Trong trải nghiệm cận tử, tâm trí tạm thời thoát ra khỏi thân thể, và trải qua một số kinh nghiệm có liên quan tới kinh nghiệm của thân tâm trí trong trung ấm trở thành.
- Trải nghiệm ngoài thân thể
Trải nghiệm cận tử rất thường bắt đầu với trải nghiệm ngoài thân thể: mọi người có thể thấy thân thể riêng của họ, cũng như môi trường xung quanh họ. Điều này trùng với điều đã được nói trong Sách Tây Tạng về người chết:
“Tôi nhớ việc tỉnh lại từ gây mê và thế rồi trôi giạt và thấy bản thân tôi ở ngoài thân thể của tôi, phía trên giường bệnh nhìn xuống xác tôi. Tôi nhận biết mình chỉ có não và mắt, tôi không nhớ có thân thể.”[i]
Một người đã trải qua cơn đau tim kể lại với Kenneth Ring: “Dường như là tôi đang ở trên cao trong không trung và chỉ có tâm trí tôi là hoạt động. Không có cảm giác thân thể, như là chỉ có não tôi ở trên không gian. Tôi không có gì khác ngoài tâm trí của tôi. Vô trọng lượng, tôi không có gì cả.”[ii]
- Bất lực khi nhìn họ hàng
Tôi đã mô tả cách thức, trong trung ấm trở thành, người chết có khả năng thấy và nghe họ hàng đang sống của họ, nhưng không thể, đôi khi thật vô vọng, giao tiếp với họ. Một người đàn bà ở Florida nói với Michael Sabom cách cô ấy nhìn xuống mẹ mình từ một điểm gần trần: “Điều lớn nhất tôi nhớ là ở chỗ tôi cảm thấy buồn tới mức tôi không thể bằng cách nào đó để cho mẹ tôi biết rằng tôi đang ổn thoả. Bằng cách nào đó tôi biết rằng tôi ổn thoả, nhưng tôi không biết làm sao để nói cho mẹ tôi…”[iii]
“Tôi nhớ nhìn thấy họ ở phía dưới phòng … vợ tôi, con trai lớn của tôi, con gái lớn của tôi và bác sĩ … Tôi đã không biết tại sao họ đã khóc.”[iv]
Còn một người phụ nữ, nói với Michael Sabom: “Tôi đang ngồi dậy ở đó nhìn vào bản thân tôi đang co giật còn mẹ tôi và người giúp việc đang kêu khóc vì họ nghĩ rằng tôi đã chết. Tôi cảm thấy rất buồn cho họ,… Một cái buồn sâu, sâu sắc làm sao. Nhưng tôi cảm thấy tôi được tự do trên đó và không có lí do gì để khổ.”[v]
- Hình thể hoàn hảo, di động và thấu thị
Thân tâm trí trong trung ấm trở thành được mô tả trong Sách Tây Tạng về người chết là một người “như một thân thể trong thời đại vàng,” có khả năng di động và thấu thị gần như siêu nhiên. Những người trải nghiệm cận tử cũng thấy rằng hình thể họ có, là đầy đủ và ở tuổi thanh xuân.
“Tôi đang nổi lên và tôi là một người trẻ hơn rất nhiều … ấn tượng tôi nhận được là ở chỗ tôi có khả năng thấy được bản thân tôi theo cách nào đó qua suy tư hay cái gì đó, tại đó tôi trẻ hơn hiện tại đến hai mươi tuổi.”[vi]
Họ cũng có thể thấy rằng họ có thể trong khoảnh khắc đi đến mọi nơi, đơn giản chỉ bằng năng lực suy nghĩ. Một cựu chiến binh Việt Nam kể lại với Michael Sabom:
“Tôi cảm thấy tôi có thể đã nghĩ bản thân tôi ở bất kì chỗ nào tôi là hiện hữu ngay lập tức ở đó … Tôi cảm thấy rất phấn chấn với cảm giác về quyền năng. Tôi có thể làm điều tôi muốn… Điều đó là thực hơn cả ở đây, thực sự.”[vii]
“Tôi nhớ bất thình lình quay lại chiến trường nơi tôi đã chết… Nó gần như bạn vật chất hoá ở đó và bất thình lình khoảnh khắc tiếp theo bạn lại ở đây. Tựa như chỉ trong nháy mắt.”[viii]
Nhiều người trải nghiệm cận tử cũng báo cáo cảm giác thấu thị về tri thức toàn bộ “từ khởi thuỷ của thời gian cho tới chung cuộc của thời gian.”[ix] Một người đàn bà kể với Raymond Moody: “Bất thình lình, mọi tri thức của mọi điều đã bắt đầu từ chính lúc ban đầu, cái diễn ra không kết thúc – trong một giây tôi biết được mọi bí mật của mọi thời đại, mọi nghĩa của vũ trụ, sao, trăng – về mọi thứ.”[x]
“Có một khoảnh khắc trong việc này – vâng, không có bất kì cách nào để mô tả nó – nhưng nó giống như là tôi biết mọi thứ… Một khoảnh khắc, ở đó, gần như giao tiếp đã không cần thiết. Tôi nghĩ bất kì cái gì tôi muốn biết đều có thể được biết được.”[xi]
“Trong khi tôi đang ở đó tôi cảm thấy ở trung tâm của mọi vật. Tôi cảm thấy được chứng ngộ và được lau sạch. Tôi cảm thấy tôi có thể nhìn được điểm cót lõi của mọi thứ. Mọi thứ khớp vào, nó tạo ra mọi nghĩa, ngay cả những lúc đen tối. Nó cũng gần như các mảnh của trò chơi chắp hình được ghép lại với nhau.”[xii]
- Gặp gỡ người khác
Theo giáo huấn Tây Tạng, thân tâm trí trong trung ấm trở thành được mô tả như gặp gỡ những người khác trong trung ấm. Tương tự những người trải nghiệm cận tử thường có khả năng đối thoại với những người khác đã chết. Người cựu chiến binh trong câu chuyện của Michael Sabom nói rằng khi anh ta nằm bất tỉnh trên chiến trường, nhìn thân thể riêng của anh ta:
Mười ba đứa bạn tôi đã chết ngày hôm trước mà tôi đã đặt họ vào túi nhựa nay đang ở bên cạnh đó với tôi. Và hơn thế nữa, trong cả tháng năm đó, đại đội tôi đã mất bốn mươi hai lính. Tất cả bốn mươi hai người đó cũng đang ở đấy. Họ không ở trong hình hài mà chúng ta cảm nhận là thân thể con người… Nhưng tôi biết họ đang ở đó. Tôi cảm thấy sự hiện diện của họ. Chúng tôi giao tiếp mà không nói bằng tiếng nói.[xiii]
Một người đàn bà bị ngừng tim trong khi gây mê để nhổ răng đã nói:
Thế rồi tôi thấy bản thân tôi, tôi đang ở một cảnh tươi đẹp, cỏ xanh hơn bất kì nơi nào trên trái đất, nó có ánh sáng hay phát sáng đặc biệt. Mầu sắc ở ngoài việc mô tả, mầu ở đây là buồn tẻ thế khi so sánh… Tại chỗ này tôi đã thấy những người tôi biết đã chết. Không có lời nào được nói ra nhưng cứ dường như tôi biết điều họ đang nghĩ, và đồng thời tôi biết rằng họ biết điều tôi đang nghĩ.[xiv]
- Các cõi giới khác
Trong trung ấm trở thành, cũng như nhiều cách nhìn khác, thân tâm trí sẽ thấy những linh ảnh và dấu hiệu của các cõi giới khác. Một số phần trăm nhỏ những người sống lại qua trải nghiệm cận tử báo cáo những cái nhìn vào thế giới bên trong, những thiên đường, những thành phố ánh sáng, với âm nhạc siêu việt.
Một người đàn bà kể cho Raymond Moody:
Từ khoảng cách xa… tôi có thể thấy một thành phố. Có những toà nhà – các toà nhà tách rời. Chúng đều loé sáng. Mọi người hạnh phúc ở đó. Có cả đài phun nước, nước lóng lánh … thành phố ánh sáng tôi đoán vậy sẽ là cách nói nó… Thật kì diệu. Có nhạc rất hay. Mọi thứ đều tuyệt diệu, ấm áp… Nhưng nếu tôi đi vào trong điều này, tôi nghĩ tôi chắc sẽ không bao giờ trở lại nữa… Tôi được bảo rằng nếu tôi đến đó, tôi không thể quay lại được nữa… quyết định đó là của tôi.[xv]
Một người khác nói với Margot Grey:
Tôi dường như thấy bản thân tôi đang trong một cái gì tựa như một kiểu cấu trúc hay toà nhà, nhưng tôi có thể nhớ là không có tường. Chỉ có ánh sáng vàng đẹp đẽ tràn ngập khắp nơi… Tôi để ý quanh tôi nhiều người dường như đang bước hay đi loanh quanh; họ không có vẻ gì là bước đi, nhưng dường như trườn đi theo cách nào đó. Tôi không cảm thấy tách ra khỏi họ chút nào; một trong những cảm giác tôi nhớ nhất về họ là cảm giác về sự thống nhất, về việc hoàn toàn là một phần của mọi thứ xung quanh tôi và về tôi.[xvi]
- Linh ảnh địa ngục
Tuy nhiên, không phải mọi mô tả về trải nghiệm cận tử đều là tích cực, như bạn sẽ trông đợi từ điều chúng ta đã nói tới trong các giáo huấn Tây Tạng. Một số người báo cáo những kinh nghiệm kinh khủng về nỗi sợ, kinh hoàng, cô đơn, cô lập, và ảm đạm, rất giống về các mô tả của trung ấm trở thành. Theo báo cáo của Margot Grey một người đã kể họ bị hút vào “một xoáy lốc đen ngòm bao la tựa như một vòi rồng,” và những người đã có các kinh nghiệm tiêu cực có khuynh hướng cảm thấy, giống như những người được sinh ra trong những cõi giới thấp hơn trong trung ấm trở thành, rằng họ đang đi xuống thay vì đi lên:
Tôi đang đi dọc một phần của con sông âm thanh – một âm thanh rì rầm tiếng người… Tôi cảm thấy bản thân tôi chìm vào và trở thành một phần của dòng chảy và từ từ bị nhận chìm bởi nó. Lo sợ lớn sở hữu tôi dường như tôi biết rằng một khi bị cái khối tiếng động ngày càng lớn này lấn át, tôi sẽ chết mất.[xvii]
Tôi nhìn xuống một cái hang lớn, đầy những sương mù xám xoáy tròn và có rất nhiều bàn tay, cánh tay vươn ra cố nắm giữ tôi và lôi tôi vào trong đó. Có tiếng kêu gào than khóc khủng khiếp, đầy những thất vọng.[xviii]
Những người khác thậm chí đã trải nghiệm những điều chỉ có thể gọi là cái nhìn địa ngục, cái lạnh thấu xương hay cái nóng không thể chịu nổi, và nghe thấy những âm thanh kêu thét đau đớn hay tiếng động tựa như tiếng thú hoang. Một người đàn bà được Margot Grey tường thuật lại, nói:
Tôi thấy bản thân tôi đang trong một chỗ bị bao quanh bởi sương mù. Tôi cảm thấy tôi đã ở trong địa ngục. Có một cái hang lớn mà hơi sương tuôn ra và có những cánh tay và bàn tay thò ra cố nắm lấy tôi… Tôi khiếp hãi khi những bàn tay bày đang vươn ra giữ tôi và kéo tôi vào trong hang với họ… Một con sư tử khổng lồ nhảy về tôi từ phía bên kia và tôi bật ra tiếng hét. Tôi không sợ sư tử, nhưng tôi cảm thấy bằng cách nào đó nó sẽ xô đẩy tôi vào cái hang khủng khiếp đó… Phía dưới đó rất nóng và hơi sương hay hơi nước rất nóng.[xix]
Một người bị ngừng tim tường trình lại: “Tôi đang đi xuống, xuống sâu trong lòng đất. Có giận dữ và tôi cảm thấy nỗi sợ khủng khiếp này. Mọi thứ đều xám xịt. Tiếng ồn ào thật kinh sợ, với tiếng gầm gừ và ầm ầm như tiếng những con vật hoang điên cuồng, đang nghiến răng ken két.”[xx]
Raymond Moody viết rằng nhiều người nói đã thấy những người dường như bị mắc bẫy bởi không có khả năng buông xuôi gắn bó của họ với thế giới vật lí: tài sản, con người hay thói quen. Một người đàn bà nói về “những người đang hoang mang” này:
Bạn có thể nghĩ đến điều gì khi thấy đầu họ cúi gằm xuống; họ có vẻ chán chường buồn nản; họ dường như đang lê bước, như ai đó muốn đi tiếp tục trong một vòng tròn… họ trông không còn sinh khí, dặt dẹo, vô vị. Và họ dường như cứ lê bước vô tận, đi vòng vòng, không biết mình đi đâu, không biết phải theo ai hay phải tìm gì.
Khi tôi đi ngang qua họ thậm chí không buồn ngẩng đầu lên xem điều gì xảy ra. Họ dường như đang suy nghĩ, “Thôi, thế là xong. Tôi làm gì bây giờ đây? Tất cả nó là cái gì?” Những con người bị tan tác, vô vọng, tả tơi hoàn toàn này không biết phải làm gì hay đi đâu, hay họ là ai hay bất kì cái gì khác.
Họ dường như cứ đi như thế mãi mãi, thay vì chỉ ngồi, nhưng không có hướng đặc biệt nào. Họ sẽ đi thẳng, thế rồi chuyển hướng sang trái, đi vài bước thế rồi lại quay lui chuyển sang phải. Và tuyệt đối không có việc gì để làm. Họ đang tìm kiếm nhưng họ tìm gì, tôi cũng không biết.[xxi]
Trong những câu chuyện chúng tôi có được về trải nghiệm cận tử, một biên giới hay giới hạn thỉnh thoảng được cảm nhận, điểm không quay lại được đạt tới. Tại biên giới này người ta phải chọn (hoặc được chỉ dẫn chọn) quay trở về cuộc sống, đôi khi bởi sự hiện diện của ánh sáng. Tất nhiên trong giáo huấn trung ấm Tây Tạng, không có điều song song với việc này, vì họ mô tả điều xảy ra cho người chết thực. Tuy nhiên, ở Tây Tạng có một nhóm người, gọi là délok, những người có cái gì đó như trải nghiệm cận tử, và những điều họ kể lại giống nhau một cách kì lạ.
DÉLOK: TRẢI NGHIỆM CẬN TỬ TÂY TẠNG
Một hiện tượng lạ lùng, ít được biết tới ở phương Tây nhưng quen thuộc với người Tây Tạng là hiện tượng délok. Theo tiếng Tây Tạng dé lok nghĩa là “trở về từ chết,” và theo truyền thống thì délok là những người dường như “chết” bởi một trận ốm, và thấy bản thân họ đi vào trong trung ấm. Họ tới thăm các cõi địa ngục, nơi họ chứng kiến việc phán xử người chết và những khổ của địa ngục, và đôi khi họ lên các cõi thiên đường và cõi phật. Họ có thể được đi kèm bởi một thần, người bảo vệ họ và giải thích cho họ những điều đang xảy ra. Sau một tuần délok được gửi trả về thân thể với thông điệp của Diêm vương cho những người sống, thúc giục họ tu luyện tâm linh và cách sống có ích lợi. Thường délok gặp khó khăn lớn khi làm cho mọi người tin vào câu chuyện của họ, và họ dành cả quãng đời còn lại của mình để kể lại kinh nghiệm của họ cho người khác để kéo họ hướng tới con đường trí huệ. Tiểu sử của một số trong những délok nổi tiếng nhất đã được viết ra, và tiểu sử này được những người hát rong hát trên khắp Tây Tạng.
Một số khía cạnh của délok không chỉ tương ứng với, như bạn mong đợi, giáo huấn trung ấm như Sách Tây Tạng về người chết, mà còn với trải nghiệm cận tử.
Lingza Chokyi là một délok nổi tiếng, cùng quê với tôi ở Tây Tạng và sống vào thế kỉ thứ mười sáu. Trong tiểu sử của mình, bà ấy kể rằng bà ấy không nhận ra bà ấy đã chết, cách bà ấy thấy bản thân bà ấy thoát ra ngoài thân thể, và thấy một xác lợn nằm trên giường của bà ấy, mặc quần áo của bà ấy. Bà ấy cố gắng điên cuồng nhưng vô vọng để giao tiếp với gia đình bà ấy khi họ đang bàn bạc về việc cầu hồn cho bà ấy. Bà ấy trở nên bực bội với họ khi họ không thèm để ý gì đến bà ấy và không dọn bát ăn cho bà ấy. Khi các con bà ấy khóc, bà ấy cảm thấy “cơn mưa máu và mủ” rơi xuống làm cho bà ấy đau nhức. Bà ấy bảo với chúng tôi bà ấy cảm thấy vui sướng mỗi lần họ làm lễ cầu siêu cho bà ấy và niềm hạnh phúc vô biên khi cuối cùng bà ấy đến trước một thầy đang làm lễ cho bà ấy và là người vẫn an định trong bản tính tâm trí, khi đó tâm trí bà ấy và tâm trí của thầy trở thành một.
Sau một chốc bà ấy nghe thấy ai đó mà bà ấy nghĩ rằng đó là bố bà ấy gọi bà ấy, và bà ấy đi theo ông ấy. Bà ấy đi vào cõi trung ấm, đối với bà ấy dường như một vùng nông thôn. Từ đó, bà ấy kể lại cho chúng ta, có một chiếc cầu dẫn tới cõi địa ngục và tới nơi Diêm vương đang đếm những hành động tốt và xấu của người chết. Trong cõi này, bà ấy gặp lại nhiều người kể lại những câu chuyện của họ, và bà ấy thấy một hành giả yogi vĩ đại, người tới cõi địa ngục để giải thoát chúng sinh.
Cuối cùng Lingza Chokyi được gửi trả về thế giới người sống, vì đã có sự nhầm lẫn về tên và gia đình bà ấy, và chưa phải đã đến lúc bà ấy chết. Với thông báo của Diêm vương cho người sống, bà ấy quay trở về thân thể và phục hồi, dành quãng đời còn lại để kể về những điều bà ấy đã học được.
Hiện tượng délok không chỉ đơn giản là hiện tượng lịch sử; nó vẫn còn tiếp tục cho tới rất gần đây ở Tây Tạng. Đôi khi một délok rời khỏi thân thể khoảng một tuần và gặp những người đã chết, đôi khi là những người hoàn toàn xa lạ với délok, nhưng họ muốn gửi thông báo cho họ hàng còn sống và yêu cầu họ hàng làm một loại lễ nào đó nhân danh họ. Thế rồi délok sẽ trở về thân thể mình và chuyển giao các thông báo cho họ. Ở Tây Tạng điều này được chấp nhận xảy ra, và nhiều phương pháp tinh vi được phát minh ra để xem délok nói thật hay nói dối. Con gái đại sư Dilgo Khyentse kể với Francoise Pommaret, tác giả cuốn sách về délok, rằng ở Tây Tạng trong khi délok đang trải qua trải nghiệm của mình, các khiếu trên thân thể được bịt lại bằng bơ và bột lúa mạch được bôi lên mặt.[xxii] Nếu bơ không chảy ra và mặt nạ không bị nứt, délok được thừa nhận là xác thực.
Truyền thống về délok tiếp tục đến ngày nay ở vùng Himalaya Tây Tạng. Các délok này là những người hoàn toàn bình thường, thường là đàn bà, rất sùng kính và có đức tin lớn. Họ “chết” vào một ngày đặc biệt theo Phật lịch, trong một số giờ, và chức năng chính của họ là hành động như sứ giả giữa người sống và người chết.
Từ “Sách Tây Tạng về sống và chết”, Ch.20 Trải nghiệm cận tử: cầu thang lên trời
[i] Grey, Return from Death, 35.
[ii] Ring, Life at Death, 45.
[iii] Sabom, Recollections of Death, 37.
[iv] Sabom, Recollections of Death, 155.
[v] Sabom, Recollections of Death, 37.
[vi] Sabom, Recollections of Death, 40.
[vii] Sabom, Recollections of Death, 56.
[viii] Sabom, Recollections of Death, 54-55.
[ix] Kenneth Ring, Heading Towards Omega: In Search of the Meaning of the Near-Death Experience (New York: Quill, 1985), 199.
[x] Raymond A. Moody, Jr., Reflections on Life After Life (London: Corgi, 1978), 10.
[xi] Moody, Reflections, 14
[xii] Grey, Return from Death, 52.
[xiii] Sabom, Recollections of Death, 71.
[xiv] Grey, Return from Death, 50.
[xv] Moody, Reflections, 17.
[xvi] Grey, Return from Death, 51.
[xvii] Grey, Return from Death, 59.
[xviii] Grey, Return from Death, 65.
[xix] Grey, Return from Death, 63.
[xx] Grey, Return from Death, 70.
[xxi] Moody, Reflections, 19.
[xxii] Françoise Pommaret, Les Revenants de l’Au-Delà dans le Monde Tibétain (Paris: Editions du CNRS, 1989).
