Chứng kiến ở đâu khi người quan sát và cái được quan sảt trở thành một?
Anand Pravesh, người quan sát và cái được quan sát là hai mặt của chứng kiến. Khi chúng biến mất trong nhau, khi chúng tan chảy vào trong nhau, khi chúng là một, chứng kiến lần đầu tiên nảy sinh trong tính toàn bộ của nó.
Nhưng câu hỏi này nảy sinh trong nhiều người; lí do là ở chỗ họ nghĩ chứng kiến là người quan sát. Trong tâm trí họ, người quan sát và chứng kiến là đồng nghĩa. Điều đó là sai lầm; người quan sát không phải là chứng kiến, nhưng chỉ là một phần của chứng kiến. Và bất kì khi nào một phần nghĩ về bản thân nó như cái toàn thể, sai lầm nảy sinh.
Người quan sát ngụ ý tính chủ thể, và cái được quan sát ngụ ý tính đối thể. Người quan sát ngụ ý cái ở bên ngoài cái được quan sát, và người quan sát cũng ngụ ý cái ở bên trong.
Cái bên trong và cái bên ngoài không thể tách rời; chúng là cùng nhau, chúng chỉ có thể là cùng nhau. Khi tính cùng nhau này, hay đúng hơn tính một này, được trải nghiệm, chứng kiến nảy sinh. Bạn không thể tập luyện chứng kiến. Nếu bạn tập luyện chứng kiến bạn sẽ tập luyện chỉ người quan sát, và người quan sát không phải là chứng kiến.
Thế thì cái gì phải được làm? Việc tan chảy phải được làm, việc hội nhập phải được làm. Nhìn hoa hồng, quên hoàn toàn rằng có một đối thể được nhìn và có một chủ thể là người nhìn. Để cái đẹp của khoảnh khắc đó, phúc lành của khoảnh khắc đó, tràn ngập các bạn cả hai, để cho hoa hồng và bạn không còn tách rời, nhưng các bạn trở thành một nhịp điệu, một bài ca, một cực lạc.
Yêu, trải nghiệm âm nhạc, nhìn mặt trời lặn, để điều đó xảy ra lặp đi lặp lại. Nó càng xảy ra nhiều càng tốt, vì nó không phải là nghệ thuật mà là mẹo. Bạn phải có được mẹo từ nó; một khi bạn có nó, bạn có thể lẩy cò nó ở bất kì chỗ nào, bất kì khoảnh khắc nào.
Khi chứng kiến nảy sinh, không có ai đang chứng kiến và không có cái gì được chứng kiến. Nó là chiếc gương thuần khiết, không phải chiếu cái gì. Ngay cả nói nó là gương cũng là không đúng; sẽ là tốt hơn mà nói nó là việc soi gương. Nó phần nhiều là quá trình động của việc tan chảy và hội nhập; nó không phải là hiện tượng tĩnh tại, nó là một luồng. Hoa hồng đạt tới bạn, bạn đạt tới hoa hồng: đó là việc chia sẻ sự hiện hữu.
Quên ý tưởng đó rằng chứng kiến là người quan sát; nó không phải vậy. Người quan sát có thể được tập luyện, chứng kiến xảy ra. Người quan sát là một loại tập trung, và người quan sát giữ bạn tách rời. Người quan sát sẽ tôn cao, làm mạnh cho bản ngã của bạn. Bạn càng trở thành người quan sát, bạn càng sẽ cảm thấy giống hòn đảo – tách rời, xa cách, từ khoảng cách.
Suốt nhiều thời đại, các sư trên khắp thế giới đã từng tập luyện là người quan sát. Họ có thể đã gọi điều đó là chứng kiến, nhưng nó không phải là chứng kiến. Chứng kiến là cái gì đó khác toàn bộ, khác về chất. Người quan sát có thể được tập luyện, trau dồi; bạn có thể trở thành người quan sát giỏi hơn qua việc tập luyện nó.
Nhà khoa học quan sát, nhà huyền bí chứng kiến. Toàn thể quá trình của khoa học là quá trình quan sát; quan sát rất sắc sảo, sắc bén, quan sát sắc nét, để cho không cái gì bị bỏ lỡ. Nhưng nhà khoa học không đi tới biết Thượng đế. Mặc dầu quan sát của ông ấy là rất rất chuyên môn, vậy mà ông ấy vẫn còn vô nhận biết về Thượng đế. Ông ấy không bao giờ bắt gặp Thượng đế; ngược lại, ông ấy phủ nhận rằng Thượng đế hiện hữu, vì ông ấy càng quan sát nhiều – và toàn thể quá trình của ông ấy là quá trình quan sát – ông ấy càng trở nên tách rời khỏi sự tồn tại. Cầu bị gẫy và tường nảy sinh; ông ấy trở nên bị cầm tù trong bản ngã riêng của ônh ấy.
Nhà huyền bí chứng kiến. Nhưng nhớ, việc chứng kiến là việc xảy ra, một sản phẩm phụ, sản phẩm phụ của việc là toàn bộ trong bất kì khoảnh khắc nào, trong bất kì tình huống nào, trong bất kì trải nghiệm nào. Tính toàn bộ là chìa khoá: từ tính toàn bộ nảy sinh phúc lành của việc chứng kiến. Quên mọi thứ về quan sát đi. Nó sẽ cho bạn thông tin chính xác hơn về đối thể được quan sát, nhưng bạn sẽ vẫn còn tuyệt đối quên lãng tâm thức riêng của bạn.
Khoa học có tính đối thế, nghệ thuật có tính chủ thể, tôn giáo không là cả hai – neti neti, không cái này không cái nọ. Thế thì tôn giáo là gì? Tôn giáo là việc gặp gỡ của đối thể và chủ thể, tôn giáo là việc gặp gỡ của người yêu và người được yêu. Tôn giáo là việc biến mất của sự tách rời, của tính nhị nguyên. Và trong đó việc tách rời năng lượng được xả ra; năng lượng đã bị hạn chế bởi nhị nguyên, cái đã bị giữ tách rời, đơn giản nhảy múa trong sự thống nhất hoàn toàn.
Sự thống nhất đó là việc chứng kiến. Nó chỉ xảy ra thỉnh thoảng với bạn, và ngay cả thế bạn không để ý gì mấy tới nó, vì nó tới như tia chớp và nó mất đi. Và vì bạn không hiểu nó, bạn không gìn giữ kinh nghiệm này. Thực ra bạn bỏ qua nó, bạn quên lãng nó; nó dường như là nguy hiểm.
Điều đó xảy ra khi bạn đang trong trạng thái cực thích sâu, khi đàn bà và đàn ông gặp gỡ và hội nhập và biến mất vào trong nhau. Nó chỉ xảy ra trong một khoảnh khắc ở đỉnh cao nhất. Khi năng lượng của họ không còn là hai, khi các năng lượng đã xuyên thấu vào lẫn trong nhau sâu tới mức bạn không thể gọi chúng là hai chút nào… đỉnh cực thích đó là khoảnh khắc mà việc chứng kiến nảy sinh. Đây là toàn thể bí mật của Tantra. Tantra đã khám phá ra rằng trong cực lạc cực thích việc chứng kiến nảy sinh theo cách riêng của nó. Nó là món quà từ Thượng đế, món quà tự nhiên đi vào trong samadhi.
Nhưng nó xảy ra trong mọi kinh nghiệm sáng tạo, vì mọi kinh nghiệm sáng tạo đều là cực thích; theo nghĩa tinh tế, có cái gì đó của dục và giác quan trong chúng. Khi hoạ sĩ nhìn vào cây, thế thì mầu lục và mầu đỏ và mầu vàng của cây không phải là cùng một thứ như khi bạn nhìn vào cây. Kinh nghiệm của ông ấy là cực thích, ông ấy hoàn toàn bị mất hút trong nó. Ông ấy không có đó như người quan sát, ông ấy rơi vào trong hoà hợp sâu. Ông ấy trở thành một với mầu lục và mầu đỏ và mầu vàng của cây.
Hoạ sĩ biết rằng việc nhìn vào sự tồn tại đẹp là kinh nghiệm cực thích. Do đó, trong khi hoạ sĩ đang vẽ, ông ấy trở thành tuyệt đối phi dục; ông ấy trở thành vô dục. Ông ấy đã trải nghiệm niềm vui cực thích, ông ấy không cần đi vào trong dục chút nào. Vô dục tới một cách tự nhiên cho ông ấy.
Hàng nghìn thi sĩ và hoạ sĩ và nhạc sĩ vẫn còn là vô dục, và không có nỗ lực nào. Các sư vẫn còn vô dục với nỗ lực lớn. Tại sao? Sư là không sáng tạo; trong đời ông ấy không có kinh nghiệm cực thích, tâm trí ông ấy khao khát kinh nghiệm dục. Thi sĩ, nhạc sĩ, nghệ sĩ, vũ công, người có năng lực mất hút trong bất kì cái gì người đó làm, đang có kinh nghiệm cực thích trên bình diện cao hơn; dục là không cần thiết. Nếu thỉnh thoảng một người như vậy chuyển vào trong dục, điều đó không phải là từ nhu cầu, nó chỉ là vui đùa, nó đơn giản là vui đùa. Và khi dục có phẩm chất của vui đùa, nó là linh thiêng. Khi nó là từ nhu cầu nó là hơi chút xấu, vì từ nhu cầu bạn khai thác người khác, và từ nhu cầu nó không bao giờ có thể mang bạn tới đỉnh cực thích cao nhất. Bạn bao giờ cũng vẫn còn không được mãn nguyện ở đâu đó này khác, vì từ nhu cầu nghĩa là có động cơ, có hướng đích. Có thao túng, khai thác, nỗ lực dùng người khác như phương tiện. Khi bạn đơn giản vui đùa, điều đó là khác toàn bộ.
D.H. Lawrence là đúng khi ông ấy nói rằng ông ấy đã trải nghiệm Thượng đế trong cực thích dục. Nhưng tính dục của ông ấy là khác toàn bộ với tính dục của sư. Họ sẽ không có khả năng hiểu Lawrence.
Lawrence đã là một trong những người bị hiểu lầm nhất trong thế kỉ này – một trong những người đẹp nhất, một trong những người sáng tạo nhất, một trong những người quí giá nhất, nhưng bị hiểu lầm nhiều nhất. Và lí do là ở chỗ kinh nghiệm của ông ấy có phẩm chất khác toàn bộ. Khi ông ấy nói về cực thích dục, ông ấy không nói về cực thích dục của bạn, ông ấy nói về cực thích dục của ông ấy. Chỉ rất hiếm người sẽ có khả năng hiểu ông ấy. Ông ấy là một người tantrika tự nhiên – vô nhận biết về khoa học Tantra, nhưng ông ấy loạng choạng vớ được nó. Bằng cách nào đó một cửa sổ đã mở ra trong đời ông ấy; tính giác quan của ông ấy là tâm linh.
Vấn đề không phải là điều bạn làm, vấn đề là cách bạn làm nó. Và chung cuộc vấn đề là liệu bạn làm nó hay bạn cho phép nó xảy ra. Nếu bạn cho phép nó xảy ra, thế thì bất kì khi nào có gặp gỡ sáng tạo, bạn sẽ đột nhiên trở thành việc chứng kiến. Người quan sát và cái được quan sát trở thành một trong nó – thực ra nó chỉ xảy ra khi chúng trở thành một.
Từ “Sách về Trí huệ”, T.2, Ch.23
