Đêm hôm qua thầy đã nói rằng khi không có ý nghĩ trong tâm trí, tâm trí trở thành không gian trống rỗng và các cánh cửa tới mọi điều huyền bí được mở ra. Tôi cảm thấy sâu sắc và rõ ràng về không gian bên trong này nhưng không có gì đặc biệt mà tôi cảm thấy như điều huyền bí.
Xin thầy giải thích thầy ngụ ý gì bởi điều huyền bí và làm sao nó được cảm thấy?
Bản thân trống rỗng bên trong là điều huyền bí. Bạn không thể cảm thấy nó và bạn không thể biết nó. Bạn trở thành nó. Bạn là nó. Khi không gian bên trong có đó, thế thì bạn không hiện hữu. Bạn không thể quan sát được nó. Nếu bạn quan sát nó, thế thì không gian bên trong chưa xuất hiện. Ai sẽ quan sát nó? Nếu bạn có thể quan sát nó, bạn tách rời khỏi nó, cho nên nó không là bên trong, nó là bên ngoài. Nó là ‘ngoài’ với bạn. Cái bên trong chưa trở thành trống rỗng, nó được chất đầy. Bản ngã có đó – dưới hình dạng rất tinh vi; như người quan sát hay người xem, nó có đó. Cái bên trong chưa trống rỗng, vì khi cái bên trong là trống rỗng, bạn không hiện hữu.
Cho nên điều đầu tiên cần nhớ là ở chỗ bạn sẽ không là nhân chứng cho điều huyền bí, bạn sẽ là điều huyền bí. Bạn sẽ không có khả năng quan sát nó vì bạn không thể là tách rời, không thể có bất kì nhị nguyên nào.
Một điều… khi cái bên trong thực sự là trống rỗng, bạn không hiện hữu, vì bạn là cái mà cái bên trong được trút đầy. Vì bạn nó không trống rỗng; vì bạn không gian này bị che phủ, bị chiếm. Khi bạn tan biến, khi bạn đơn giản biến mất, chỉ thế thì trống rỗng bên trong có đó. Cho nên bạn sẽ không là nhân chứng cho điều huyền bí. Chừng nào bạn còn hiện hữu, điều huyền bí sẽ không được khải lộ; khi bạn không hiện hữu, điều huyền bí sẽ được khải lộ. Cho nên nếu bạn nói rằng bạn cảm thấy trống rỗng bên trong, điều đó có nghĩa là bạn không là trống rỗng; trống rỗng là cái gì đó đang xảy ra cho bạn, quanh bạn, nhưng bạn không trống rỗng. Cho nên thực sự trống rỗng này chỉ là ‘ý nghĩ’ về trống rỗng – đó là lí do tại sao bạn có thể nói rằng bây giờ không gian bên trong của bạn đã trở thành trống rỗng. Đây là ý nghĩ: trống rỗng này không phải là thực, trống rỗng này chỉ là một phần của tâm trí. Người quan sát có đó cho nên đối thể phải có đó. Bạn có thể làm trống rỗng thành đối thể, ý nghĩ.
Tương truyền rằng Bokuju đã trở nên trống rỗng như thế này. Ông ấy phải đã bắt gặp kiểu trống rỗng này. Ông ấy tới thầy mình và ông ấy nói, “Bây giờ không có gì cả, tôi đã trở thành trống rỗng.” Thầy nói, “Đi ra và vứt cả cái hư không này đi. Cái hư không này vẫn là cái gì đó, sao ông đang mang nó? Nếu ông đã thực sự trở thành hư không ông sẽ không có khả năng báo cáo nó. Ai sẽ mang nó? Ai sẽ cảm thấy trong nó việc thành đạt nào đó?” Thầy nói với Bokuju, “Ông đã làm tốt, ông đã trở thành trống rỗng, giờ đi và vứt ra cả cái trống rỗng này đi.”
Bạn có thể được trút đầy với trống rỗng – đó là vấn đề. Và nếu bạn được trút đầy bởi trống rỗng, bạn là không trống rỗng.
Điều thứ hai… tôi ngụ ý gì bởi điều huyền bí? Bất kì cái gì bạn hiểu, tôi không ngụ ý, vì bạn nghĩ rằng điều huyền bí sẽ là cái gì đó rất đáng ngạc nhiên, choáng váng, gây sốc, rằng bạn sẽ bị ném xuống đất. Điều đó không phải là vấn đề. Điều huyền bí là sự tồn tại thuần khiết đơn giản mà không có gì gây ngạc nhiên về nó, không cái gì gây choáng váng. Bạn sẽ không bị đẩy sang bên, không bị ném đi, không bị choáng, không bị làm bối rối. Điều huyền bí thực sự không là cái gì huyền bí. Chính sự tồn tại rất bình thường này đấy – chấp nhận nó như nó vậy đi mà không tạo ra bất kì vấn đề gì. Khi bạn không tạo ra vấn đề, sự tồn tại này là điều huyền bí; khi bạn tạo ra vấn đề bạn đang phá huỷ điều huyền bí. Bây giờ bạn đang đi tìm giải pháp, câu trả lời nào đó. Cùng tâm trí này tiếp diễn. Nếu bạn nghe tôi nói về điều huyền bí thế thì bạn nghĩ về cái gì đó rất đặc biệt. Không có gì đặc biệt trong sự tồn tại. Duy nhất với bản ngã từ ‘đặc biệt’ tồn tại.
Tương truyền rằng khi Lâm Tế đạt tới chứng ngộ, ông ấy đã cười. Đệ tử của ông ấy hỏi, “Sao thầy cười?” Ông ấy nói, “Ta cười vì điều này. Ta đã nỗ lực trong hàng nghìn và hàng nghìn kiếp vì điều này – nó bình thường thế.”
Đây là điều huyền bí – chẳng có gì đặc biệt.
Người ta nói về Đạo Nguyên, một Thiền sư khác, rằng khi ông ấy đạt tới chứng ngộ, các đệ tử hỏi ông ấy, “Điều đầu tiên thầy muốn làm sau chứng ngộ là gì?” Đạo Nguyên tương truyền đã nói, “Ta muốn dùng một cốc trà.”
Nó bình thường thế. Nhưng với bản ngã những điều này không hấp dẫn. Nếu tôi nói rằng chứng ngộ là bình thường tới mức bạn muốn dùng một cốc trà sau nó, thế thì bạn sẽ cảm thấy rằng toàn thể sự việc là vô nghĩa – sao phải phấn đấu? Thế thì bản ngã bước vào. Bản ngã muốn cái gì đó đặc biệt, cái gì đó hiếm hoi, cái gì đó không thường xảy ra, cái chỉ xảy ra cho bạn, cái đã không xảy ra cho bất kì ai. Bản ngã muốn cái gì đó đặc biệt, phi thường.
Thực tại không phi thường; nó đang xảy ra ở mọi nơi. Và nếu nó đã không xảy ra cho bạn thì đó là đặc biệt! Vì nó có đó, bao giờ cũng hiện diện. Không một khoảnh khắc nào nó thiếu vắng. Chứng ngộ đang xảy ra mọi khoảnh khắc, nó là chính cốt lõi của sự tồn tại – nhưng bạn điếc và mù. Nó chẳng là gì đặc biệt.
Và vị phật, được chứng ngộ, là hiện tượng bình thường nhất. Khi tôi nói ‘bình thường’ tôi ngụ ý: nó phải là vậy. Nếu nó có vẻ rất phi thường đó chính là vì bạn, vì bạn tạo ra nhiều rào cản thế – và bạn thích chúng. Đầu tiên bạn tạo ra chướng ngại, và thế rồi bạn cố vượt qua nó. Và thế rồi bạn cảm thấy rất tự hào. Ngay chỗ đầu tiên, không có chướng ngại. Nhưng bản ngã của bạn sẽ không cảm thấy thoải mái – bạn phải tạo ra con đường dài để đi tới điểm mà là gần nhất, điểm thân thiết nhất. Và bạn không bao giờ bỏ lỡ điều đó!
Cho nên đừng tìm kiếm cái gì đó huyền bí. Chỉ là đơn giản và hồn nhiên. Và thế thì toàn thể sự tồn tại mở cho bạn. Bạn sẽ không phát điên, bạn có thể đơn giản mỉm cười vào cái ngớ ngẩn của toàn thể sự việc mà gần thế nhưng bạn không thể đạt tới nó. Và không có rào chắn. Nó đã hiện hữu, theo nghĩa nào đó, bao giờ cũng ở bên trong bạn. Chính phép màu là làm sao bạn liên tục bỏ lỡ nó.
Nếu trống rỗng là thực, mọi cái có đó, cái toàn thể của nó, thực tại, sẽ được mở ra cho bạn. Không phải là nó bị đóng ngay bây giờ, nó đang mở. Bạn bị đóng. Tâm trí bạn bị bận. Khi tâm trí bạn trống rỗng, không bận, bạn sẽ mở cho nó, và sẽ có gặp gỡ. Và thế thì mọi thứ là đẹp trong tính bình thường toàn bộ của nó. Do đó người ta nói rằng người đã biết trở thành tuyệt đối bình thường. Người đó là một với thực tại. Khao khát cái đặc biệt là cách thức của bản ngã, và mọi cách thức của bản ngã đều tạo ra kẽ hở và khoảnh cách giữa bạn và cái thực. Là trống rỗng và mọi thứ sẽ xảy ra cho bạn.
Không phải là bạn sẽ phải thông báo: không có gì để được thông báo. Điều được nghĩ tới là chư phật hay các Krishna hay những người đã đạt tới điều tối thượng, không thể mô tả được nó vì nó đơn giản thế. Những thứ phức tạp có thể được mô tả, nhớ lấy. Những thứ đơn giản không thể được mô tả. Thứ càng phức tạp, mô tả càng dễ, vì trong cái phức tạp bạn có thể phân chia, làm tương phản, so sánh. Với một thứ đơn giản bạn không thể làm được bất kì cái gì.
Chẳng hạn, nếu tôi hỏi bạn, “Mầu vàng là gì?” bạn sẽ nói gì? Mầu vàng đơn giản thế, chẳng có gì phức tạp về nó. Nếu tôi hỏi, “Nước là gì?” bạn có thể nói, “H2O.” Nó là phức tạp: có hidro, có ô xi, cho nên bạn có thể định nghĩa nó. Nhưng nếu tôi hỏi bạn, “Mầu vàng là gì?” nhiều nhất bạn có thể nói rằng mầu vàng là mầu vàng. Nhưng đó là lặp lại thừa, nó chẳng tạo ra nghĩa gì. Bạn sẽ làm gì nếu tôi nói, “Mầu vàng là gì?” Bạn có thể chỉ ra hoa vàng, bạn có thể chỉ ra mặt trời vàng đang mọc, nhưng bạn không nói bất kì cái gì, bạn đang chỉ dẫn.
Thứ đơn giản chỉ có thể được chỉ dẫn; thứ phức tạp có thể được phân chia, được chia ra, được phân tích. Chư phật là im lặng, không phải bởi vì họ đã đương đầu với thực tại rất phức tạp, họ im lặng vì một hiện tượng đơn giản tới mức nó chỉ có thể được chỉ dẫn, không thể được xác định. Cho nên họ có thể dẫn bạn hướng tới nó nhưng họ không thể nói bất kì cái gì về nó.
Điều huyền bí đó không phải là điều phức tạp, nó rất đơn giản, đơn giản nhất có thể được. Nhưng bạn chỉ có thể gặp nó khi bạn cũng đã trở thành đơn giản. Nếu bạn là phức tạp, bạn không thể gặp được nó. Không có nền tảng gặp gỡ. Chỉ khi bạn đã trở thành đơn giản, đơn giản toàn bộ, hồn nhiên, trống rỗng, thực tại và bạn gặp gỡ. Thế thì có phản xạ của nó trong bạn. Nó vang vọng trong bạn. Nó đi vào trong bạn.
Nhưng đừng chờ đợi bất kì cái gì đặc biệt. Niết bàn không là cái gì đặt biệt. Khi tôi nói điều này, cái gì đang xảy ra cho tâm trí của bạn? Khi tôi nói niết bàn này không là gì đặc biệt, bạn cảm thấy cái gì? Làm sao bạn cảm thấy? Bạn cảm thấy chút ít thất vọng. Trong tâm trí câu hỏi này phải nảy sinh – thế thì tại sao vật lộn? Thế thì tại sao làm bất kì nỗ lực nào? Thế thì tại sao có thiền? Thế thì tại sao có những kĩ thuật này?
Nhìn vào tâm trí đó, tâm trí đó là vấn đề. Tâm trí muốn cái gì đó đặc biệt. Và bởi vì ham muốn đó tâm trí liên tục tạo ra những thứ đặc biệt. Trong thực tại không có cái gì đặc biệt: hoặc toàn thể thực tại là đặc biệt hoặc không cái gì là đặc biệt.
Vì ham muốn này, tâm trí đã tạo ra cõi trời, thiên đường. Và nó không được thoả mãn với một, nó liên tục tạo ra nhiều. Người Ki tô giáo có một cõi trời, người Hindu có bẩy – vì có nhiều người tốt thế, phải có cấp bậc chứ. Người tốt tối cao, họ nên đi đâu? Không có kết thúc cho nó. Vào thời của Phật đã có một giáo phái tin vào bẩy trăm cõi trời. Bạn có chỗ cho các bản ngã: bản ngã cao nhất phải đi lên cõi trời cao nhất.
Tôi đã nhìn vào cuốn sách của swami Radha. Họ nói có nhiều phân chia – mười bốn phân chia. Duy nhất guru của họ đã đạt tới phân chia cuối. Phật ở đâu đó phân chia thứ bẩy, Krishna đâu đó ở thứ năm, Mohammed đâu đó ở thứ ba. Chỉ guru của họ đã đạt tới phân chia mười bốn. Và mọi người khác được cho một chỗ, được phân loại. Chỉ guru của họ là đặc biệt. Đây là ham muốn là đặc biệt. Và mọi người là tương ứng với ham muốn của người đó.
Tôi đã nghe một giai thoại. Ở trường chủ nhật linh mục đang cho bài học tôn giáo cho mọi cậu bé của khu lân cận. Ông ấy nói nhiều về điều người tốt sẽ đạt tới – vòng hoa vinh quang và phần thưởng cõi trời. Những người tốt sẽ được ban thưởng trên cõi trời. Thế rồi đến cuối bài nói của mình ông ấy nói, “Ai sẽ được vòng hoa lớn nhất?” Có im lặng một chốc, thế rồi một cậu bé, con trai thợ làm mũ, đứng lên một cách tự tin và nói, “Người có cái đầu lớn nhất.”
Đây là điều tất cả chúng ta đang làm. Định nghĩa của chúng ta về cái đầu lớn nhất có thể khác nhưng chúng ta có cùng quan niệm về cái gì đó đặc biệt ở chỗ cuối, và vì cái ‘đặc biệt’ đó chúng ta liên tục di chuyển. Nhưng nhớ, vì cái ‘đặc biệt’ đó bạn không di chuyển đi bất kì chỗ nào chút nào, bạn di chuyển trong ham muốn. Và di chuyển trong ham muốn không phải là tiến bộ, nó là đi vòng tròn.
Nếu bạn có thể vẫn thiền – biết rõ rằng không cái gì đặc biệt sẽ xảy ra, rằng bạn sẽ chỉ đi tới việc hoà hợp với thực tại bình thường, rằng bạn sẽ trong hài hoà với thực tại bình thường – nếu với tâm trí này bạn có thể thiền, thế thì chứng ngộ là có thể chính khoảnh khắc này. Nhưng với tâm trí này bạn sẽ không cảm thấy thích thiền – bạn sẽ nói, “Bỏ mọi thứ nếu không cái gì đặc biệt sẽ xảy ra.”
Mọi người tới tôi và họ nói, “Tôi đã từng thiền trong ba tháng và chưa cái gì đã xảy ra.” Ham muốn… và ham muốn đó là rào chắn. Nó có thể xảy ra trong một khoảnh khắc nếu ham muốn không có đó.
Cho nên đừng ham muốn điều huyền bí. Thực sự, đừng ham muốn bất kì cái gì. Chỉ là thoải mái, như ở nhà với thực tại như nó vậy. Là bình thường – là bình thường là tuyệt vời. Vì thế thì không có căng thẳng, không phiền não. Là bình thường là rất huyền bí vì nó đơn giản thế. Với tôi, thiền là trò chơi, cuộc chơi; nó không phải là công việc. Nhưng với bạn nó liên tục là công việc; bạn nghĩ dưới dạng công việc.
Hiểu được phân biệt giữa làm việc và chơi đùa là tốt. Làm việc hướng theo mục đích, không là đủ trong bản thân nó. Nó phải dẫn tới đâu đó, tới hạnh phúc nào đó, tới mục đích nào đó, tới kết thúc nào đó. Nó là chiếc cầu, phương tiện. Trong bản thân nó, nó là vô nghĩa. Nghĩa bị ẩn kín trong mục đích.
Chơi đùa là khác toàn bộ. Không có mục đích trong nó, hay bản thân nó là mục đích. Hạnh phúc không ở bên ngoài nó, hiện hữu trong nó là việc là hạnh phúc. Nó sẽ không cho bạn bất kì hạnh phúc nào bên ngoài nó, không có nghĩa bên ngoài nó – mọi cái có đó là bên trong, nội bộ. Bạn chơi, không bởi vì bất kì lí do gì, nhưng bởi vì bạn tận hưởng nó ngay bây giờ. Nó là vô chủ định.
Đó là lí do tại sao trẻ con có thể chơi thực sự; bạn càng lớn lên, bạn càng trở nên ít có năng lực chơi. Vì càng nhiều chủ định, bạn càng hỏi nhiều tại sao, tại sao tôi phải chơi? Bạn càng trở nên hướng mục đích: cái gì đó phải được đạt tới qua nó, trong bản thân nó, nó không có nghĩa. Giá trị cố hữu mất nghĩa cho bạn. Chỉ trẻ con có thể chơi vì chúng không nghĩ về tương lai. Chúng có thể ở đây vô thời gian.
Làm việc là thời gian; chơi đùa là vô thời gian. Thiền phải giống như chơi đùa, không hướng đích. Bạn phải không thiền để đạt tới cái gì đó vì thế thì toàn thể vấn đề bị mất. Bạn không thể thiền chút nào nếu bạn đang thiền về cái gì đó. Bạn có thể thiền chỉ nếu bạn đang chơi đùa với nó, tận hưởng nó, nếu không cái gì là để được đạt tới từ nó, nếu nó là đẹp trong bản thân nó. Thiền chỉ vì thiền mà thôi… thế thì nó trở thành vô thời gian. Và thế thì bản ngã không thể nảy sinh.
Không ham muốn, bạn không thể phóng chiếu bản thân bạn vào tương lai, không ham muốn bạn không thể bắt đầu mong đợi, và không ham muốn bạn sẽ không bao giờ bị thất vọng. Không ham muốn, thời gian thực sự biến mất: bạn di chuyển tử khoảnh khắc này của vĩnh hằng sang khoảnh khắc khác của vĩnh hằng. Không có trình tự… và thế thì bạn sẽ không bao giờ hỏi tại sao không cái gì đặc biệt xảy ra.
Với bản thân tôi, tôi đã chưa đi tới biết điều huyền bí. Chính chơi đùa là điều huyền bí; vô thời gian, vô ham muốn, là điều huyền bí. Và là bình thường là ‘mục đích’, nếu bạn cho phép tôi dùng từ này. Là bình thường là mục đích. Nếu bạn có thể là bình thường bạn được giải thoát, thế thì không có sansar cho bạn, không có thế giới cho bạn.
Toàn thể thế giới này là cuộc vật lộn để là phi thường. Một số người thử nó trong chính trị, một số thử nó trong kinh tế, một số thử nó trong tôn giáo. Nhưng thèm khát vẫn còn như cũ.
Từ “Vigyan Bhairav Mật tông – tập 4, Ch.66”
