Tương quan giữa nhận biết và bản ngã

Khi tôi trở nên ngày càng nhận biết, chú ý của tôi phát triển và vẫn còn cảm giác rằng tôi tồn tại, tôi hiện diện, tôi nhận biết. Xin thầy giải thích làm sao cảm giác này có thể được làm tan biến trong trạng thái vô ngã của chỉ nhận biết.

 

Đây lại là câu hỏi giả định. Khi tôi trở nên ngày càng nhận biết, chú ý của tôi phát triển và vẫn còn cảm giác rằng tôi tồn tại, tôi hiện diện, tôi nhận biết. Điều này không bao giờ xảy ra, vì khi nhận biết tăng trưởng, tôi giảm đi. Trong nhận biết đầy đủ, bạn hiện hữu, nhưng không có ý thức rằng tôi hiện hữu. Bằng lời, nhiều nhất, điều này có thể được nói – rằng bạn cảm thấy tính hiện hữu, nhưng không có tôi.

Bạn cảm thấy sự tồn tại, và bạn cảm thấy nó trong dư thừa, một khoảnh khắc mãn nguyện, nhưng cái tôi không có đó. Bạn không thể cảm thấy tôi tồn tại; bạn không thể cảm thấy tôi hiện diện; bạn không thể cảm thấy tôi nhận biết. Cái tôi đó là một phần của vô nhận biết, thiếu chú ý; một phần của trạng thái ngủ của bạn. Nó không thể tồn tại được. Nó không thể tồn tại khi bạn thực sự tỉnh táo và ý thức.

Đây là cách những câu hỏi giả định có thể nảy sinh. Bạn có thể liên tục nghĩ về chúng, và không cái gì sẽ được giải quyết. Nếu điều này xảy ra – rằng bạn cảm thấy tôi hiện hữu; tôi nhận biết – thế thì bạn phải lưu ý một điều, và đó là ở chỗ bạn không tỉnh táo, bạn không nhận biết. Thế thì những cảm giác này – tôi nhận biết, tôi ý thức, tôi tồn tại – đây là những ý nghĩ, bạn đang nghĩ chúng. Chúng không là những khoảnh khắc nhận ra. Bạn có thể nghĩ tôi nhận biết; bạn có thể liên tục lặp lại tôi nhận biết – điều đó sẽ không có tác dụng. Nhận biết không phải là việc lặp lại này. Và khi bạn nhận biết, không có nhu cầu lặp lại tôi nhận biết. Bạn đơn giản nhận biết; cái tôi không còn nữa.

Cố nhận biết đi. Ngay bây giờ là tỉnh táo. Cái tôi ở đâu? Bạn hiện hữu – hơn thế, bạn còn mãnh liệt – nhưng cái tôi, bản ngã, ở đâu? Trong chính sự mãnh liệt của tâm thức, bản ngã không còn nữa. Về sau, khi bạn mất nhận biết và suy nghĩ bắt đầu, bạn có thể cảm thấy tôi hiện hữu, nhưng trong khoảnh khắc của nhận biết không có tôi. Ngay bây giờ trải nghiệm điều đó đi. Một cách im lặng bạn đang ở đây, bạn có thể cảm thấy sự hiện diện của bạn, nhưng tôi ở đâu? Cái tôi không bao giờ nảy sinh. Nó nảy sinh chỉ khi bạn suy nghĩ hồi tưởng lại. Khi bạn mất nhận biết cái tôi nảy sinh ngay lập tức.

Ngay cả trong một khoảnh khắc bạn có thể trải nghiệm nhận biết đơn giản, bạn hiện hữu, và cái tôi không có đó. Khi bạn mất nhận biết, khi khoảnh khắc này đã trượt qua, đã đi qua, và bạn đang nghĩ, cái tôi quay lại ngay lập tức. Nó là một phần của quá trình suy nghĩ. Chính khái niệm về tôi là ý nghĩ, nó thuộc về suy nghĩ. Tôi hiện hữu là ý nghĩ.

Khi bạn tỉnh táo và không có ý nghĩ, làm sao bạn có thể cảm thấy rằng tôi hiện hữu? Sự hiện hữu có đó – nhưng cái đó nữa không là ý nghĩ, nó không là suy nghĩ. Nó có đó về mặt tồn tại, nó là sự kiện. Nhưng bạn có thể biến sự kiện thành ý nghĩ ngay lập tức, và bạn có thể nghĩ về kẽ hở này, cái tồn tại khi không có tôi. Và khoảnh khắc bạn nghĩ, cái tôi đã quay lại. Với suy nghĩ, bản ngã bước vào – suy nghĩ là bản ngã. Với vô suy nghĩ, bản ngã không có.

Cho nên bất kì khi nào bạn muốn hỏi một câu hỏi, đầu tiên làm nó có tính tồn tại. Trước khi trao cho tôi câu hỏi, kiểm lại xem bất kì cái gì bạn đang hỏi là có liên quan hay không. Nhưng câu hỏi như vậy có vẻ liên quan, chỉ bằng lời, nhưng chúng giống điều này: tôi nói rằng đèn đã được bật lên, và thế rồi tôi hỏi, `Đèn đã được bật lên và dầu vậy tối vẫn còn, vậy cái gì cần được làm với tối?’ Điều duy nhất là ở chỗ đèn vẫn tắt, nó đã không được bật lên, bằng không làm sao tối có thể còn lại? Và nếu tối có đó, thế thì sáng không có đó. Và nếu sáng có đó, thế thì tối không có đó. Chúng cả hai không thể hiện hữu cùng nhau.

Nhận biết và bản ngã không thể cùng nhau được. Nếu nhận biết đã tới, nếu nó có đó, bản ngã đã biến mất. Điều này là đồng thời; thậm chí không có kẽ hở một giây. Đèn được bật lên và tối đã biến mất. Không phải là nó biến mất từ từ, theo từng bước, dần dần. Bạn không thể thấy được nó đi ra ngoài; bạn không thể nói rằng bây giờ tối đang đi ra.

Sáng có đó, và tối lập tức không có đó. Không có kẽ hở một khoảnh khắc, vì nếu có kẽ hở thế thì bạn có thể thấy tối chuyển ra. Và nếu có kẽ hở một khoảnh khắc, thế thì không có lí do gì tại sao không thể có kẽ hở một giờ. Không có kẽ hở. Hành động này là đồng thời. Thực sự, việc tới của sáng và việc đi ra của tối là hai mặt của một hiện tượng.

Cùng điều này xảy ra với nhận biết: khi bạn nhận biết, bản ngã không hiện hữu. Nhưng bản ngã có thể giở thủ đoạn, và bản ngã có thể nói, `Tôi là nhận biết.’ Bản ngã có thể nói, `Tôi là nhận biết,’ và bạn không nhận biết. Thế thì câu hỏi này sẽ nảy sinh. Và bản ngã muốn tích luỹ mọi thứ, ngay cả nhận biết. Bản ngã không chỉ muốn của cải, quyền và danh; nó muốn cả thiền nữa, nó muốn samadhi nữa, nó muốn cả chứng ngộ nữa.

Bản ngã muốn mọi thứ. Cái là có thể thì phải được sở hữu. Bản ngã muốn sở hữu mọi thứ – ngay cả thiền, samadhi, niết bàn. Cho nên bản ngã có thể nói, `Bây giờ tôi đã đạt tới thiền,’ và thế thì câu hỏi này sẽ nảy sinh. Thiền đã được đạt tới, nhận biết đã tới, nhưng bản ngã vẫn còn, khổ vẫn còn. Toàn thể gánh nặng của quá khứ vẫn còn. Không cái gì thay đổi.

Bản ngã là kẻ khoe khoang rất tinh vi. Nhận biết về điều đó. Nó có thể lừa bạn. Và nó có thể dùng lời, nó có thể lời hoá mọi thứ. Nó có thể lời hoá bất kì cái gì, ngay cả niết bàn.

Tôi đã nghe nói rằng có lần chuyện xảy ra là hai con bướm đang bay trên đường qua hẻm núi của New York. Vừa đi qua gần toà nhà Empire State Building, con bướm đực nói với con bướm cái, `Em biết đấy, nếu anh muốn, chỉ thổi một cái anh có thể làm cho toà Empire State Building sụp đổ.’

Một người khôn ngoan ngẫu nhiên ở đó nghe thấy nhận xét này, thế là ông ấy gọi con bướm đực tới và hỏi, `Chú mày nói gì vậy? Mày biết rất rõ rằng mày không thể làm cho toà nhà Empire State Building sụp đổ bằng một hơi thổi. Mày biết rõ điều đó, không có nhu cầu bảo mày, vậy sao mày đã nói điều như vậy?’

Con bướm đực nói, `Xin lỗi ông. Tôi rất tiếc. Tôi chỉ cố ảnh hưởng lên bạn gái của tôi thôi.’

Người khôn ngoan nói, `Đừng làm điều đó,’ và đuổi con bướm đi.

Con bướm đực quay lại bạn gái của nó. Tất nhiên, bạn gái hỏi, `Cái ông khôn ngoan đó nói gì với anh vậy?’

Thế là kẻ khoe khoang đực nói, `Ông ta xin anh và nói, “Đừng làm điều đó!” Ông ta sợ thế, run rầy, bồn chồn. Ông ta đã nghe nói rằng anh sẽ làm cho toà Empire State Building này sụp đổ, cho nên ông ta nói, “Đừng làm điều đó”‘

Cùng điều này đang xảy ra liên tục. Những lời được người khôn ngoan thốt ra mang nghĩa rất khác. Ông ấy ngụ ý, `Đừng nói những điều như vậy,’ nhưng bản ngã đã khai thác ông ấy. Bản ngã của bạn có thể khai thác bất kì cái gì, đó là tinh ranh sâu sắc. Và điều đó được trải nghiệm như vậy trong việc tinh ranh – kinh nghiệm hàng nghìn năm – rằng bạn thậm chí không thể phát hiện ra chỗ tinh ranh đi vào.

Mọi người tới tôi và họ nói, `Thiền đã xảy ra rồi. Bây giờ phải làm gì về các lo nghĩ của tôi?’ Đây là cách bản ngã liên tục giở thủ đoạn – và họ thậm chí không nhận biết về điều họ đang nói. `Thiền đã xảy ra rồi, kundalini đã vươn lên – vậy phải làm gì? Lo nghĩ vẫn tiếp tục.’

Tâm trí bạn muốn tin vào mọi thứ, cho nên không làm bất kì cái gì bạn liên tục tin, lừa dối – những điều thoả ước. Nhưng thực tại không thay đổi bởi việc thoả ước của bạn: lo nghĩ tiếp tục. Bạn có thể lừa bản thân bạn, bạn không thể lừa được lo nghĩ. Chúng sẽ không biến mất vì bạn nói, `Thiền đã xảy ra rồi và kundalini đã vươn lên, và bây giờ tôi đã đi vào thể thứ năm.’ Những lo nghĩ đó sẽ thậm chí không nghe điều bạn nói. Nhưng nếu thiền thực sự xảy ra, các lo nghĩ ở đâu? Làm sao chúng có thể tồn tại trong tâm trí có tính thiền?

Cho nên nhớ điều này: rằng khi bạn nhận biết, bạn hiện hữu, nhưng bạn không là bản ngã. Thế thì bạn là vô giới hạn, thế thì bạn là mở rộng vô hạn, nhưng không có trung tâm. Không có cảm giác được hội tụ vào tôi; chỉ sự tồn tại không hội tụ, không bắt đầu ở đâu, không kết thúc ở đâu – chỉ là bầu trời vô hạn. Và khi cái tôi này biến mất, tự động bạn biến mất, vì bạn có thể tồn tại chỉ trong tham chiếu tới cái tôi. Tôi ở đây; đó là lí do tại sao bạn ở kia. Nếu cái tôi này biến mất khỏi tôi, bạn không còn đó nữa. Bạn không thể hiện hữu. Làm sao bạn có thể tồn tại được?

Tôi không ngụ ý rằng bạn sẽ không có đó về mặt thân thể, rằng bạn sẽ không có đó về mặt vật lí. Bạn sẽ có đó như bạn vậy, nhưng với tôi, bạn không thể là bạn. Cái bạn là có nghĩa trong tham chiếu tới cái tôi của tôi; cái tôi của tôi tạo ra bạn. Phần này biến mất; phần kia biến mất với tôi. Thế thì sự tồn tại đơn giản có đó; mọi rào chắn đã tan biến. Với bản ngã biến mất, toàn thể sự tồn tại trở thành một. Bản ngã là kẻ phân chia – và bản ngã tồn tại vì bạn thiếu chú ý. Lửa của nhận biết sẽ phá huỷ nó.

Thử điều đó ngày càng nhiều đi. Đột nhiên trở nên tỉnh táo. Bước đi trên phố, ngay lập tức dừng lại, lấy hơi thở sâu, trở nên tỉnh táo trong một khoảnh khắc. Và khi tôi nói tỉnh táo, tôi ngụ ý đơn giản tỉnh táo về bất kì cái gì đang xảy ra – tiếng ồn giao thông, mọi người đi qua và nói, mọi thứ đang có khắp xung quanh. Đơn giản trở nên tỉnh táo. Bạn không có đó trong khoảnh khắc đó: sự tồn tại hiện hữu và cái đẹp của nó.

Thế thì tiếng ồn giao thông không có vẻ gì là tiếng ồn, nó không có vẻ giống sự rối loạn, vì không có người nào kháng cự lại nó và tranh đấu với nó. Nó đơn giản tới với bạn và đi qua; nó được nghe thấy và rồi không còn được nghe thấy nữa. Nó tới và đi qua. Không có rào chắn nào nó có thể đập vào. Nó không thể tạo ra vết thương trong bạn, vì mọi vết thương được làm trong bản ngã. Nó sẽ đi qua. Sẽ không có rào chắn cho nó mà nó có thể đập vào; sẽ không có tranh đấu, không quấy rối.

Nhớ điều này: tiếng ồn trên phố không phải là quấy rối. Khi tiếng ồn trên phố đấu tranh với bạn, khi bạn có khái niệm cố định rằng nó là quấy rối, nó trở thành quấy rối. Khi bạn chấp nhận nó, nó tới và đi qua. Và bạn đơn giản được tắm bởi nó; bạn ra khỏi nó tươi tắn hơn. Và thế thì không cái gì làm bạn mệt mỏi. Điều gây mệt mỏi duy nhất, cái liên tục làm tiêu tán năng lượng của bạn, là sự kháng cự này mà chúng ta gọi là bản ngã.

Nhưng chúng ta không bao giờ nhìn vào nó theo cách này. Bản ngã đã trở thành cuộc sống của chúng ta, chính nguyên nhân của nó. Thực sự, không có bản ngã. Nếu tôi nói với ai đó…. Nhiều lần điều đó xảy ra. Nếu tôi nói với ai đó làm tan biến bản ngã này, lập tức người đó nhìn chăm chăm vào tôi dường như với câu hỏi này, câu hỏi trần trụi, rằng `Nếu bản ngã bị tan biến, thế thì sự sống ở đâu? Thế thì tôi không còn nữa’.

Tôi đã nghe nói rằng một chính khách rất lớn, một nhà lãnh đạo lớn của đất nước, đã được hỏi, `Ông phải mệt mỏi. Cả ngày, bất kì chỗ nào ông tới, có đám đông những người xin chữ kí.’

Chính khách đó, nhà lãnh đạo đó nói, `Điều đó gần như giết tôi – nhưng đây chỉ là một nửa của chân lí.’ Ông ấy phải đã là một người rất hiếm hoi, trung thực. Ông ấy nói, `Điều đó gần như giết tôi – nhưng gần như thôi. Nếu như không có người nào xin chữ kí của tôi, điều đó chắc giết tôi hoàn toàn. Đám đông liên tục này gần như giết tôi, nhưng điều khác sẽ nguy hiểm hơn. Nó chắc sẽ giết tôi hoàn toàn nếu không có người nào tới xin chữ kí.’

Cho nên dù bản ngã mệt mỏi thế nào, dù mòn mỏi thế nào, bạn vẫn cảm thấy nó là cuộc sống, và nếu bản ngã không có đó, bạn cảm thấy cuộc sống sẽ biến mất khỏi tâm trí bạn. Bạn không thể quan niệm được làm sao cuộc sống có thể tồn tại mà không có bạn, mà không bao giờ có điểm tham chiếu tới tôi. Điều đó là logic theo một cách nào đó, vì chúng ta không bao giờ sống mà không có nó. Chúng ta đã sống qua nó, chúng ta đã sống quanh nó; chúng ta chỉ biết một kiểu sống, cái dựa trên bản ngã. Chúng ta không biết bất kì cuộc sống nào khác.

Và bởi vì chúng ta đã sống qua nó, chúng ta đã không thực sự có khả năng sống. Chúng ta đơn giản vật lộn để sống, và cuộc sống không bao giờ xảy ra cho chúng ta, nó chỉ bị chúng ta bỏ qua. Nó bao giờ cũng trong tầm với, trong hi vọng – chỉ ngày mai, khoảnh khắc tiếp, và chúng ta sẽ sống. Nhưng nó không bao giờ tới, nó không bao giờ được đạt tới. Nó bao giờ cũng vẫn còn là hi vọng và mơ – nhưng chúng ta liên tục di chuyển. Và vì nó không tới, chúng ta di chuyển nhanh. Điều đó nữa cũng là logic: nếu cuộc sống không xảy ra cho chúng ta, tâm trí chỉ có thể nghĩ tới một điều – rằng chúng ta không di chuyển đủ nhanh. Cho nên làm chóng vánh vào, ở trong tốc độ.

Có lần chuyện xảy ra là một trong những nhà khoa học lớn, T.H. Huxley, sắp đi nói chuyện ở đâu đó trong London. Ông ấy tới ga, tới ga ngoại ô, nhưng tầu hoả bị trễ, cho nên ông ấy nhảy lên taxi và bảo người lái xe, `Khẩn trương! Đi tốc độ tối đa!’

Họ chạy đua thật nhanh, đột nhiên ông ấy nhận ra rằng ông ấy đã không đưa địa chỉ. Nhưng thế rồi ông ấy cũng nhớ ra rằng bản thân ông ấy đã quên mất địa chỉ. Cho nên ông ấy hỏi người lái xe, `Anh tài ơi, anh có biết tôi được giả định đi đâu không?’

Anh ta nói, `Không, thưa ngài. Nhưng tôi đang đi nhanh nhất có thể được.’

Điều này đang xảy ra. Bạn đang đi nhanh nhất có thể được. Bạn đang đi đâu? Tại sao bạn đi? Đích đến là gì? – hi vọng rằng một ngày nào đó cuộc sống sẽ xảy ra cho bạn. Và tại sao nó không xảy ra ngay bây giờ? Bạn sống động – sao nó không xảy ra ngay bây giờ? Tại sao niết bàn bao giờ cũng trong tương lai, bao giờ cũng trong ngày mai? Sao nó không hôm nay? Và ngày mai không bao giờ tới – hay bất kì khi nào nó tới bao giờ cũng là hôm nay và bạn sẽ lại bỏ lỡ. Nhưng chúng ta đã sống chỉ theo cách này. Chúng ta chỉ biết một chiều của việc sống – cái gọi là việc sống này chúng ta đã sống – chỉ chết, không sống chút nào, chỉ bằng cách nào đó kéo đi cùng, chỉ chờ đợi.

Với bản ngã nó bao giờ cũng còn là chờ đợi – và chờ đợi vô vọng. Bạn có thể làm nó nhanh, bạn có thể vội vàng, nhưng bạn sẽ không bao giờ đạt tới bất kì chỗ nào: chỉ bằng vội vàng bạn sẽ tiêu tán năng lượng và bạn sẽ chết. Và bạn đã làm điều đó nhiều lần thế. Bạn bao giờ cũng trong vội vàng, và trong đó vội vàng làm tiêu tán năng lượng, và thế thì chỉ chết tới và không gì khác. Bạn vội vàng cả đời, và chỉ chết tới và không gì khác. Nhưng tâm trí, vì nó quen chỉ một chiều, vì nó chỉ biết một đường – cái thậm chí không phải là đường, mà chỉ dường như là đường – sẽ nói rằng nếu không có bản ngã, cuộc sống ở đâu?

Nhưng tôi nói với bạn, nếu có bản ngã, không có khả năng của sống, chỉ có các hứa hẹn. Bản ngã là kẻ hứa hẹn hoàn hảo. Nó liên tục hứa với bạn. Và bạn vô nhận biết thế – không lời hứa nào đã bao giờ được hoàn thành, nhưng lần nữa bạn vẫn tin. Khi lời hứa mới được cho, bạn lại tin.

Nhìn lại đi! Bản ngã hứa nhiều thứ, và không cái gì đã được đạt tới qua nó. Mọi lời hứa đều đã thất hứa. Nhưng bạn không bao giờ nhìn lại, bạn không bao giờ so sánh. Khi bạn còn là đứa trẻ đã có những lời hứa về thanh niên: cuộc sống sẽ có đó khi bạn là thanh niên. Mọi người đã nói điều đó, và bạn cũng đã hi vọng rằng khi bạn trở thành thanh niên, mọi thứ đã xảy ra sẽ xảy ra. Bây giờ những ngày đó đã qua rồi, lời hứa này vẫn còn không được hoàn thành, nhưng bạn đã quên. Bạn đã quên lời hứa, bạn đã quên điều đó đã không được hoàn thành. Nhìn vào điều đó là đau đớn tới mức bạn không bao giờ nhìn vào nó.

Bây giờ bạn hi vọng tuổi già – rằng trong tuổi già tính chất sannyas sẽ nở hoa, thiền sẽ xảy ra cho bạn. Thế rồi các lo nghĩ sẽ qua đi: con bạn sẽ vào đại học, và mọi thứ sẽ trở nên được thiết lập. Thế thì sẽ không có trách nhiện lên bạn. Thế thì bạn sẽ có khả năng tìm kiếm điều thiêng liêng. Thế thì, trong tuổi già, phép màu sẽ xảy ra. Và bạn sẽ chết mà không được hoàn thành.

Nó sẽ không xảy ra đâu, vì nó không bao giờ xảy ra trong hi vọng, nó không bao giờ xảy ra với hi vọng. Nó không bao giờ xảy ra với lời hứa của bản ngã. Nó có thể xảy ra ngay bây giờ. Nó chỉ có thể xảy ra ngay bây giờ. Nhưng thế thì chính nhận biết mãnh liệt được cần, để cho bạn có thể ném đi mọi lời hứa, và mọi hi vọng, và mọi chương trình tương lai, và mọi mơ, và nhìn thẳng ở đây và bây giờ vào bạn là gì.

Trong việc quay trở về bản thân bạn đó – ý thức của bạn không chuyển đi đâu đó lên trước mà quay về bản thân bạn – bạn trở thành vòng tròn ý thức. Khoảnh khắc này trở thành vĩnh hằng. Bạn tỉnh táo và nhận biết. Trong tỉnh táo đó, trong nhận biết đó, không có cái tôi; đơn giản có sự tồn tại, đơn giản hiện hữu. Và tính đơn giản tới từ nhận biết đó.

Tính đơn giản không phải là chiếc khố, tính đơn giản không phải là sống trong nghèo, tính đơn giản không phải là trở thành kẻ ăn xin. Những thứ đó là thứ rất phức tạp và rất tinh ranh, rất tính toán. Tính đơn giản được sinh ra khi bạn đã đạt tới sự tồn tại đơn giản nơi không cái tôi nào tồn tại. Từ điều đó, tính đơn giản nảy sinh; bạn trở thành khiêm tốn. Không phải là bạn thực hành nó, vì tính đơn giản được thực hành không bao giờ có thể là tính đơn giản. Khiêm tốn được thực hành chỉ là bản ngã ẩn kín.

Điều đó xảy ra: nếu bạn có thể nhận biết, nó bắt đầu chảy ra qua bạn. Bạn trở thành khiêm tốn; không chống lại bản ngã, vì khiêm tốn chống lại bản ngã lại là một loại bản ngã khác – bản ngã tinh vi hơn và nguy hiểm hơn, độc hơn. Nó là khiêm tốn khi thiếu vắng bản ngã; không như cái đối lập của bản ngã, chỉ là sự thiếu vắng. Bản ngã đã biến mất. Bạn đã đi tới bản thân bạn và biết rằng không có bản ngã: tính đơn giản nảy sinh, khiêm tốn nảy sinh – chúng đơn giản tuôn chảy. Bạn đã không làm bất kì cái gì cho chúng; chúng là sản phẩm phụ – sản phẩm phụ của nhận biết mãnh liệt.

Cho nên kiểu câu hỏi này là ngu xuẩn. Nếu bạn cảm thấy rằng bạn là nhận biết và dầu vậy cái tôi vẫn còn, biết rõ rằng bạn không nhận biết. Làm nỗ lực để nhận biết đi. Và đây là tiêu chí: khi bạn nhận biết, cái tôi không hiện hữu; khi bạn nhận biết, cái tôi không được tìm thấy ở đâu cả. Đây là tiêu chí duy nhất.

 

Từ “Vigyan Bhairav Mật tông – tập 3, Ch.54”