tồn tại vì nghĩa, một khi ông bắt được nghĩa, ông có thể quên lời. Ta có thể tìm đâu một người đã quên lời, để cho ta có thể có lời với người đó?
Thiền là cái bẫy; một khi phẩm chất này được bắt giữ, điều cốt yếu là thoải mái… bẫy có thể bị quên đi.
Đi vào núi sâu
ta sống trong hiu quạnh yên tĩnh.
Núi cao, thung sâu
khi người ta sống dưới cây thông cổ.
Điều cốt yếu là thoải mái… thế thì bạn đã đi vào núi sâu. Bạn không cần đi lên Himalayas, Himalayas tới với bạn. Đã có Himalayas bên trong bạn. Không cái gì là thiếu ở đó; Himalayas có đó – những đỉnh cao, Thái Bình Dương có đó – chiều sâu. Mọi chiều cao và mọi chiều sâu đều có đó – những chiều cao vô tận và chiều sâu vô tận có đó. Và im lặng nguyên thuỷ ngự trị ở đó, không bị quấy rối. Ở đó trong cốt lõi bên trong nhất của bạn, bạn là trinh nguyên, và bạn không thể mất được nó – không có cách nào để mất nó; hồn nhiên của bạn là tuyệt đối ở đó – thậm chí không một hạt bụi nào đã vào đó. Gương là tuyệt đối trong suốt khi bạn có thể bước trong Thiền, khi bạn có thể ngồi trong Thiền.
Khi Bước là Thiền và ngồi là Thiền, nói hay im lặng, động hay bất động – điều đó không tạo ra khác biệt, nó tất cả là như nhau – và Điều cốt yếu là thoải mái, bạn đang đi vào một thế giới mới, lãnh thổ mới: bầu trời bên trong.
Đi vào núi sâu
ta sống trong hiu quạnh yên tĩnh.
Lần nữa nhớ, hiu quạnh không có nghĩa ẩn dật, cũng như một mình không bao giờ có nghĩa đơn độc. Đơn độc đơn giản nói người khác bị thiếu, một mình nói người ta đang tận hưởng bản thân người ta. Đơn độc là trong tham chiếu tới người khác mà bạn thiếu, một mình là sự hiện diện của bản thân bạn.
Ông ấy bao giờ cũng tự mình bước đi;
tự mình đi tản bộ:
Đây là một mình, và hiu quạnh cũng vậy. Hiu quạnh là một mình. Bạn có thể trở trong hiu quạnh bất kì chỗ nào, nhưng bạn không thể là đơn độc ở bất kì chỗ nào. Ẩn dật nghĩa là không có người nào, bạn một mình; bạn phải đi, bạn phải đi xa khỏi mọi người. Ẩn dật là chống lại thế giới, hiu quạnh không chống lại thế giới. Hiu quạnh là cái gì đó lớn lao, ẩn dật là cái gì đó rất bình thường, trần tục.
Đi vào núi sâu
ta sống trong hiu quạnh yên tĩnh.
Núi cao, thung sâu
khi người ta sống dưới cây thông cổ.
Trang Tử nói: Mọi thứ có cái kia của nó, mọi thứ có cái này của nó. Cái kia tới từ cái này, và cái này phụ thuộc vào cái kia – điều định nói là cái này và cái kia cho sinh ra lẫn nhau. Nhưng nơi có sinh, cũng phải có tử. Cái này của hiền nhân cũng là cái kia, cái kia của ông ấy cũng là cái này. Trạng thái mà trong đó cái này và cái kia không còn tìm thấy cái đối lập của chúng được gọi là ‘chốt xoay của Đạo’.
Nơi cái này và cái kia trở thành một, nơi thế giới này và thế giới kia trở thành một, nơi vật chất và tâm trí trở thành một, cái đó được gọi là ‘chốt xoay của Đạo’.
Huyền Giác nói
Từ lúc ta nhận ra con đường…
Đây là con đường ông ấy đang nói tới. Khoảnh khắc bạn nhận ra rằng tất cả là một; chết và sống, cái này và cái kia – tất cả là một,
ta nhận ra ta chẳng liên quan gì với
sinh và tử.
Thế thì ta biết ta không bao giờ có bất kì bắt đầu nào và ta sẽ không bao giờ có bất kì kết thúc nào. Thế thì ta biết cái toàn thể này thuộc về ta và ta thuộc về cái toàn thể này. Và không có nhu cầu làm bất kì phân biệt nào, không có nhu cầu làm bất kì phân loại nào rằng ‘cái này là thấp hơn và cái kia là cao hơn, cái này là linh thiêng và cái kia là trần tục’. Nếu bạn đã đi vào con đường này – con đường mang bạn từ mơ tới thực tại, từ phân chia tới bất nhị, từ nhiều tới một – thế thì bạn sẽ thấy mọi cái đẹp mà bạn đã từng tìm kiếm ở bên ngoài lại là ở bên trong bạn, và mọi chiều cao mà bạn đã từng cố soải cánh bay ra ngoài đều ở bên trong bạn.
Con người cố đạt tới các hành tinh, con người cố đạt tới mặt trăng và tới sao Hoả và thế rồi tới các ngôi sao, là cuộc hành trình giả. Sự thôi thúc không dành cho trăng bên ngoài, có trăng bên trong nữa – sự thôi thúc là dành cho nó. Trăng bên ngoài bạn có thể đạt tới và không cái gì sẽ xảy ra qua nó. Con người đã lên tới mặt trăng – cái gì đã xảy ra? Con người đã lên tới Everest, đỉnh cao nhất thế giới – cái gì đã xảy ra? Dường như đây là những thứ thay thế, chiều cao thực là cái gì đó khác, cuộc hành trình thực là ở đâu đó khác.
Từ “Mặt trời mọc buổi tối”, Ch.7
