Làm sao phân biệt được giữa những trường hợp này của tự ảo tưởng vô thức và “thứ thực”? Làm sao tránh được dối trá?
Farid, chân lí không thể được truyền, chân lí không thể được trao cho bạn bởi ai đó khác, vì nó không phải là hàng hoá. Nó không phải là vật, nó là kinh nghiệm. Thực ra, từ kinh nghiệm không đích xác là từ đúng. Sẽ đúng hơn nếu nói rằng nó là việc trải nghiệm; đây là điều đầu tiên cần được hiểu.
Tôi phải dùng ngôn ngữ đã có đó, được tạo ra bởi nhiều thế kỉ, với đủ loại ảo tưởng trong nó – hiển nhiên. Ngôn ngữ được tạo ra cho việc dùng hàng ngày, ngôn ngữ được tạo ra cho thế giới trần tục; như nó đang diễn ra, nó là tốt. Nó hoàn toàn thích hợp cho bãi chợ, nhưng khi bạn bắt đầu chuyển vào vùng nước sâu hơn nó trở thành ngày càng không thích hợp – không chỉ không thích hợp, nó bắt đầu trở thành hoàn toàn sai.
Chẳng hạn, nghĩ về hai từ này, kinh nghiệm và trải nghiệm. Khi bạn dùng từ kinh nghiệm nó cho bạn nghĩa về sự hoàn thành, dường như cái gì đó đã đi tới hoàn thành, dường như dấu chấm hết đã tới. Trong sự sống không có dấu chấm hết. Sự sống không biết tới dấu chấm hết; nó là quá trình đang tiếp diễn, dòng sông vĩnh hằng. Mục đích không bao giờ tới; nó bao giờ cũng đang tới, nhưng nó không bao giờ tới. Do đó từ kinh nghiệm là không đúng. Nó cho quan niệm sai về hoàn thành, hoàn hảo; nó làm cho bạn cảm thấy dường như bây giờ bạn đã đạt tới. Trải nghiệm là đúng hơn nhiều.
Trong tham chiếu tới sự sống thực, mọi danh từ là sai, chỉ động từ là đúng. Khi bạn nói, “Đây là cây,” bạn đang đưa ra một phát biểu sai về mặt tồn tại. Không sai về ngôn ngữ, không sai về văn phạm, nhưng về mặt tồn tại bạn đang đưa ra phát biểu sai, vì cây không phải là thứ tĩnh tại, nó đang tăng trưởng. Nó không bao giờ ở trong trạng thái đây này, nó bao giờ cũng đang trở thành. Thực ra gọi nó là cây là không đúng: nó là cây đang mọc. Sông là sông đang chảy.
Nếu bạn nhìn sâu vào trong sự sống, danh từ bắt đầu biến mất, và chỉ có động từ. Nhưng điều đó sẽ tạo ra phiền phức ở bãi chợ. Bạn không thể nói với mọi người, “Tôi đi tới sông chảy,” hay, “Sáng nay tôi đã thấy cây mọc đẹp.” Họ sẽ nghĩ bạn đã phát điên. Không cái gì là tĩnh tại trong sự sống, không cái gì là nghỉ ngơi.
Một nhà khoa học lớn, Eddington, tương truyền đã nói rằng từ nghỉ ngơi không có thực tại tương ứng với nó, vì không cái gì đã bao giờ nghỉ ngơi, mọi thứ đang chuyển động. Nó toàn là chuyển động.
Cho nên để tôi nói rằng chân lí là kinh nghiệm theo nghĩa trải nghiệm. Bạn không bao giờ có thể tuyên bố được, bạn không bao giờ có thể công bố “Tôi có nó.” Bạn chỉ có thể khiêm tốn về nó – “Nó đang xảy ra” – và thế thì bạn sẽ không bị lừa. Lừa dối tới vì bạn bắt đầu công bố “Tôi có nó.” Thế thì bản ngã nảy sinh khi nói, “Tôi có chân lí. Chỉ mỗi tôi có chân lí, không ai khác có. Tôi đã đạt tới.” Và bản ngã ngẩng đầu lên.
Chân lí là việc trải nghiệm. Bạn không thể công bố nó, nó rất hay thay đổi như thuỷ ngân. Nếu bạn muốn bắt lấy nó, nó sẽ biến mất khỏi nắm tay của bạn. Bạn có thể có nó chỉ với bàn tay mở, không với nắm tay khép. Khi bạn làm ra danh từ cho nó, bạn đang cố bắt nó trong nắm tay; nó sẽ biến mất. Để nó vẫn còn là động từ đi. Đừng nói, “Tôi đã đạt tới.” Đơn giản nói, “Cuộc hành hương đã bắt đầu. Tôi là người hành hương, tôi đang đi.”
Nếu bản ngã không nảy sinh, không ai có thể lừa bạn. Đó là điều thứ hai cần được nhớ. Bao giờ cũng chính bản ngã đi lừa và bị lừa. Nếu bạn không có bất kì bản ngã nào, không có khả năng cho bạn đã bao giờ bị lừa. Nhưng nếu bạn có bản ngã, thế thì người khác sẽ lừa bạn. Nói gì về người khác? – bạn sẽ lừa bản thân bạn.
Bản ngã là lừa dối nền tảng; đừng giúp nó tăng trưởng trong bạn, đừng nuôi dưỡng nó. Và điều lớn nhất nuôi dưỡng nó là kinh nghiệm, đặc biệt kinh nghiệm tâm linh. Bạn đã thấy Christ, bạn đã thấy Phật; bạn đã thấy kundalini dâng lên trong xương sống của bạn, con rắn đang duỗi ra; bạn đã thấy ánh sáng lớn, bạn đã thấy hoa sen nở trong đầu bạn, bạn đã thấy luân xa tim mở ra, và mọi thứ tào lao đó – những lời có vẻ tuyệt vời, nhưng chỉ kẻ ngu bị lừa bởi chúng.
Nếu kẻ ngu biến mất khỏi thế giới, mọi xu hướng bí truyền sẽ biến mất. Sẽ có thơ ca lớn, nhưng không có xu hướng bí truyền trong nó. Sẽ có điều huyền bí mênh mông, nhưng không có xu hướng bí truyền trong nó.
Điều thứ ba là ở chỗ bất kì khi nào bạn có kinh nghiệm nào đó – tâm linh hay cái khác, trí huệ hay cái khác – bất kì khi nào bạn có kinh nghiệm nào đó, nhớ, bạn không là nó. Nó là nội dung trong tâm thức – và mọi nội dung đều phải bị bỏ đi. Chỉ thế thì tâm trí biến mất. Tâm trí không là gì ngoài mọi nội dung gắn lại với nhau; việc tích luỹ các nội dung là tâm trí.
Cứ nhìn, quan sát đi. Tâm trí của bạn là gì? Từ tâm trí được ngụ ý là gì? Đích xác nó chứa cái gì? Mọi kinh nghiệm, tri thức, quá khứ của bạn được tích luỹ lại – đó là tâm trí của bạn. Bạn có thể có tâm trí của người duy vật, bạn có thể có tâm trí của người duy tâm, chẳng thành vấn đề chút nào; tâm trí là tâm trí. Tâm trí duy tâm cũng là vậy như tâm trí duy vật. Và chúng ta phải đi ra ngoài tâm trí.
Đừng tin cậy vào nội dung – quan sát nó, và để nó đi qua. Và vâng, đôi khi nội dung ca tụng vô cùng, thôi miên tới mức người ta muốn bám lấy nó. Khi các kinh nghiệm tâm linh, cái gọi là tâm linh, bắt đầu xảy ra, nó thực sự rất cám dỗ – cám dỗ nhiều hơn bất kì cái gì trên thế giới. Khi bạn thấy ánh sáng lớn bên trong, điều đó cám dỗ thế để nắm lấy nó, để công bố, “Tôi đã đạt tới” – hay ít nhất là tin sâu bên trong bản thân bạn, “Mình đã đạt tới rồi. Trong khi mọi người khác còn đang dò dẫm trong bóng tối, ánh sáng đã xảy ra cho mình.”
Đây chỉ là một loại bóng tối mới, vì bạn lại bị bắt, bị sập bẫy, bởi nội dung. Hai điều này phải được nhớ: nội dung và tâm thức. Tâm thức không bao giờ trở thành nội dung, và nội dung không bao giờ trở thành tâm thức. Tâm thức là gương thuần khiết, nó chỉ phản xạ.
Bây giờ, cái gì thành vấn đề với gương dù người đàn bà đẹp đang đứng trước nó, hay người đàn bà xấu? Bạn có nghĩ rằng điều đó thành vấn đề không? Bạn có nghĩ gương bắt đầu nghĩ về việc bám lấy sự phản xạ của người đàn bà đẹp – Sophia Loren? “Đừng để cô ấy đi, bám lấy.” Hay bạn nghĩ gương cảm thấy rất kinh tởm nếu người đàn bà xấu nào đó có đó? Điều đó không thành vấn đề. Cái gì thành vấn đề với gương?
Gương vẫn còn không bị ảnh hưởng; nó đơn giản liên tục phản xạ bất kì cái gì là hoàn cảnh. Nếu trời tối gương phản xạ tối, nếu trời là buổi sáng nó phản xạ buổi sáng. Nếu ai đó chết nó phản xạ chết. Nếu đứa trẻ bắt đầu khúc khích, cười, nhảy nhót, nó phản xạ điều đó. Hoa hồng được phản xạ với cùng phẩm chất như gương phản xạ gai; không phân biệt nào được tạo ra.
Trạng thái này là tâm linh thực sự.
Farid, bạn hỏi tôi: “Làm sao phân biệt được giữa những trường hợp này của tự lừa dối vô thức và cái thực?”
Cái thực không bao giờ hiện ra như một vật. Cái thực không phải là vật, cái thực là tâm thức tựa gương.
Bao giờ cũng nhớ, bao giờ và bao giờ cũng nhớ: “Mình là nhân chứng.” Không bị đồng nhất với bất kì nội dung nào, bằng không bạn sẽ rơi vào sai lỗi. Nếu bạn trở nên bị đồng nhất với bất kì nội dung nào, dù nó dường như đẹp và tâm linh thế nào, bạn đã đi sai, bạn đã đi lạc lối.
Và cám dỗ này chắc chắn là lớn. Nói gì khi bên trong bạn thấy giai điệu lớn nảy sinh – anahat, âm thanh vô âm, tiếng vỗ tay của một bàn tay? Nó là kinh nghiệm hay thế, người ta sẽ muốn được chìm ngập trong nó mãi mãi. Hay khi đột nhiên ở bên trong, hương thơm được thoảng ra….
Và nhớ, bất kì cái gì có thể xảy ra bên ngoài đều có thể xảy ra bên trong nữa, vì từng giác quan đều có hai cửa vào nó, và từng giác quan có hai khả năng tiềm năng nữa. Một khả năng dành cho bên ngoài, khả năng kia dành cho bên trong. Mắt bạn có thể thấy ánh sáng và mầu sắc và cầu vồng trong mây, và sao bên ngoài; và mắt bạn có mặt khác, phía bên kia của mắt bạn.
Nếu bạn nhắm mắt lại và biết cách nhìn bên trong, bạn sẽ ngạc nhiên. Bầu trời đẹp hơn nhiều mở các cánh cửa của nó ra cho bạn. Một thế giới đẹp không thể tin được hơn nhiều đón chào bạn; nó có vẻ huy hoàng lớn lao. Bạn không bao giờ có thể tưởng tượng được rằng mọi sự có thể đã bao giờ đẹp như thế. Đá biến thành kim cương. Một cách tự nhiên, người ta muốn bám lấy. Những kho báu lớn có đó; người ta muốn tích trữ chúng. Và chẳng có ai tranh giành với bạn; bạn một mình, và toàn thể vương quốc là của bạn.
Và cũng như mũi của bạn có năng lực ngửi hoa thơm, nó có năng lực bên trong nữa. Một khi bạn quay vào trong, bạn sẽ đi tới ngửi hương thơm không phải của thế giới này – và điều rất tự nhiên là bị bắt giữ bởi chúng.
Nhưng mọi kinh nghiệm này đều là cản trở, chướng ngại. Người tìm kiếm thực khi đi vào bên trong phải tỉnh táo hơn là người đó đã từng tỉnh táo ở bên ngoài. Người đó phải thực sự tỉnh táo để không bị bắt giữ bởi bất kì cái gì.
Và tôi không nói đừng tận hưởng. Tận hưởng đi – nhưng nhớ rằng bạn không là nó. Tận hưởng đi, quyền của bạn là tận hưởng – nhưng nhớ: “Mình là nhân chứng cho tất cả điều đó.” Nếu việc chứng kiến đó được nhớ, bạn sẽ không bao giờ bị làm thành “ngu”, bạn sẽ không bao giờ bị lừa. Bằng không bạn có thể bị lừa đi lừa lại.
Tóm lại: kinh nghiệm tâm linh không phải là kinh nghiệm, mà là trải nghiệm. Thứ hai, trải nghiệm là nội dung; và bạn không là nội dung, bạn chỉ là gương. Nếu chừng này điều được nhớ, thế thì không có cạm bẫy cho bạn. Thế thì con đường của bạn là thẳng.
Từ “Sách về Trí huệ,” Ch.7
