Một trong những nhà tantra lớn của thời đại này, George Gurdjieff, nói rằng việc đồng nhất là tội lỗi duy nhất. Lời kinh tiếp, lời kinh thứ mười về định tâm – mà chúng ta đang xuyên thấu vào đêm nay – có liên quan tới sự đồng nhất. Cho nên trước hết phải rõ như pha lê về đồng nhất ngụ ý gì.
Bạn có thời đã là đứa trẻ; bây giờ bạn không còn là đứa trẻ. Ai đó trở thành thanh niên, ai đó trở thành người già, và thời thơ ấu trở thành điều quá khứ. Tuổi thanh niên đã qua, nhưng dầu vậy bạn vẫn bị đồng nhất với thời thơ ấu của bạn. Bạn không thể thấy được nó như việc xảy ra với ai đó khác; bạn không thể là nhân chứng cho nó. Bất kì khi nào bạn nhìn thời thơ ấu của bạn, bạn không tách rời khỏi nó, bạn là một với nó. Bất kì khi nào ai đó nhớ lại tuổi thanh niên của mình, người đó là một với nó.
Thực sự, bây giờ nó chỉ là mơ. Và nếu bạn có thể thấy thời thơ ấu của bạn như mơ, như bộ phim chiếu trước bạn và bạn không bị đồng nhất với nó, bạn chỉ là nhân chứng, bạn sẽ đạt tới cái nhìn sâu rất tinh tế vào trong bản thân bạn. Nếu bạn thấy quá khứ của bạn như bộ phim, như mơ – bạn không là một phần của nó, bạn chỉ ở ngoài nó… và thực sự bạn là vậy – thế thì nhiều điều sẽ xảy ra. Nếu bạn nghĩ về thời thơ ấu của bạn, bạn không ở trong nó – bạn không thể ở trong nó được. Thời thơ ấu chỉ là kí ức, chỉ là kí ức quá khứ. Bạn vẫn còn tách rời và nhìn vào nó. Bạn là khác: bạn là nhân chứng. Nếu bạn có thể cảm thấy việc là nhân chứng này và thế rồi thấy thời thơ ấu của bạn như bộ phim trên màn ảnh, nhiều thứ sẽ xảy ra.
Một: nếu thời thơ ấu đã trở thành chỉ là mơ mà bạn có thể thấy, thế thì bất kì cái gì bạn đang là bây giờ sẽ trở thành mơ vào ngày hôm sau. Nếu bạn là trẻ, thế thì tuổi trẻ của bạn sẽ trở thành mơ. Nếu bạn là già, thế thì tuổi già của bạn cũng sẽ trở thành mơ. Một ngày nào đó bạn đã là đứa trẻ; bây giờ thời thơ ấu đã trở thành chỉ là mơ và bạn có thể quan sát nó.
Điều tốt là bắt đầu với quá khứ. Quan sát quá khứ và không đồng nhất bản thân bạn với nó; trở thành nhân chứng. Thế rồi quan sát tương lai, bất kì cái gì bạn tưởng tượng về tương lai, và là nhân chứng cho điều đó nữa. Thế thì bạn có thể quan sát hiện tại của bạn rất dễ dàng, vì thế thì bạn biết rằng bất kì cái gì là hiện tại ngay bây giờ đã là tương lai ngày hôm qua, và ngày mai nó sẽ trở thành quá khứ. Nhưng nhân chứng của bạn không bao giờ là quá khứ, không bao giờ là tương lai. Tâm thức chứng kiến của bạn là vĩnh hằng; nó không là một phần của thời gian. Đó là lí do tại sao mọi thứ xảy ra trong thời gian đều trở thành mơ.
Nhớ điều này nữa: bất kì khi nào bạn đang mơ cái gì đó trong đêm, bạn trở nên bị đồng nhất với nó, và bạn không bao giờ có thể nhớ được trong mơ rằng đây là mơ. Chỉ đến sáng, khi bạn đã thức dậy khỏi mơ, bạn mới có thể nhớ được rằng nó đã là mơ và không là thực tại. Tại sao? Vì thế thì bạn tách rời, không ở trong nó. Thế thì có kẽ hở. Không gian nào đó có đó, và bạn có thể thấy rằng nó đã là mơ.
Nhưng toàn thể quá khứ của bạn là gì? Kẽ hở có đó, không gian có đó. Thử nhìn nó như mơ đi. Bây giờ nó là mơ; bây giờ nó không là gì nhiều hơn mơ, vì hệt như mơ trở thành kí ức, quá khứ của bạn đã trở thành chỉ là kí ức. Bạn không thể thực sự chứng minh rằng bất kì cái gì bạn nghĩ đã là thời thơ ấu của bạn là thực hay chỉ là mơ. Khó chứng minh. Nó có thể đã chỉ là mơ, nó có thể đã là thực. Kí ức không thể nói được liệu nó là thực hay là mơ. Các nhà tâm lí học nói rằng người già thỉnh thoảng bị lẫn lộn giữa điều họ đã mơ và điều là thực.
Trẻ con bao giờ cũng bị lẫn lộn. Buổi sáng, trẻ nhỏ không thể phân biệt được. Bất kì cái gì chúng đã thấy trong mơ đều không thực, nhưng chúng có thể khóc vì đồ chơi bị hỏng trong mơ. Và bạn cũng vậy, trong vài khoảnh khắc sau khi giấc ngủ bị phá vỡ, vẫn còn bị ảnh hưởng bởi mơ. Nếu ai đó đã giết bạn trong mơ, ngay giấc ngủ của bạn cũng bị phá vỡ và bạn thức dậy, tim bạn đập thình thịch, máu bạn tuần hoàn nhanh. Bạn có thể vẫn còn vã mồ hôi, và nỗi sợ tinh tế vẫn treo lơ lửng đó quanh bạn. Bây giờ bạn thức và mơ đã qua, nhưng bạn sẽ mất vài phút để cảm thấy rằng nó đơn giản là mơ và không gì khác. Khi bạn có thể cảm thấy rằng nó là mơ, thế thì bạn ra khỏi nó và không có sợ.
Nếu bạn có thể cảm thấy rằng quá khứ chỉ là mơ – bạn không phóng chiếu điều này và áp đặt ý tưởng rằng quá khứ chỉ là mơ, nó là hệ quả – nếu bạn có thể quan sát điều này; nếu bạn có thể nhận biết về nó mà không bị dính líu trong nó, không bị đồng nhất với nó; nếu bạn có thể đứng tách rời và nhìn vào nó, nó sẽ trở thành mơ. Bất kì cái gì bạn có thể nhìn vào nó như nhân chứng đều là mơ.
Đó là lí do tại sao Shankara và Long Thọ có thể nói rằng thế giới này chỉ là mơ. Không phải là nó là mơ đâu; họ không phải là người ngu, không phải là người ngốc đi nói thế giới này thực tại là mơ. Bằng việc nói điều này họ ngụ ý rằng họ đã trở thành nhân chứng. Ngay cả với thế giới này mà thực thế, họ đã trở thành nhân chứng. Và một khi bạn trở thành nhân chứng cho bất kì cái gì, cái đó trở thành mơ. Đó là lí do tại sao thế giới được gọi là maya, ảo vọng. Không phải rằng nó là không thực, nhưng người ta có thể trở thành nhân chứng cho nó. Và một khi bạn trở thành nhân chứng – nhận biết, đầy nhận biết – toàn thế điều này rơi rụng hệt như mơ với bạn, vì không gian có đó và bạn không bị đồng nhất với nó. Nhưng chúng ta liên tục bị đồng nhất.
Ai quan tâm tới tội lỗi của bạn ngoại trừ bản thân bạn? Không ai quan tâm tới đức hạnh của bạn, không ai quan tâm tới tội lỗi của bạn. Con người là tới mức người đó trở nên được phấn chấn, người đó trở nên được làm mạnh trong bản ngã của mình, bởi đức hạnh của người đó và bởi tội lỗi của người đó nữa. Tội cơ bản là bị đồng nhất với việc xảy ra trong thời gian. Bất kì cái gì xảy ra trong thời gian đều tựa mơ, và chừng nào bạn chưa được tách rời khỏi nó, không bị đồng nhất với nó, bạn sẽ không bao giờ biết phúc lạc là gì.
Đồng nhất là khổ; không đồng nhất là phúc lạc.
Từ “Vigyan Bhairav Tantra”, T.1, Ch 15 Hướng tới thực tại không chạm tới được
