Hiểu biết tối cao siêu việt trên mọi điều này và điều kia.
Tri thức bao giờ cũng hoặc về cái này hoặc về cái kia. Việc hiểu không là về cái gì. Tri thức bao giờ cũng có tính nhị nguyên: một người là tốt, người đó biết tốt là gì; người khác là xấu, người đó biết xấu là gì – nhưng cả hai đều là mảnh mẩu, một nửa. Không người tốt nào là toàn thể vì người đó không biết xấu là gì; tính tốt của người đó là nghèo nàn, nó thiếu sáng suốt mà tính xấu đem lại…. Người xấu cũng là một nửa; tính xấu của người đó là nghèo nàn, nó không giầu có vì người đó không biết tính tốt là gì. Và sự sống là cả hai cùng nhau.
Con người của việc hiểu thực không tốt không xấu, người đó hiểu cả hai. Và trong chính việc hiểu đó người đó siêu việt cả hai. Hiền nhân không là người tốt không là người xấu. Bạn không thể giới hạn người đó vào bất kì phân loại nào; không tồn tại phân loại cho người đó, bạn không thể phân loại người đó. Người đó là khó đoán biết, bạn không thể bắt giữ người đó. Và bất kì cái gì bạn nói về người đó sẽ là một nửa, nó không bao giờ có thể là toàn bộ. Hiền nhân có thể có bạn bè và người đi theo, và người đó sẽ nghĩ người đó là Thượng đế vì họ chỉ thấy phần tốt. Và hiền nhân có thể có kẻ thù và thù địch, và họ sẽ nghĩ rằng người đó là hoá thân của quỉ vì họ chỉ biết phần xấu. Nhưng nếu bạn biết hiền nhân, ông ấy không là cả hai – hoặc là cả hai cùng nhau; và cả hai ngụ ý cùng một thứ.
Nếu bạn là cả hai, tốt và xấu, bạn không là cả hai – vì chúng triệt tiêu lẫn nhau, phủ định lẫn nhau, và trống rỗng còn lại.
Quan niệm này là rất khó hiểu cho tâm trí phương Tây, vì tâm trí phương Tây đã phân chia Thượng đế và quỉ một cách tuyệt đối. Bất kì cái gì là xấu thuộc về quỉ và bất kì cái gì là tốt thuộc về Thượng đế; lãnh thổ của họ là được đánh dấu, địa ngục và cõi trời là tách rời… được đặt tách rời.
Đó là lí do tại sao các thánh nhân Ki tô giáo có vẻ hơi chút nghèo nàn trước các hiền nhân tantra, rất nghèo; chỉ là tốt, giản dị – họ không biết mặt kia của sự sống. Và đó là lí do tại sao họ bao giờ cũng sợ phía kia, bao giờ cũng run rẩy với sợ. Thánh nhân Ki tô giáo bao giờ cũng cầu nguyện Thượng đế bảo vệ ông ấy khỏi quỉ. Quỉ bao giờ cũng ở góc kia; ông ta đã né tránh nó và khi bạn né tránh cái gì đó, nó liên tục ở trong tâm trí. Ông ta sợ, run.
Một Tilopa không biết tới run, không sợ, và ông ấy không bao giờ cầu nguyện Thượng đế, “Xin bảo vệ con”; ông ấy được bảo vệ. Bảo vệ của ông ấy là gì? Việc hiểu là bảo vệ của ông ấy. Ông ấy đã sống tất cả, ông ấy đã đi tới góc xa nhất vào trong quỉ, và ông ấy đã sống điều thiêng liêng, và giờ ông ấy biết cả hai là hai mặt của cùng một điều. Và giờ ông ấy không lo nghĩ về tốt không lo nghĩ về xấu; giờ ông ấy sống cuộc sống đơn giản chùng lỏng và tự nhiên, ông ấy không có các quan niệm tiền định. Và ông ấy là không thể dự đoán được.
Bạn không thể dự đoán được một Tilopa. Bạn có thể dự đoán Thánh Augustine, bạn có thể dự đoán các thánh khác, nhưng bạn không thể dự đoán được hiền nhân tantra. Bạn không thể – đơn giản không thể dự đoán được, vì trong từng khoảnh khắc ông ấy sẽ đáp ứng và không ai biết theo cách nào, không ai biết; ngay cả bản thân ông ấy cũng không biết. Đó là cái đẹp của nó, vì nếu bạn biết tương lai của bạn thế thì bạn không là người tự do, thế thì bạn đang đi tương ứng theo những qui tắc nào đó, thế thì bạn có tính cách được đúc sẵn; thế thì bằng cách nào đó bạn phải phản ứng, không đáp ứng.
Không ai có thể nói Tilopa sẽ làm gì trong tình huống nào đó. Điều đó sẽ là tuỳ; toàn thể tình huống sẽ mang tới đáp ứng. Và ông ấy không có cái thích, không có cái không thích – không cái này không cái nọ. Ông ấy sẽ hành động, ông ấy sẽ không phản ứng; ông ấy sẽ không phản ứng từ quá khứ của ông ấy, ông ấy sẽ không phản ứng tương ứng với các quan niệm tương lai của ông ấy, các lí tưởng riêng của ông ấy. Không. Ông ấy sẽ không phản ứng, ông ấy sẽ hành động ở đây và bây giờ, đáp ứng sẽ là toàn bộ; không ai có thể nói cái gì sẽ xảy ra.
Việc hiểu siêu việt trên nhị nguyên.
Chuyện kể rằng có lần Tilopa đang ở trong hang và một người đi qua, một người tìm kiếm thuộc kiểu nào đó, đi tới thăm ông ấy. Ông ấy đang mang thức ăn và ông ấy dùng một cái sọ người làm bình chứa. Lữ khách này trở nên sợ. Điều đó thật kinh sợ! – ông ta đã tới để gặp một hiền nhân và người này dường như là cái gì đó của thế giới ma quỉ đen tối. Cái sọ người… và ông ấy đang thưởng thức; và con chó ngồi bên cạnh Tilopa và con chó cũng ăn từ cùng bình chứa. Khi người này tới Tilopa mời ông ta tham dự. “Lại đây,” ông ấy nói, “vừa hay ông đã tới vào lúc này vì đây là toàn bộ mọi thứ ta có. Một khi nó được kết thúc thế thì trong hai mươi bốn giờ chẳng có gì đâu. Chỉ ngày mai ai đó có thể mang tới cái gì đó. Vậy ông tới và gia nhập và tham gia đi.”
Người này cảm thấy rất ghê tởm – cái sọ người, thức ăn trong nó, và con chó cũng là kẻ tham gia! Người này nói, “Tôi cảm thấy kinh tởm.”
Tilopa nói, “Thế thì ông trốn khỏi đây sớm nhất có thể được đi và chạy xa và đừng bao giờ nhìn lại, vì thế thì Tilopa không dành cho ông. Tại sao ông ghê tởm cái sọ người này? Ông đã từng mang nó lâu thế và cái gì sai nếu ta đang lấy thức ăn trong nó? Nó là một trong những thứ sạch sẽ nhất. Ông không kinh tởm với sọ riêng của ông ở bên trong – và toàn thể tâm trí của ông, những ý nghĩ đẹp và đạo đức và lòng tốt và tính thánh thiện của ông, tất cả đều ở trong sọ. Ta chỉ lấy thức ăn của ta trong nó; và cõi trời và địa ngục và các Thượng đế của ông và brahma của ông, tất cả đều ở trong sọ của ông. Chúng phải đã trở thành tuyệt đối bẩn bây giờ – ông phải đáng bị kinh tởm về điều đó. Và bản thân ông đang ở đó trong cái sọ. Tại sao ông cảm thấy kinh tởm?”
Người này cố né tránh và hợp lí hoá; người này nói, “Không phải vì cái sọ nhưng vì con chó này.”
Tilopa cười và nói, “Ông đã từng là chó trong kiếp quá khứ của ông và mọi người phải đã trải qua mọi giai đoạn. Và cái gì sai trong việc là chó? Và khác biệt gì giữa ông và chó? Cùng cái tham, cùng dục, cùng giận, cùng bạo hành, hung hăng, cùng sợ – sao ông giả vờ rằng ông là cao siêu?”
Tilopa là khó hiểu vì xấu và đẹp không có nghĩa với ông ấy; thuần khiết, không thuần khiết không có nghĩa với ông ấy; tốt và xấu không có nghĩa với ông ấy. Ông ấy có hiểu biết về cái toàn bộ. Tri thức có tính bộ phận, việc hiểu có tính toàn bộ. Và khi bạn nhìn vào cái toàn bộ, mọi phân biệt rơi rụng đi: Cái gì là xấu và cái gì là đẹp? Cái gì là tốt và cái gì là tồi?
Mọi phân biệt đơn giản rơi rụng đi nếu bạn có cái nhìn mắt chim về cái toàn bộ, thế thì mọi biên giới biến mất. Nó cũng giống như nhìn xuống từ máy bay. Thế thì đâu là Pakistan và đâu là Ấn Độ? Và đâu là Anh và đâu là Đức? Mọi biên giới bị mất đi, toàn thế trái đất trở thành một.
Và nếu bạn vẫn đi lên cao hơn trong con tầu không gian và nhìn vào trái đất từ mặt trăng, toàn thể trái đất trở thành nhỏ thế – đâu là Nga và đâu là Mĩ? Và ai là người cộng sản và ai là người tư bản? Ai là người Hindu và ai là người Mô ha mét giáo? Bạn càng lên cao, các phân biệt càng ít đi – và hiểu biết là thứ cao nhất, không có gì nhiều hơn bên ngoài nó. Từ đỉnh cao nhất đó mọi thứ trở thành mọi thứ khác. Mọi thứ gặp gỡ và hội nhập và trở thành một, biên giới bị mất… và đại dương vô hiên không có nguồn cho nó… vô hạn.
Hiểu biết tối cao siêu việt trên mọi điều này và điều kia. Hành động tối cao ôm choàng tháo vát lớn mà không gắn bó
Tilopa nói là chùng lỏng và tự nhiên – nhưng ông ấy không ngụ ý lười biếng và đi ngủ. Ngược lại, khi bạn là chùng lỏng và tự nhiên nhiều sự tháo vát xảy ra cho bạn. Bạn trở nên có tính sáng tạo vô cùng. Hoạt động có thể không có đó – hành động có đó. Ám ảnh với bận bịu có thể không có đó, sẽ không có đó, nhưng bạn trở nên tháo vát, sáng tạo vô cùng. Bạn làm hàng triệu thứ, không phải vì bất kì ám ảnh nào nhưng chỉ bởi vì bạn được chất đầy thế với năng lượng bạn phải sáng tạo.
Tính sáng tạo tới dễ dàng với người là chùng lỏng và tự nhiên. Bất kì cái gì người đó làm đều trở thành hiện tượng sáng tạo. Bất kì chỗ nào người đó chạm vào, nó trở thành tác phẩm nghệ thuật; bất kì cái gì người đó nói đều trở thành thơ ca. Chính chuyển động của người đó có tính thẩm mĩ. Nếu bạn có thể thấy vị phật bước đi, ngay cả việc bước của ông ấy là có tính sáng tạo. Ngay cả qua việc bước đi ông ấy đang tạo ra nhịp điệu, ngay cả qua việc bước đi ông ấy đang tạo ra nơi chốn, bầu không khí quanh ông ấy. Nếu vị phật giơ tay lên ông ấy làm thay đổi lập tức bầu khí hậu quanh ông ấy. Không phải là ông ấy đang làm những điều này, chúng đơn giản xảy ra. Ông ấy không là người làm. Bình thản, lắng đọng bên trong; yên tĩnh, tự chủ, gắn kết bên trong, được tràn đầy với năng lượng vô hạn tràn ra, tràn ngập theo mọi chiều, mọi chuyển động của ông ấy đều là khoảnh khắc của tính sáng tạo, của tính sáng tạo càn khôn.
Nhớ điều đó. Nó phải được nhớ vì nhiều người có thể hiểu lầm. Họ có thể nghĩ, “Không hoạt động nào được cần,” cho nên họ có thể nghĩ, “Không hành động nào được cần.” Hành động có phẩm chất khác hoàn toàn. Hoạt động có tính bệnh hoạn.
Nếu bạn đi tới nhà thương điên bạn sẽ thấy mọi người trong hoạt động, mọi người điên đang làm cái gì đó, vì đó là cách duy nhất họ có thể quên bản thân họ. Bạn có thể thấy ai đó đang rửa tay ba nghìn lần một ngày vì người đó tin vào tính sạch sẽ. Thực ra, nếu bạn dừng việc rửa tay ba nghìn lần một ngày của người đó, bản thân người đó sẽ không có khả năng trụ lại, điều đó sẽ là quá nhiều. Đây là lối thoát.
Chính khách, những người theo đuổi của cải, quyền lực – họ toàn là người điên. Bạn không thể dừng họ lại được vì nếu bạn dừng lại thế thì họ không biết phải làm gì; và thế thì họ bị ném về bản thân họ, và điều đó là quá nhiều.
Những người quá bận rộn trong các hoạt động đều sợ bản thân họ. Hoạt động là một loại thoát li; họ có thể quên bản thân họ trong nó. Nó có tính rượu, nó là chất gây say. Hoạt động phải được bỏ đi vì nó là bệnh hoạn, bạn ốm. Hành động phải không bị bỏ đi, hành động là đẹp.
Hành động là gì? Hành động là đáp ứng: khi nó được cần bạn hành động; khi nó không được cần bạn thảnh thơi. Ngay bây giờ bạn liên tục làm các thứ không được cần; và ngay bây giờ khi bạn muốn thảnh thơi, bạn không thể thảnh thơi được. Con người của hành động, hành động toàn bộ, hành động; và khi tình huống qua rồi người đó thảnh thơi.
Tôi đang nói với bạn…. Việc nói có thể là hoạt động hay hành động. Có những người không thể dừng việc nói: họ nói liên tục, họ liên tục nói. Cho dù bạn dừng mồm của họ lại điều đó sẽ không làm ra bất kì khác biệt nào bên trong; họ sẽ tiếp tục huyên thuyên, họ không thể dừng được điều đó. Đây là hoạt động: sự ám ảnh phát sốt. Bạn ở đây và tôi nói cho bạn: ngay cả tôi cũng không biết điều tôi sẽ nói tới cho bạn. Chừng nào câu chưa được thốt ra, ngay cả tôi cũng không nhận biết nó sẽ là cái gì. Không chỉ bạn là người nghe, tôi cũng là người nghe ở đây. Khi tôi đã nói cái gì đó thế thì tôi biết rằng tôi đã nói nó. Bạn không thể dự đoán được mà tôi cũng không thể dự đoán được điều tôi sẽ nói; ngay cả câu tiếp cũng không có đó, chính tình huống của bạn mang nó tới.
Cho nên bất kì cái gì tôi nói, một mình tôi không chịu trách nhiệm, nhớ lấy; bạn cũng có trách nhiệm một nửa cho nó. Đó là nửa-nửa: bạn tạo ra tình huống, tôi hành động. Cho nên nếu người nghe của tôi thay đổi, việc nói của tôi thay đổi. Nó là tuỳ, vì tôi chẳng có gì được hình thành từ trước. Tôi không biết cái gì sẽ xảy ra, và đó là lí do tại sao nó là hay với tôi nữa. Nó là đáp ứng, hành động. Khi bạn đi rồi tôi ngồi bên trong chỗ của tôi, thậm chí không một lời nổi trên bầu trời bên trong. Chính bạn tạo ra nó.
Cho nên đôi khi chuyện xảy ra mọi người tới tôi và nói, “Chúng tôi định hỏi câu hỏi nào đó và thầy đã trả lời nó.” Và mọi ngày điều đó xảy ra. Nó đang xảy ra: nếu bạn có câu hỏi nào đó, bạn tạo ra bầu khí hậu quanh bạn về câu hỏi đó, bạn tới được chất đầy với câu hỏi đó. Thế thì tôi sẽ làm gì? Tôi phải đáp ứng. Câu hỏi của bạn đơn giản tạo ra tình huống và tôi phải đáp ứng. Đó là lí do tại sao nhiều trong số các câu hỏi của bạn đơn giản được giải quyết. Nếu câu hỏi nào đó không được giải, lí do phải ở đâu đó trong bạn; bạn có thể đã quên mất nó. Buổi sáng nó đã ở trong tâm trí nhưng khi bạn vào phòng này bạn quên mất về nó. Hay đã có nhiều câu hỏi và bạn đã không chắc chắn đích xác câu hỏi nào cần được hỏi; bạn đã trong lẫn lộn, mơ hồ, mờ mịt. Nếu bạn chắc chắn về câu hỏi của bạn thì câu trả lời sẽ có đó.
Nó không là cái gì về phần tôi, nó đơn giản xảy ra. Bạn tạo ra câu hỏi, tôi đơn giản nổi trong nó. Tôi phải nổi, vì tôi chẳng có gì để nói với bạn. Nếu tôi có cái gì đó để nói với bạn, bạn là không liên quan; bất kì câu hỏi nào bạn có đều không tạo ra bất kì nghĩa nào – tôi có thứ được chuẩn bị trong tôi và tôi phải nói nó cho bạn. Cho dù bạn không có đó điều đó sẽ không tạo ra bất kì nghĩa nào.
Radio Toàn-Ấn hay mời tôi nói, nhưng tôi cảm thấy điều đó là rất khó vì nó vô nhân tính thế: chẳng nói với ai cả! Tôi đơn giản nói, “Điều này không dành cho tôi. Và nó là căng thẳng thế tôi không biết phải làm gì – không có người nào cả.” Thế là họ thu xếp… họ nói, “Điều này có thể được làm: trong số các nhân viên của chúng tôi vài người có thể tới và họ có thể ngồi.” Nhưng thế rồi tôi bảo họ, “Thế thì bạn đừng cho tôi chủ đề vì những người đó sẽ cho tôi chủ đề. Điều này sẽ là không liên quan toàn bộ – bất kì ai ngồi đó và bạn đã cho tôi một chủ đề để nói về nó và không ai được tham gia vào chủ đề đó; họ chỉ là thính giả chết.”
Khi bạn ở đó bạn tạo ra câu hỏi, bạn tạo ra tình huống và câu trả lời chảy tới bạn. Đó là hiện tượng con người. Thế rồi tôi đơn giản không đi tới đó. Tôi nói, “Điều này không dành cho tôi, nó là không thể được. Tôi không thể nói với máy, vì chúng không tạo ra bất kì tình huống nào cho tôi nổi trong đó. Tôi chỉ có thể nói với người.”
Đó là lí do tại sao tôi không bao giờ viết sách. Tôi không thể viết được! – vì viết cho ai? Ai sẽ đọc nó? Chừng nào tôi chưa biết người đó sẽ đọc nó, và chừng nào người đó chưa tạo ra tình huống, tôi không thể viết được – viết cho ai? Tôi đã chỉ viết thư, vì thế thì tôi biết rằng tôi đang viết cho ai đó. Người đó có thể ở đâu đó bên Mĩ, điều đó không tạo ra khác biệt – khoảnh khắc tôi viết thư cho người đó, đó là hiện tượng con người: người đó có đó. Trong khi tôi đang viết người đó giúp tôi viết. Không có người đó điều đó là không thể được; nó là cuộc đối thoại.
Đây là hành động. Khoảnh khắc bạn đi rồi, mọi ngôn ngữ biến mất khỏi tôi; không lời nào nổi ra, chúng không được cần. Và điều này phải là như vậy! Khi bạn bước đi bạn dùng chân và khi bạn ngồi trong ghế phỏng có ích gì mà chuyển động chân? Điều đó là điên! Khi có đối thoại, lời được cần; khi có tình huống, hành động được cần. Nhưng để cái toàn thể quyết định điều đó; bạn phải không là nhân tố quyết định, bạn phải không quyết định. Thế thì không có nghiệp, thế thì bạn di chuyển, từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc, tươi tắn. Quá khứ chết đi bởi bản thân nó mọi khoảnh khắc, và tương lai được sinh ra và bạn đi vào trong nó tươi tắn như đứa trẻ.
Từ “Tantra hiểu biết tối cao”, Ch.10 Hiểu biết tối cao
