Yêu thiêng liêng là gì? Làm sao người chứng ngộ trải nghiệm yêu?
Trước hết chúng ta hãy nhìn vào bản thân câu hỏi này. Bạn phải đã từng chờ đợi để hỏi nó. Nó có thể đã không tới với bạn ngay bây giờ; bạn phải đã quyết định về nó từ trước. Nó đã chờ đợi để được hỏi; nó đã ép buộc bạn hỏi nó. Kí ức của bạn đã xác định việc hỏi này, không phải tâm thức của bạn. Nếu như bạn có ý thức ngay bây giờ, nếu như bạn ở trong khoảnh khắc này, câu hỏi này chắc đã không tới. Nếu bạn đã từng nghe điều tôi đã từng nói, câu hỏi này chắc đã là không thể được.
Nếu câu hỏi này đã từng hiện diện trong bạn, điều không thể được với bạn là đã nghe bất kì cái gì tôi đã từng nói. Câu hỏi mà thường xuyên hiện diện trong tâm trí tạo ra căng thẳng và vì căng thẳng này bạn không thể ở đây được. Đó là lí do tại sao tâm thức bạn không thể hành động với tự do. Nếu bạn hiểu điều này, thế thì chúng ta có thể bàn đến câu hỏi của bạn.
Bản thân câu hỏi này là tốt, nhưng tâm trí đã từng nghĩ về nó là ốm. Nhận biết phải có từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc, không chỉ trong các hành động mà cả trong các câu hỏi, trong mọi cử chỉ. Nếu tôi giơ ngón tay lên, nó có thể chỉ là thói quen. Thế thì tôi không là người chủ của thân thể của tôi. Nhưng nếu nó là cách diễn đạt tự phát của cái gì đó mà đang hiện diện trong tâm thức của tôi ngay bây giờ, nó là hoàn toàn khác.
Mọi cử chỉ của người thuyết giảng Ki tô giáo là được tiền định. Ông ta đã được dạy điều đó. Một lần tôi đã ở tại trường đại học Thượng đế học Ki tô giáo. Sau năm năm tại trường này, người ta trở thành tiến sĩ thần học. Ngớ ngẩn! Tiến sĩ thần học là ngu si vô cùng! Họ đã được huấn luyện trong mọi thứ: cách đứng trên bục giảng kinh, cách bắt đầu buổi lễ, cách hát bài thánh ca, cách nhìn vào khán giả, chỗ nào dừng lại và chỗ nào để kẽ hở hay khoảng hở. Mọi thứ! Việc chuẩn bị ngu xuẩn này phải không xảy ra. Đó là điều không may lớn.
Cho nên ở trong khoảnh khắc đi. Đừng quyết định trước bất kì cái gì. Nhận biết rằng câu hỏi đang hiện diện bên trong, rằng nó đang gõ cửa của tâm trí liên tục. Bạn đã không nghe tôi chút nào – chỉ bởi vì câu hỏi này! Và khi tôi bắt đầu nói về câu hỏi của bạn, tâm trí bạn sẽ tạo ra câu hỏi khác. Lần nữa bạn sẽ lỡ. Điều tôi đang nói không là riêng cho bạn. Nó là đúng cho mọi người.
Bây giờ tới câu hỏi này.
Bất kì khi nào yêu tồn tại nó đều là thiêng liêng, cho nên nói “yêu thiêng liêng” là vô nghĩa. Yêu bao giờ cũng thiêng liêng. Nhưng tâm trí là tinh ranh. Nó nói: “Chúng tôi biết yêu là gì. Vấn đề chỉ là chúng tôi không biết yêu thiêng liêng là gì thôi.” Nhưng chúng ta thậm chí không biết yêu. Nó là một trong những điều không được biết nhất. Có quá nhiều việc nói về nó; nó chưa bao giờ được sống. Đây là thủ đoạn của tâm trí. Chúng ta nói về cái mà chúng ta không thể sống.
Văn học, âm nhạc, thơ ca, múa – mọi thứ xoay quanh yêu. Nếu yêu mà thực sự có đó, chúng ta chắc đã không nói về nó nhiều thế. Việc nói thái quá của chúng ta về yêu chỉ ra rằng yêu là vô tồn tại. Nói về những thứ không có đó là việc thay thế. Bằng việc nói, bằng ngôn ngữ, bằng biểu tượng, bằng nghệ thuật, chúng ta tạo ra ảo tưởng rằng thứ này có đó. Người chưa bao giờ biết yêu có thể viết bài thơ về nó hay hơn người đã biết yêu, vì chân không nhiều phần sâu hơn. Nó phải được lấp đầy. Cái gì đó phải được thay thế vào chỗ của yêu.
Tốt hơn cả trước hết phải hiểu yêu là gì, vì khi bạn hỏi về yêu thiêng liêng, điều được hiểu là yêu được biết rồi. Nhưng yêu không được biết. Điều được biết là yêu là cái gì đó khác. Cái giả phải được biết trước khi các bước có thể được lấy hướng tới cái thực, cái đúng.
Điều được biết như yêu chỉ là mê đắm. Bạn bắt đầu yêu ai đó. Nếu ai đó đó trở thành của bạn một cách toàn bộ, yêu sẽ sớm chết; nhưng nếu có rào chắn, nếu bạn không thể có người bạn yêu, yêu sẽ trở nên mãnh liệt. Càng nhiều rào chắn, yêu sẽ càng được cảm thấy mãnh liệt hơn. Nếu người được yêu là không thể nào lấy được, yêu trở thành vĩnh hằng; nhưng nếu bạn có thể chiếm được người yêu của bạn dễ dàng, thế thì yêu chết yểu.
Khi bạn cố có được cái gì đó và bạn không thể có được nó, bạn trở nên mãnh liệt về việc có được nó. Cản trở càng có đó, bản ngã của bạn càng cảm thấy cần phải làm cái gì đó. Nó trở thành vấn đề bản ngã. Bạn càng bị từ chối, bạn càng trở nên căng thẳng hơn – và càng mê đắm hơn. Căng thẳng này bạn gọi là yêu. Đó là lí do tại sao, một khi tuần trăng mật qua rồi, yêu già đi. Thậm chí trước cả điều đó. Điều bạn biết là yêu đã không phải là yêu. Nó chỉ là mê đắm của bản ngã, căng thẳng của bản ngã: cuộc vật lộn, xung đột.
Xã hội con người cổ đại đã rất tinh ranh. Họ đã nghĩ ra phương pháp làm cho yêu kéo dài. Nến đàn ông không thể gặp vợ mình trong thời gian dài, mê đắm sẽ được tạo ra; căng thẳng sẽ được tạo ra. Thế thì đàn ông có thể vẫn còn với một vợ cả đời mình.
Nhưng ở phương Tây bây giờ, hôn nhân không thể tồn tại thêm nữa. Không phải là tâm trí phương Tây nhiều tính dục hơn. Chính mê đắm đó không được phép tích luỹ. Dục là sẵn có dễ dàng tới mức hôn nhân không thể tồn tại. Yêu nữa cũng không thể tồn tại với loại tự do này. Nếu xã hội hoàn toàn tự do về dục, thế thì chỉ dục có thể tồn tại.
Chán là mặt kia của mê đắm. Nếu bạn yêu ai đó và không chiếm được người yêu, mê đắm đi sâu, nhưng nếu bạn chiếm được anh ấy hay cô ấy, bạn bắt đầu cảm thấy chán, ngán. Có nhiều nhị nguyên: mê đắm/chán, yêu/ghét, hút vào/đẩy ra. Với mê đắm bạn cảm thấy hút vào, yêu, và với chán bạn cảm thấy đẩy ra, ghét.
Không hút vào nào có thể thực sự là yêu vì đẩy ra nhất định tới. Chính bản chất của mọi sự là mặt kia sẽ tới. Nếu bạn không muốn cái đối lập tới, bạn phải tạo ra rào chắn để cho mê đắm không bao giờ kết thúc; bạn phải tạo ra căng thẳng hàng ngày. Thế thì mê đắm tiếp tục. Đây là lí do cho toàn thể hệ thống cổ đại tạo ra rào chắn cho yêu.
Nhưng điều đó sẽ sớm không còn có thể có. Thế thì hôn nhân sẽ chết, và yêu cũng sẽ chết. Nó sẽ đi sâu vào trong bối cảnh. Chỉ dục sẽ còn lại. Nhưng dục tự nó không thể trụ được; nó trở thành quá máy móc. Nietzsche đã tuyên bố rằng Thượng đế chết. Điều thực mà sẽ chết trong thế kỉ này là dục. Tôi không ngụ ý rằng mọi người sẽ vô dục. Họ sẽ vẫn có dục, nhưng việc nhấn mạnh thái quá vào dục sẽ diễn ra. Dục sẽ trở thành hành động bình thường như bất kì cái gì khác – như đi đái hay ăn hay bất kì cái gì. Nó sẽ không có nghĩa. Nó đã trở thành có nghĩa chỉ vì các rào chắn mà đã được tạo ra quanh nó.
Điều bạn đã gọi là yêu thì không phải là yêu. Nó chỉ là dục bị làm chậm lại. Thế thì yêu là gì? Yêu không có quan hệ với dục chút nào. Dục có thể tới trong nó hoặc có thể không tới, nhưng nó không thực sự có quan hệ với dục chút nào. Nó là thứ khác hoàn toàn.
Với tôi, yêu là sản phẩm phụ của tâm trí có tính thiền. Nó không có quan hệ với dục; nó có quan hệ với dhyana, thiền. Bạn càng trở nên im lặng, bạn sẽ càng thoải mái hơn với bản thân bạn, bạn sẽ càng cảm thấy được hoàn thành nhiều hơn, và càng nhiều cách diễn đạt mới của con người bạn sẽ có đó. Bạn sẽ bắt đầu yêu. Không yêu bất kì người nào nói riêng. Nó có thể xảy ra với ai đó nói riêng, nhưng điều đó là chuyện khác. Bạn bắt đầu yêu. Việc yêu này trở thành cách tồn tại của bạn. Nó không bao giờ có thể biến thành việc đẩy ra vì nó không phải là việc hút vào.
Bạn phải hiểu phân biệt này thật rõ ràng. Bình thường khi bạn rơi vào yêu ai đó, việc cảm thực là làm sao có được yêu từ người đó. Không phải là yêu đang đi từ bạn tới người đó. Thay vì thế nó là mong đợi rằng yêu sẽ tới bạn từ người đó. Đó là lí do tại sao yêu trở thành sở hữu. Bạn sở hữu ai đó để cho bạn có thể có được cái gì đó từ người đó. Nhưng yêu tôi đang nói tới không là sở hữu mà nó cũng không là bất kì mong đợi nào. Nó chỉ là cách bạn hành xử. Bạn đã trở thành im lặng, đáng yêu tới mức im lặng của bạn đi tới người khác bây giờ.
Khi bạn giận, giận của bạn đi tới người khác. Khi bạn ghét, ghét của bạn đi tới người khác. Khi các bạn đang trong yêu, các bạn cảm thấy rằng yêu của các bạn đang đi tới người kia, nhưng các bạn là không thể phụ thuộc được. Khoảnh khắc này có yêu, và khoảnh khắc tiếp sẽ có ghét. Ghét là không đối lập yêu; nó là một phần của yêu, sự liên tục.
Nếu bạn đã yêu người nào đó, thế thì bạn sẽ ghét người đó. Bạn có thể không đủ dũng cảm để thừa nhận điều đó, nhưng bạn sẽ ghét người đó. Những người yêu bao giờ cũng trong xung đột khi họ ở cùng nhau. Khi họ không ở cùng nhau họ có thể hát những bài hát về yêu cho nhau, nhưng khi họ ở cùng nhau họ bao giờ cũng tranh đấu. Họ không thể sống một mình, và họ không thể sống cùng nhau. Khi người kia không có đó, mê đắm được tạo ra; hai người lại cảm thấy yêu lẫn nhau. Nhưng khi người kia hiện diện, mê đắm ra đi và hận thù lại được cảm thấy.
Yêu tôi đang nói tới ngụ ý rằng bạn đã trở thành im lặng tới mức bây giờ không có giận, không có hút vào không có đẩy ra. Thực sự, bây giờ không yêu và ghét. Bạn không có việc hướng tới người kia chút nào. Người kia đã biến mất; bạn một mình với bản thân bạn. Trong việc cảm này về tính một mình, yêu tới với bạn như hương thơm.
Hỏi xin yêu từ người kia bao giờ cũng là xấu. Phụ thuộc vào người kia, hỏi xin cái gì đó từ người kia, bao giờ cũng tạo ra lệ thuộc, đau khổ, xung đột. Người ta phải là đủ lên bản thân mình. Điều tôi ngụ ý bởi thiền là trạng thái hiện hữu nơi người ta là đủ lên bản thân mình. Bạn đã trở thành vòng tròn, một mình. Hình tròn tượng trưng tôn giáo – mandala là đầy đủ.
Bạn đang cố làm cho mandala thành đầy đủ bằng người khác: đàn ông với đàn bà, đàn bà với đàn ông. Tại những khoảnh khắc nào đó những đường thẳng gặp gỡ, nhưng gần như trước khi họ gặp gỡ, phân tách bắt đầu. Chỉ nếu bạn trở thành vòng tròn hoàn hảo – toàn thể, đủ lên bản thân bạn – yêu bắt đầu nở hoa trong bạn. Thế thì bất kì cái gì tới gần bạn, bạn yêu. Nó không phải là hành động chút nào; nó không phải là cái gì đó bạn làm. Chính con người bạn, chính sự hiện diện của bạn, là yêu. Yêu chảy qua bạn.
Nếu bạn hỏi một người đã đạt tới trạng thái này, “Bạn có yêu tôi không?” sẽ khó cho người đó trả lời. Người đó không thể nói, “Tôi yêu bạn,” vì yêu không phải là hành động về phần người đó; nó không là việc làm. Và người đó không thể nói, “Tôi không yêu bạn,” vì người đó yêu. Thực sự, người đó là yêu.
Yêu này chỉ tới với tự do mà tôi đã nói tới. Tự do là việc cảm mà bạn có, và yêu là việc cảm mà người khác có về bạn. Khi thiền xảy ra bên trong, bạn cảm thấy hoàn toàn tự do. Tự do này là việc cảm bên trong; nó không thể được người khác cảm thấy.
Đôi khi hành vi của bạn có thể tạo ra khó khăn cho người khác, vì họ không thể quan niệm được cái gì đã xảy ra trong bạn. Theo một cách nào đó bạn sẽ là phiền hà cho họ, sự bất tiện, vì bạn không thể được dự đoán. Bây giờ không cái gì sẽ được biết về bạn. Bạn sẽ làm gì tiếp? Bạn sẽ nói gì? Không ai có thể biết. Mọi người quanh bạn cảm thấy sự bất tiện nào đó. Họ không bao giờ có thể thoải mái cùng bạn vì bây giờ bạn có thể làm bất kì cái gì; bạn không chết.
Họ không thể cảm thấy tự do của bạn vì họ đã không biết bất kì cái gì như điều đó. Họ thậm chí đã không tìm điều đó; họ đã không thăm dò điều đó. Họ bị lệ thuộc nhiều tới mức họ thậm chí không thể quan niệm được tự do là gì. Họ đã ở trong nhà giam, họ đã không biết bầu trời mở, cho nên cho dù bạn nói với họ về bầu trời mở, điều đó không thể được trao đổi cho họ. Nhưng họ có thể cảm thấy yêu của bạn, vì họ đã từng đòi hỏi về yêu. Ngay cả trong nhà giam của họ, trong sự lệ thuộc của họ, họ đã từng tìm kiếm yêu. Họ đã tạo ra toàn thể sự lệ thuộc – lệ thuộc với con người, với đồ vật – chỉ bởi vì việc tìm yêu của họ.
Cho nên bất kì khi nào một người ngẫu nhiên là tự do, yêu của người đó được cảm thấy. Nhưng bạn sẽ cảm thấy yêu đó như từ bi chứ không như yêu, vì sẽ không có háo hức trong nó. Nó sẽ rất lan toả – không nóng, thậm chí không ấm. Không có háo hức trong nó. Nó có đó, có vậy thôi. Háo hức tới và đi, nó không thể là thường hằng, cho nên nếu có háo hức trong yêu của Phật thế thì Phật sẽ phải đi vào trong ghét lần nữa. Cho nên háo hức sẽ không có đó. Các đỉnh núi sẽ không có đó, và thung lũng sẽ không có đó. Yên này chỉ có đó. Bạn sẽ cảm thấy nó như karuna, từ bi.
Tự do không thể được cảm thấy từ bên ngoài; chỉ yêu có thể được cảm thấy. Và cái đó nữa cũng chỉ như từ bi. Điều này đã là một trong những hiện tượng khó nhất trong lịch sử con người. Tự do của người chứng ngộ tạo ra bất tiện, và yêu của họ là từ bi. Đó là lí do tại sao xã hội bao giờ cũng bị phân chia về những người này.
Có những người đã cảm thấy chỉ mỗi bất tiện mà một Christ tạo ra. Đây là những người đã có vị thế vững chắc. Họ không cần từ bi. Họ nghĩ rằng họ có yêu, có mạnh khoẻ, của cải, kính trọng, mọi thứ. Christ xảy ra và những người “có” sẽ chống lại ông ấy vì ông ấy sẽ tạo ra bất tiện cho họ, trong khi những người “không có” sẽ ủng hộ ông ấy vì họ sẽ cảm thấy từ bi của ông ấy. Họ đang cần yêu. Không ai đã yêu họ, nhưng người này yêu họ. Họ sẽ không cảm thấy bất tiện về một Christ vì họ chẳng có gì để sợ, chẳng có gì để mất.
Khi một Christ chết mọi người sẽ cảm thấy từ bi của ông ấy, vì bây giờ không có bất tiện. Ngay cả những người đã có vị thế vững chắcc sẽ cảm thấy thoải mái; họ sẽ tôn thờ ông ấy. Nhưng khi ông ấy đang sống, ông ấy là người nổi dậy. Và ông ấy là người nổi dậy vì ông ấy là tự do.
Ông ấy không phải là người nổi dậy vì cái gì đó sai với xã hội. Tính nổi dậy như vậy chỉ là chính trị. Nếu xã hội thay đổi, chính những người đã nổi dậy sẽ trở thành người chính thống. Điều này đã xảy ra năm 1917. Chính những người cách mạng trở thành một trong những bè lũ phản cách mạng nhất trên thế giới. Những người có tầm quan trọng lớn như Stalin hay Mao Trạch Đông đang trong quyền lực, họ trở thành những người lãnh đạo phản cách mạng nhất có thể có vì họ không phải là người nổi dậy thực sự. Họ chỉ nổi dậy chống lại một tình huống đặc biệt. Một khi tình huống đó bị lật đổ, họ trở thành cùng người như họ đã tranh đấu để lật đổ.
Nhưng một Christ bao giờ cũng mang tính nổi dậy. Mọi tình huống sẽ không dập tắt được việc nổi dậy của ông ấy, vì việc nổi dậy của ông ấy không chống lại bất kì người nào. Chính vì tâm thức của ông ấy là tự do. Ở bất kì chỗ nào ông ấy cảm thấy rào chắn, ông ấy sẽ cảm thấy tính nổi dậy. Việc nổi dậy là tâm linh của ông ấy. Cho nên nếu Jesus tới ngày nay, người Ki tô giáo sẽ không thoải mái với ông ấy. Bây giờ họ là một phần của thể chế; họ đã trở nên được lắng đọng. Nếu Jesus tới trong bãi chợ lần nữa ông ấy sẽ phá huỷ mọi thứ họ có. Vatican, Nhà thờ, là không thể có với Jesus. Chỉ không có Jesus điều đó mới là có thể.
Mọi thầy giáo đã đạt tới chứng ngộ đều có tính nổi dậy, nhưng truyền thống có liên quan tới ông ấy không bao giờ có tính nổi dậy. Nó không bao giờ quan tâm tới việc nổi dậy của ông ấy, với tự do của ông áy, nhưng chỉ quan tâm tới từ bi của ông ấy, yêu của ông ấy. Nhưng thế thì yêu trở thành bất lực. Yêu không thể tồn tại mà không có tự do, không có nổi dậy.
Bạn không thể là yêu như Phật chừng nào bạn chưa tự do như ông ấy. Sư Phật giáo chỉ cố là từ bi. Từ bi là bất lực vì tự do không có đó. Tự do là nguồn cội. Mahavira là từ bi, nhưng sư Jaina không từ bi chút nào. Ông ta chỉ diễn bất bạo hành và từ bi; ông ta không thực sự từ bi. Ông ta tinh ranh. Ngay cả trong từ bi của mình, và việc trưng bày nó ra của ông ta, ông ta đang tinh ranh. Không có từ bi, vì tự do không có đó.
Bất kì khi nào tự do xảy ra trong tâm thức con người, tự do được cảm thấy từ bên trong và yêu được cảm thấy từ bên ngoài. Yêu này, từ bi này, là việc thiếu vắng của cả yêu và ghét. Nhị nguyên đầy đủ là thiếu vắng; không có hút vào lẫn đẩy ra.
Cho nên với người là tự do và đang yêu, sự việc tuỳ ở bạn liệu bạn có thể nhận yêu của người đó hay không. Điều đó không tuỳ ở tôi là tôi có thể cho bạn bao nhiêu yêu; nó tuỳ thuộc bạn có thể nhận được bao nhiêu yêu. Bình thường yêu phụ thuộc vào người đang cho. Người đó có thể cho yêu; người đó có thể không cho. Nhưng yêu tôi đang nói tới là không phụ thuộc vào người cho. Người đó hoàn toàn mở và cho mọi khoảnh khắc. Ngay cả khi không ai hiện diện, yêu vẫn đang tuôn chảy ra.
Nó giống như hoa trong sa mạc. Không ai có thể biết rằng nó đã nở hoa và đang cho ra hương thơm của nó, nhưng nó sẽ cho hương thơm. Hương thơm này không được cho bất kì người nào; nó chỉ là được cho. Hoa đã nở, cho nên hương thơm có đó. Liệu ai đó có đi qua hay không là không liên quan. Nếu ai đó đi qua và có cảm nhận, người đó có thể nhận nó. Nhưng nếu người đó hoàn toàn chết, không nhạy cảm, người đó thậm chí có thể không nhận biết rằng có hoa ở đó.
Khi yêu có đó, vấn đề là tuỳ ở bạn, liệu bạn có thể nhận nó hay không. Chỉ khi yêu không có đó mới có thể có người khác trao nó cho bạn hay giữ nó không cho bạn. Với yêu, với từ bi, không có phân chia giữa điều thiêng liêng và điều không thiêng liêng. Yêu là thiêng liêng. Thượng đế là yêu.
Từ “Tâm lí của bí truyền”. ch.11
