Chọn lựa là lệ thuộc, vô chọn lựa là tự do. Khoảnh khắc bạn chọn cái gì đó, bạn đã rơi vào trong bẫy của thế giới. Nếu bạn có thể chống lại cám dỗ chọn lựa, nếu bạn có thể vẫn còn nhận biết vô chọn lựa, cái bẫy này biến mất theo cách riêng của nó, vì khi bạn không chọn lựa bạn không giúp cái bẫy này có đó – cái bẫy này cũng được tạo ra bởi chọn lựa của bạn. Cho nên từ “chọn lựa” này phải được hiểu rất sâu, vì chỉ qua việc hiểu đó vô chọn lựa có thể nở hoa trong bạn.
Tại sao bạn không thể vẫn còn không chọn lựa? Tại sao điều xảy ra là vào khoảnh khắc bạn thấy một người hay một vật, ngay lập tức một sóng chọn lựa tinh vi đã đi vào trong bạn, cho dù bạn không nhận biết rằng bạn đã chọn lựa? Người đàn bà đi qua bên và bạn nói cô ấy đẹp. Bạn không nói bất kì cái gì về chọn lựa của bạn, nhưng chọn lựa đã đi vào, vì nói về một người rằng cô ấy đẹp ngụ ý: “Tôi muốn chọn cô ấy.” Thực ra, sâu bên dưới bạn đã chọn rồi; bạn đã mắc bẫy rồi. Hạt mầm đã rơi vào đất; sớm sẽ có chồi, sẽ có cây non và cây.
Khoảnh khắc bạn nói, “Chiếc xe này đẹp,” chọn lựa đã đi vào. Bạn có thể không nhận biết chút nào rằng bạn đã chọn, rằng bạn muốn sở hữu chiếc xe này, nhưng trong tâm trí hình ảnh tưởng tượng đã đi vào, ham muốn đã nảy sinh. Khi bạn nói cái gì đó là đẹp, bạn ngụ ý rằng bạn muốn có nó. Khi bạn nói cái gì đó là xấu, bạn ngụ ý rằng bạn sẽ không thích có nó.
Chọn lựa là tinh vi và người ta phải nhận biết rất kĩ lưỡng về nó. Bất kì khi nào bạn nói cái gì đó nhớ điều này: việc nói đó không chỉ là nói, không đơn thuần là việc nói – cái gì đó đã xảy ra trong vô thức. Không làm phân biệt: cái này đẹp và cái kia xấu, cái này tốt và cái kia tồi. Không tạo ra phân biệt. Vẫn còn xa cách! Mọi thứ không tồi không tốt. Tính tốt và tồi được bạn đưa vào. Mọi sự không đẹp không xấu; chúng đơn giản có đó như chúng vậy – tính đẹp và xấu được bạn đưa vào, nó là diễn giải của bạn.
Bạn ngụ ý gì khi bạn nói cái gì đó là đẹp? Có bất kì tiêu chí nào về đẹp không? Bạn có thể chứng minh điều đó rằng nó là đẹp không? Đứng ngay bên cạnh bạn, ai đó có thể nghĩ, “Cái này xấu òm!” – cho nên nó không là cái gì có tính khách quan; không ai có thể chứng minh được bất kì cái gì là đẹp. Hàng nghìn và hàng nghìn cuốn sách đã từng được viết ra về thẩm mĩ, và đó đã là cuộc hành trình gian nan, lâu dài cho các nhà trí thức, nhà tư tưởng và triết gia để định nghĩa đẹp là gì – họ vẫn chưa có khả năng làm điều đó. Họ đã viết những cuốn sách lớn, các chuyên luận lớn, họ đi lòng vòng, nhưng không ai đã bao giờ có khả năng chỉ ra đẹp là gì. Không, điều đó dường như là không thể được – vì không tồn tại cái gì như đẹp hay xấu, đó là diễn giải của bạn.
Đầu tiên bạn làm cho một thứ là đẹp. Đây là lí do tại sao tôi nói rằng đầu tiên bạn tạo ra cái bẫy và thế rồi bạn rơi vào trong nó. Đầu tiên bạn nghĩ mặt này là đẹp – đây là việc bịa đặt của bạn, đây chỉ là tưởng tượng của bạn, đây chỉ là việc diễn giải tâm trí của bạn; điều này không có tính tồn tại, điều này chỉ có tính tâm lí – và thế rồi bản thân bạn rơi vào trong cái bẫy này. Bạn đào hố và thế rồi bạn ngã vào trong nó và thế rồi bạn kêu khóc xin giúp đỡ, và thế rồi bạn kêu khóc gọi mọi người tới giải thoát cho bạn.
Không cái gì được cần, tantra nói. Bạn đơn giản thấy ra toàn thể thủ đoạn này – nó là bịa đặt riêng của bạn.
Bạn ngụ ý gì rằng cái gì đó là xấu? Nếu người không có trên trái đất liệu sẽ có xấu và đẹp không? Cây sẽ có đó, tất nhiên, và chúng sẽ nở hoa; tất nhiên, mưa sẽ tới, và mùa hè và các mùa vụ cái nọ sẽ tiếp cái kia – nhưng sẽ không có gì như đẹp và xấu, nó sẽ biến mất với người và tâm trí của anh ta. Mặt trời sẽ mọc và trong đêm trời sẽ đầy sao – nhưng không cái gì sẽ là đẹp và không cái gì sẽ là xấu. Chính là chỉ người tạo ra ồn ào. Bây giờ người không có đó việc diễn giải đã biến mất; cái gì sẽ là tốt và cái gì sẽ là xấu?
Trong tự nhiên không cái gì là tốt và không cái gì là xấu. Và nhớ, tantra là cách thức chùng lỏng và tự nhiên. Nó muốn mang cho bạn hiện tượng tự nhiên nhất, sâu nhất của sự sống. Nó muốn giúp bạn rời bỏ khỏi tâm trí – và tâm trí tạo ra phân biệt, và tâm trí nói điều này là được chọn và điều kia phải được tránh. Với cái này bạn bám lấy, và với cái kia bạn né tránh và thoát li. Nhìn vào toàn thể hiện tượng này. Chỉ cái nhìn là được cần, không gì khác; không tu luyện nào được cần – chỉ cái nhìn vào toàn thể tình huống.
Trăng là đẹp; tại sao? – vì trong nhiều thế kỉ bạn đã từng được truyền dạy rằng trăng là đẹp. Trong nhiều thế kỉ các nhà thơ đã từng ca ngợi về trăng, trong nhiều thế kỉ mọi người đã tin – giờ điều đó đã trở nên được ăn sâu. Tất nhiên có vài điều xảy ra với trăng: nó rất êm dịu, bạn cảm thấy được dịu xuống, và ánh sáng của trăng đem hương vị huyền bí cho toàn thể tự nhiên; nó cho một loại thôi miên, bạn cảm thấy hơi chút buồn ngủ và thức tỉnh và nhiều thứ có vẻ đẹp hơn; nó cho phẩm chất tựa mơ cho thế giới – đó là lí do tại sao chúng ta gọi người điên là người cung trăng. Từ “người cung trăng” bắt nguồn từ từ “trăng,” trăng. Họ đã phát điên, hâm hâm.
Trăng tạo ra một loại hâm hâm, một loại điên, thần kinh. Điều đó có thể liên quan tới nước trong thân thể của bạn – cũng như biển bị ảnh hưởng bởi trăng và sóng triều tới. Thân thể của bạn có chín mươi phần trăm nước biển. Nếu bạn hỏi các nhà sinh lí học họ sẽ nói rằng cái gì đó phải đang xảy ra trong thân thể vì trăng, vì thân thể của bạn vẫn còn là một phần của biển. Người đã bắt nguồn từ biển tới đất; về căn bản sự sống đã được sinh ra trong biển. Khi toàn thể biển bị ảnh hưởng, tất nhiên mọi con vật biển cũng bị ảnh hưởng bởi trăng, chúng là một phần của biển, và người cũng đã bắt nguồn từ biển. Người đã du hành rất rất lâu, nhưng điều đó không tạo ra khác biệt nào; thân thể vẫn phản ứng theo cùng cách. Chín mươi phần trăm của thân thể của bạn là nước, nước biển, với cùng hoá chất, cùng vị mặn.
Trong bụng mẹ đứa trẻ bơi trong chín tháng, nổi trong nước biển; tử cung của người mẹ được chất đầy với nước biển. Đó là lí do tại sao khi người đàn bà mang thai họ bắt đầu dùng, ăn nhiều muối hơn. Nhiều muối hơn được cần cho tử cung của họ, để giữ cùng cân bằng về độ mặn. Và đứa trẻ trải qua mọi pha mà nhân loại đã trải qua. Lúc ban đầu nó chỉ giống như cá, nó bơi trong đại dương của tử cung của người mẹ, nổi. Dần dần, trong chín tháng nó trải qua hàng triệu năm. Các nhà sinh lí học đã đi tới nhận ra rằng nó trải qua mọi giai đoạn của sự sống trong chín tháng.
Điều đó có thể vậy, rằng trăng ảnh hưởng tới bạn, nhưng không có gì như đẹp – đó là hiện tượng hoá học.
Những đôi mắt nào đó bạn cảm thấy là rất đẹp. Cái gì đang xảy ra? Những đôi mắt đó phải có phẩm chất, phẩm chất hoá học, và phẩm chất điện trong chúng, chúng phải xả ra năng lượng nào đó – bạn trở nên bị ảnh hưởng bởi chúng. Bạn nói mắt nào đó là có tính thôi miên, như mắt của Adolf Hitler. Ngay khoảnh khắc ông ta nhìn bạn, cái gì đó xảy ra trong bạn. Bạn nói mắt là rất đẹp. Bạn ngụ ý gì bởi đẹp? Bạn bị ảnh hưởng.
Thực ra, khi bạn nói cái gì đó là đẹp bạn không nói rằng cái gì đó là đẹp, bạn đang nói rằng bạn bị ảnh hưởng theo cách tinh vi, có vậy thôi. Khi bạn nói cái gì đó là xấu, bạn đang nói rằng bạn bị ảnh hưởng theo cách đối lập. Bạn bị đẩy ra hay bạn bị hút vào. Khi bạn bị hút vào nó là đẹp, khi bạn bị đẩy ra nó là xấu. Nhưng đó là bạn, không phải là đối thể, vì cùng đối thể có thể hút ai đó khác.
Điều đó xảy ra mọi ngày; mọi người bao giờ cũng sửng sốt về người khác. Họ nói, “Người kia đã rơi vào yêu với người đàn bà kia – thật sửng sốt!” Không ai có thể tin được rằng điều này có thể xảy ra; người đàn bà kia là xấu. Nhưng với người đàn ông kia, người đàn bà kia là chính hoá thân của cái đẹp. Làm gì đây? Không thể có tiêu chí khách quan, không có.
Tantra nói: nhớ, bất kì khi nào bạn chọn cái gì đó, bất kì khi này bạn quyết định ủng hộ cái này hay chống lại cái này, chính tâm trí của bạn đang giở thủ đoạn. Không nói vật này là đẹp; chỉ đơn giản nói, “Tôi bị ảnh hưởng theo cách tinh vi” – nhưng điều cơ bản còn lại “tôi.” Nếu một khi bạn chuyển toàn thể hiện tượng này lên đối thể, thế thì câu chuyện không bao giờ có thể được giải quyết vì từ bước đầu tiên bạn đã bỏ lỡ, bạn bỏ lỡ rễ. Rễ là bạn, cho nên nếu bạn bị ảnh hưởng điều đó có nghĩa là tâm trí của bạn bị ảnh hưởng theo cách nào đó. Và thế thì ảnh hưởng đó, việc bị ảnh hưởng đó, tạo ra cái bẫy và bạn bắt đầu di chuyển.
Đầu tiên bạn tạo ra một người đẹp và thế rồi bạn bắt đầu săn đuổi anh ta, thế rồi bạn đuổi theo anh ta. Và sau vài ngày sống cùng với người đàn ông hay đàn bà đẹp, mọi mơ tưởng rơi xuống đất. Đột nhiên bạn trở nên nhận biết, dường như bạn đã bị lừa, rằng người đàn bà này có vẻ bình thường. Và bạn đã tưởng cô ấy là một Laila hay một Juliet, hay bạn đã tưởng anh ta là một Majnu hay một Romeo, và đột nhiên, sau vài ngày, mơ mộng đã bay hơi và người đàn bà đã trở thành bình thường, hay người đàn ông này đã trở thành bình thường; thế rồi bạn cảm thấy chán ghét, dường như người kia đã lừa bạn.
Không ai đã lừa và không cái gì đã sụp đổ từ người đàn ông hay người đàn bà; đó là mơ tưởng riêng của bạn đã sụp đổ – vì mơ tưởng không thể được duy trì. Bạn có thể mơ về chúng nhưng bạn không thể duy trì được chúng trong thời gian lâu. Mơ tưởng là mơ tưởng! Cho nên nếu bạn thực sự muốn tiếp tục trong mơ tưởng của bạn, thế thì khi bạn thấy người đàn bà đẹp, lập tức thoát li khỏi cô ấy xa nhất có thể được. Thế thì bạn bao giờ cũng sẽ nhớ cô ấy là người đàn bà đẹp nhất thế giới. Thế thì mơ tưởng sẽ không bao giờ tới trong tiếp xúc với thực tại. Thế thì sẽ không có sự tan nát. Bạn bao giờ cũng có thể thở dài và hát và khóc và than vì người đàn bà đẹp – nhưng không bao giờ lại gần cô ấy!
Bạn càng tới gần, thực tại, thực tại khách quan càng làm lộ bản thân nó hơn. Và khi có va chạm giữa thực tại khách quan và mơ tưởng của bạn, tất nhiên bạn biết ai sẽ bị thất bại – mơ tưởng của bạn. Thực tại khách quan không thể bị đánh bại.
Đây là tình huống. Và tantra nói trở nên nhận biết: không ai lừa bạn ngoại trừ bản thân bạn. Người đàn bà này đã không cố là rất đẹp, cô ấy đã không tạo ra mơ tưởng quanh cô ấy, bạn đã tạo ra nó quanh cô ấy; bạn tin vào nó, và giờ bạn đâm lúng túng phải làm gì, vì mơ tưởng không thể tiếp tục đi ngược lại thực tại. Mơ phải tan vỡ – và đó là tiêu chí.
Người Hindu ở phương Đông đã làm ra tiêu chí về chân lí: họ nói chân lí là cái kéo dài mãi mãi, mãi mãi, mãi mãi; và phi chân lí là cái chỉ kéo dài trong một khoảnh khắc. Không có phân biệt khác ở đó. Cái nhất thời là không thực và cái kéo dài mãi là chân lí. Và sự sống kéo dài mãi; sự tồn tại kéo dài mãi. Tâm trí là nhất thời – cho nên bất kì cái gì tâm trí cho sự sống vẫn còn là nhất thời; nó là mầu sắc mà tâm trí đem cho sự sống, nó là việc diễn giải. Vào lúc việc diễn giải hoàn thành, tâm trí đã thay đổi. Bạn không thể duy trì được việc diễn giải vì tâm trí không thể được duy trì cho hai khoảnh khắc kế tiếp trong cùng một tình huống trong cùng một trạng thái. Tâm trí liên tục thay đổi, tâm trí là một luồng. Nó đã thay đổi – vào lúc bạn nhận ra rằng người này là đẹp, tâm trí đã thay đổi. Bây giờ bạn sẽ rơi vào yêu với cái gì đó mà không còn nữa, ngay cả trong tâm trí của bạn.
Tantra nói: hiểu cơ chế của tâm trí và chặt rễ. Không chọn lựa, vì khi bạn chọn bạn bị đồng nhất. Bất kì cái gì bạn chọn bạn trở thành một với nó, theo cách nào đó.
Nếu bạn yêu xe hơi, bạn trở thành một với chiếc xe đó theo cách nào đó. Bạn tới ngày càng gần hơn và nếu chiếc xe bị đánh cắp, cái gì đó của con người bạn bị đánh cắp. Nếu cái gì đó đi sai với xe, cái gì đó đi sai với bạn. Nếu bạn rơi vào yêu với nhà bạn trở thành một với nhà. Yêu ngụ ý đồng nhất; tới gần thế, dường như bạn để hai cây nến sát gần hơn, gần hơn, gần hơn, và để chúng rất gần – chúng trở thành một. Nhiệt, việc cháy của ngọn lửa… dần dần chúng trở thành một. Đây là đồng nhất. Hai ngọn lửa tới ngày càng gần hơn, chúng trở thành một.
Và khi bạn bị đồng nhất với cái gì đó bạn đã đánh mất hồn của bạn. Đây là nghĩa của việc mất hồn của bạn trong thế giới: bạn đã trở nên bị đồng nhất với hàng triệu thứ, và với mọi thứ một phần của bạn đã trở thành sự vật. Chọn lựa mang tới đồng nhất. Đồng nhất mang tới trạng thái ngủ thôi miên.
Gurdjieff chỉ có một thứ để dạy cho đệ tử của ông ấy và điều đó là không bị đồng nhất. Toàn thể trường phái của ông ấy, mọi kĩ thuật, phương pháp, tình huống của ông ấy đều dựa trên một cơ sở đơn giản, và cơ sở đó là: không bị đồng nhất.
Bạn đang khóc; khi bạn khóc, bạn đã trở thành một với việc khóc. Không có ai quan sát điều đó, không có người nào nhìn điều đó; tỉnh táo và nhận biết về nó đi – bạn bị mất hút trong việc khóc. Bạn đã trở thành nước mắt và mắt sưng vù đỏ mọng và tim bạn trong khủng hoảng. Các thầy giáo như Gurdjieff, khi họ nói không bị đồng nhất, họ nói, “Khóc đi, không cái gì sai trong điều đó, nhưng đứng bên cạnh và nhìn vào nó – không bị đồng nhất.” Và đó là kinh nghiệm tuyệt diệu nếu bạn có thể đứng sang bên. Khóc, để thân thể khóc, để nước mắt chảy, không kìm nén nó vì việc kìm nén không giúp gì cho ai, nhưng đứng sang bên và quan sát.
Điều này có thể được làm – vì con người bên trong của bạn là nhân chứng, nó không bao giờ là người làm. Bất kì khi nào bạn nghĩ có người làm đều có sự đồng nhất. Nó không bao giờ là người làm. Bạn có thể bước đi trên toàn trái đất – con người bên trong của bạn không bao giờ bước một bước. Bạn có thể mơ hàng triệu giấc mơ – con người bên trong của bạn không bao giờ mơ một giấc mơ nào. Mọi chuyển động là trên bề mặt. Sâu trong chiều sâu của con người của bạn không có chuyển động. Mọi chuyển động đều ở ngoại vi, hệt như bánh xe chuyển động, nhưng tại trung tâm không cái gì chuyển động. Ở trung tâm mọi thứ vẫn còn như nó vậy, và trên trung tâm này bánh xe chuyển động.
Nhớ tới trung tâm đi! Quan sát hành vi của bạn, hành động của bạn, sự đồng nhất của bạn, và khoảng cách được tạo ra; dần dần khoảng cách đi vào trong sự tồn tại – người quan sát và người làm trở thành hai. Bạn có thể thấy bản thân bạn cười, bạn có thể thấy bản thân bạn khóc, bạn có thể thấy bản thân bạn bước đi, ăn, làm tình; bạn có thể làm nhiều thứ, bất kì cái gì đang diễn ra xung quanh – và bạn vẫn còn là người thấy. Bạn không nhảy vào và trở thành một với bất kì cái gì bạn đang thấy.
Điều này là phiền phức. Bất kì cái gì xảy ra bạn bắt đầu nói: bạn đói, bạn nói, “Tôi đói” – bạn đã trở nên bị đồng nhất với đói. Nhưng cứ nhìn vào bên trong; bạn có là đói không, hay đói đang xảy ra cho bạn? Bạn đói hay bạn đơn giản nhận biết về cơn đói đang xảy ra trong thân thể? Bạn không thể là cơn đói được; bằng không, khi cơn đói đã biến mất, bạn sẽ ở đâu? Khi bạn đã ăn ngon và bụng no và bạn được thoả mãn, bạn sẽ ở đâu nếu bạn là cơn đói? Bị bay hơi rồi sao? Không, thế thì ngay lập tức bạn trở nên no. Trước khi cơn đói biến mất sự đồng nhất mới phải được tạo ra; bạn trở nên no.
Bạn đã là đứa trẻ và bạn nghĩ bạn đã là đứa trẻ; giờ bạn ở đâu vì bạn không còn là đứa trẻ nữa? Bạn đã trở thành thanh niên và bạn đã trở nên già – giờ bạn là ai? Lần nữa bạn bị đồng nhất với tuổi thanh niên hay tuổi già.
Từ “Tantra hiểu biết tối cao”, Ch.8 Chặt rễ
