Phương pháp của Thiền có tên là Công án. Nó là một phương pháp đặc biệt, đóng góp lớn nhất của Thiền cho thế giới. Công án là phương pháp đặc biệt của Thiền giống như có các phương pháp khác của các trường phái khác – chẳng hạn, vipassana, nhìn thấu, là phương pháp của Phật điều ông ấy đã đóng góp cho thế giới – tính quan sát. Jalaluddin, nhà huyền bí Sufi, đã đóng góp phương pháp khác – phương pháp của việc hấp thu, của việc mất hút trong Thượng đế, của việc đánh mất cảm giác hiện hữu của người ta. Có các phương pháp khác của người Sufi – jikra, nhớ lại tên của Thượng đế, hay quay vòng, xoáy lốc. Cũng giống như các phương pháp này là các tư thế yoga của Patanjali – đóng góp đặc biệt cho thế giới. Mọi tôn giáo lớn đều đã đóng góp cái gì đó này khác.
Đóng góp đặc biệt của Thiền là công án. Công án là câu đó và là câu đố rất chuyên biệt – câu đó mà không thể giải được, câu đó mà không thể được giải bằng chính việc hình thành của nó. Bạn liên tục suy nghĩ. Bạn phải nghĩ và nghiền ngẫm và suy ngẫm về nó.
Chẳng hạn, một công án được cho đệ tử để đi và suy ngẫm về tiếng vỗ tay của một bàn tay. Bây giờ một bàn tay không thể vỗ được – cho nên từ chính lúc nắt đầu giải pháp bị ngăn cấm, bị bác bỏ. Một bàn tay không thể tạo ra tiếng vỗ tay được. Vỗ tay cần ít nhất hai bàn tay. Vỗ tay nghĩa là việc vỗ của hai tay. Vỗ tay là xung đột, nó không thể xảy ra được với một bàn tay.
Cho nên câu đố này là không thể được. Nó không là câu đố bình thường. Không phải là nếu bạn nghĩ đủ lâu bạn sẽ tìm ra lời giải, không. Bạn càng nghĩ sẽ càng thấy lời giải là không thể được. Lời giảu không tồn tại. Nó đã bị phủ nhận từ chính lúc ban đầu. Công án này phải được hình thành theo cách mà không có khả năng nào cho tâm trí bạn nghĩ về nó. Và bạn phải nghĩ về nó.
Và đệ tử ngồi trong suy ngẫm và liên tục nghĩ. Anh ta liên tục suy nghĩ và suy nghĩ và suy nghĩ. Nhiều tháng trôi qua và anh ta bắt đầu phát rồ và dại – tiếng vỗ tay của một bàn tay. Và anh ta đi tới Thầy với nhiều lời giải và Thầy sẽ đánh anh ta. Điều đó nữa cũng là rất đặc biệt của Thiền. Từ bi là lớn tới mức nếu Thầy nghĩ rằng việc đánh sẽ giúp đỡ, thầy sẽ đánh. Nếu thầy cảm thấy rằng đạp sẽ giúp đỡ, thầy sẽ đạp. Nếu thầy cảm thấy rằng đệ tử này phải bị ném về vật lí ra ngoài cửa sổ, thầy sẽ ném anh ta ra. Thầy sẽ làm bất kì cái gì mà thầy cảm thấy được cần. Và thầy sẽ không làm điều đó được lập kế hoạch trước – thầy sẽ nhìn vào đệ tử và bất kì cái gì xảy ra trong khoảnh khắc đó trong tâm thức của anh ta, thầy sẽ thấy ngay lập tức. Hành vi của thầy sẽ là tuyệt đối không mong đợi được.
Thiền sư là không thể dự đoán được. Nếu bạn đi tới một swami Hindu người đó là dự đoán được. Nếu bạn hỏi một câu hỏi câu trả lời của ông ấy là dự đoán được. Ông ấy trích dẫn Vedas, Upanishads, gần như con vẹt. Bạn có thể biết câu trả lời của ông ấy trước. Không phải như vậy với Thiền sư. Nếu bạn đi tới một Thiền sư bạn không bao giờ biết cái gì sẽ xảy ra. Không ai đã bao giờ biết. Ngay cả sau một nghìn năm họ là tức khắc tới mức không cái gì có thể được nói về cách ông ấy sẽ phản ứng lại câu hỏi của bạn, với câu trả lời của bạn. Đệ tử tới với nhiều lời giải. Những lời giải đó chỉ làng nhàng – vì lời giải là không thể được. Cho nên cho dù không nghe lời giải, điều đệ tử đã mang tới, đôi khi Thầy sẽ đánh anh ta.
Có lần chuyện xảy ra…. Một đệ tử tới. Mọi ngày trong ba tháng anh ta đã từng mang tới lời giải nào đó cho một công án. Anh ta tới với ý tưởng rằng anh ta sẽ đập tường bằng tay mình. Bây giờ đây không phải là lời giải. Lần nữa bạn đã mang hai vào – tất nhiên không có hai bàn tay nhưng điều đó không phải là vấn đề. Thầy đánh anh ta.
Và cứ thế mãi…. Mọi ngày anh ta mang tới cái gì đó này khác. Anh ta hình dung và nghĩ rằng có thể điều này sẽ có tác dụng. Sau khi ba tháng đã trôi qua anh ta tới và anh ta đã không thốt ra một lời nào và Thầy tát anh ta. Anh ta nói, ‘Đợi đã, thưa thầy, tôi thậm chí còn chưa nói bất kì cái gì.’ Thầy nói, ‘Thế thì điều đó sẽ là quá trễ. Nếu ông nói cái gì đó thế thì nó sẽ là quá trễ.’
Và hôm đó cái gì đó xảy ra cho đệ tử này. Anh ta đã không nói bất kì cái gì. Mọi ngày anh ta đã từng nói cái gì đó và tất nhiên anh ta bị đánh – cho nên điều đó là hợp lí. Anh ta đã nghĩ trong đầu rằng bất kì cái gì anh ta nói đều đã là sai, đó là lí do tại sao Thầy đánh anh ta. Bây giờ ngay cả lí do đó cũng bị bỏ đi. Anh ta đã không nói bất kì cái gì và Thầy đánh anh ta. Bây giờ điều đó là tuyệt đối phi lí. Bây giờ tâm trí không thể đối phó được điều đó.
Khi tâm trí không thể đối phó được với cái gì đó, nó rơi rụng đi. Khi tâm trí chứng tỏ là bất lực về cái gì đó, nó rơi rụng đi.
Công án là câu đó mà không thể được giải – nhưng bạn phải nghĩ về nó. Trong nhiều giờ – sáu giờ, tám giờ, mười giờ, mười hai giờ, đôi khi mười tám giờ – đệ tử đơn giản ngồi bị cuốn hút, nhìn vào vấn đề từ mọi góc có thể, từ mọi khả năng; cố đi vào từ phía này và phía nọ. Từ mọi hướng, qua mọi chiều, anh ta cố giải quyết vấn đề, tìm ra lời giải nào đó. Anh ta đi tới Thầy, anh ta bị tống trở lại bản thân mình…. Cái gì sẽ xảy ra?
Dần dần mọi khả năng sẽ bị vét cạn. Mọi điều anh ta có thể nghĩ anh ta đã nghĩ. Bây giờ dường như không có khả năng nào, không đâu thêm nữa mà đi. Thế rồi một hôm anh ta đơn giản nhìn vào câu đố này và không ý nghĩ nào nảy sinh. Đó là chính điểm – khi bạn đang nhìn vào câu đó và không ý nghĩ nào nảy sinh. Và khi không ý nghĩ nào nảy sinh bạn có thể nhìn vào trong câu đố này – rằng nó là ngớ ngẩn.
Vâng, trước đây bạn cũng đã cảm thấy nhiều lần rằng nó là ngớ ngẩn – thực ra, bạn đã biết rằng nó đã là ngớ ngẩn, rằng nó không thể được giải – nhưng điều đó cũng đã là từ tâm trí, điều đó đã không là cái nhìn sâu của bạn. Điều đó đã là lời giải của tâm trí của bạn – nó không thể được giải, sao bận tâm cách này? Bỏ nó đi. Quên mọi thứ về nó đi. Nó không thể được giải. Nhưng điều này cũng là từ tâm trí. Một ngày nào đó, khi tâm trí chẳng có gì thêm để nói, khi từ cạn kiệt cùng cực nó đã dừng vận hành. Khi nó đã mất mọi tri thức chuyên gia, mọi sự hiệu quả của nó, khi mọi thông minh của nó đã chứng tỏ vô tích sự, nó biến mất. Trong kẽ hở đó… có cái nhìn sâu. Trong kẽ hở đó bạn thấy, và bạn thấy lần đầu tiên. Trong kẽ hở đó suy nghĩ không có đó nhưng việc biết xảy ra – và đó là điểm biến đổi.
Khi suy nghĩ ngừng lại và việc biết xảy ra, khi ý nghĩ biến mất và sự sáng tỏ tới và bạn có thể thấy chân lí không phải là cái gì đó được nghĩ tới, chân lí phải được nhìn thấy…. Đó là lí do tại sao chúng ta gọi những người đạt tới chân lí là người thấy – không là nhà tư tưởng. Họ đã thấy nó. Họ đã nhìn vào trong nó, họ đã không nghĩ về nó – họ không phải là những triết gia lớn, họ không phải là nhà logic. Họ là những người không tâm trí, họ là những người bên ngoài tâm trí. Họ nhìn trực tiếp. Không ý nghĩ nào đứng giữa họ và thực tại. Cái đang đó, được hiển lộ như nó vậy, trong tính như vậy của nó. Tâm trí họ không còn đó mà vận hành qua ý nghĩ. Không còn gợn sóng thêm, nó là tấm gương thuần khiết. Nó đơn giản chiếu gương; nó phản xạ cái đang đó.
Nếu người ta có cái gì đó thêm để nghĩ tới thế thì đó không phải là tận cùng thực. Nếu bạn nghĩ rằng vẫn có cái gì đó còn lại để nghĩ tới, đây không phải là tận cùng thực, tâm trí sẽ không đi. Bạn không thể làm nó một cách có chủ định; bạn không thể nói, ‘Được, nếu không cái gì có thể được nghĩ mình sẽ để tâm trí sang bên và mình sẽ cố nhìn.’ Bạn sẽ không có khả năng làm điều đó. Sự mù có đó. Điều này được làm bởi bản thân tâm trí và bất kì cái gì được làm bởi tâm trí sẽ làm mạnh thêm cho tâm trí. Nếu bạn vẫn có cái gì đó để nghĩ, nếu bạn cảm thấy rằng tâm trí có thể cung cấp câu trả lời nào đó, nếu ngay cả một sự tin cậy lay lắt vào tâm trí vẫn còn lại, thế thì nó không phải là tận cùng thực.
Khi người ta đi tới tận cùng thực, suy nghĩ dừng lại và việc thấy bắt đầu. Và trong việc thấy này là cách mạng, là thay đổi triệt để, là chuyển hoá, sự hướng thượng.
Điều đó cũng như khi bạn dùng máy khoan. Bạn có thể hỏi các thợ mộc của chúng ta – Asheesh, Christos, Siddhesh. Thiền nhân nói nó giống như dùng máy khoan. Chừng nào bạn vẫn có thể khoan nó, đấy là chưa là tận cùng. Khi không kháng cự nào còn lại, khi bạn không còn có thể khoan thêm nữa – nó đi zzzzzzzzz – thế thì đây là tận cùng. Tôi không phải là thợ mộc nhưng tôi biết điều này đích xác là cách nó đi vào bên trong. Tôi chưa bao giờ dùng máy khoan nhưng điều này đích xác là cách nó đi vào bên trong. Đột nhiên mọi kháng cự mất đi. Không cái gì còn lại thêm nữa để khoan. Khả năng suy nghĩ trở thành bất lực.
Khi bạn không thể khoan thêm được nữa, chỗ tận cùng được đạt tới; khi bạn không thể nghĩ thêm bất kì cái gì được nữa, chỗ tận cùng được đạt tới. Thế thì không có lời, không ý nghĩ, không hình ảnh, không cái gì, chỉ hư không. Bạn đã đi tới chỗ tận cùng của tâm trí, hay gọi nó là chỗ tận cùng của thế giới. Bạn sẽ bắt gặp một bảng hiệu nơi bạn sẽ thấy: ‘Đây là tận cùng của thế giới’ – nhưng đừng chạy trốn khỏi đó. Có phía bên kia của nó nữa.
Và phía bên kia là phía thực. Việc kết thúc của thế giới không phải là điều thực, việc bắt đầu của Thượng đế là điều thực. Việc kết thúc của thế giới chỉ là kết thúc của bệnh; ở phía bên kia nảy sinh mạnh khoẻ. Bạn là mạnh khoẻ lần đầu tiên, và là toàn thể, và là linh thiêng.
Cho nên đừng trốn chạy. Điều này gây kinh hoàng. Khi bạn không thể khoan được thêm nữa bằng tâm trí nó là rất kinh hoàng, vì bạn đã từng bị đồng nhất với tâm trí tới mức bạn nghĩ bạn là tâm trí. Và nếu tâm trí không làm việc thêm nữa và tâm trí không thể làm việc thêm nữa, bạn cảm thấy rằng bạn bị mất – ‘Mình đã phát điên hay cái gì?’
Vâng, nó gần như điên. Tôi nói ‘như điên’ nhưng nó không tương tự với điên, nó không đích xác giống như điên. Trong điên tâm trí tiếp tục. Thực ra, trong điên tâm trí vận hành nhiều hơn – liên tục trong hai mươi bốn giờ nó vận hành. Nó chỉ bắt đầu vận hành rất bất hợp lí. Nó đi kì quái. Nó không còn logic; nó không còn hợp lí, thậm chí không còn biết điều; nó đi theo mọi hướng; nó trở nên mâu thuẫn; nó mất mọi tiếp xúc với thực tại – nhưng tâm trí tiếp tục. Chỉ thấy ra vấn đề này: người điên ở trong tâm trí nhiều hơn bạn ở. Và nếu bạn liên tục ở trong tâm trí quá nhiều, một ngày nào đó bạn sẽ trở thành điên. Người điên chỉ ở trước bạn trong hàng đợi. Họ đã dùng tâm trí của họ nhiều hơn bạn đã dùng. Họ đã dùng nó tới chính cực đoan do đó họ đã đi tới nổi đoá. Họ là những người tâm trí lớn.
Khi tỏ ngộ xảy ra hay khi việc khoan dừng lại và tâm trí không vận hành nữa bạn có thể cảm thấy trong một khoảnh khắc rằng bạn đã phát điên, nhưng thực ra bây giờ không có khả năng nào của việc phát điên vì chỉ tâm trí có thể đi tới điên. Trong một khoảnh khắc ý tưởng về điên có thể tới với bạn – vì bạn đã sống với tâm trí lâu thế và đột nhiên nó đã dừng lại. Bạn sẽ ở trong trống rỗng. Trống rỗng đó là rất, rất đáng sợ. Nó giống như chết. Bạn đang biến mất, mất sự đồng nhất. Nó là rất tê liệt – trong một khoảnh khắc.
Và đó là điểm mà Thầy được cần để đẩy bạn. Nếu thầy cảm thấy thích đạp thầy sẽ đạp. Nếu thầy cảm thấy thích đánh thầy sẽ đánh. Nếu thầy cảm thích thích hôn thầy sẽ hôn. Không ai biết. Ngay cả Thầy cũng không biết cái gì được cần đích xác vào khoảnh khắc đó. Khoảnh khắc đó quyết định. Và thế thì một cử chỉ nhỏ và bạn bị đẩy. Và bạn đã lấy bước đầu tiên và cuối cùng. Một khi bạn đã lấy cú nhảy và thấy phía bên kia của hiện tượng này và đã đọc tấm biển từ phía bên kia, đây bắt đầu Thượng đế. Thế thì bạn thoải mái. Thế thì không có vấn đề gì.
Mọi vấn đề đã mất đi. Thực ra, nguồn gốc của mọi vấn đề – bản thân tâm trí – bị mất đi. Thế thì người ta bắt đầu sống cuộc sống không vấn đề. Thế thì người ta bắt đầu sống lần đầu tiên.
Nhưng nếu bạn tìm thấy Thượng đế hay Phật hay Christ hay bất kì cái gì thế thì đây không phải là tận cùng đúng, nhớ lấy. Nếu bạn đi tới điểm này và đột nhiên bạn thấy Christ đứng trước bạn biểu lộ từ bi và tình yêu lên bạn, thế thì đây không phải là tận cùng đúng. Tâm trí bạn đang giở thủ đoạn cuối cùng. Hay nếu bạn thấy Krishna với chiếc sáo đang hát bài hát hay…. Đây là nỗ lực cuối cùng để quyến dũ bạn, làm sao lãng bạn. Hay nếu bạn thấy Thượng đế đang ngồi trên ngai vàng với các thiên thần khắp xung quanh, thế thì bạn đã bỏ lỡ. Đây chưa phải là tận cùng thực.
Đây lại là phóng chiếu ý nghĩ. Điều này phải được hiểu vì Thiền rất kiên trì về điều đó. Nếu bạn có cái gì đó để thấy, đối thể nào đó vẫn có đó, thế thì đây không phải là tận cùng đúng. Thế thì cái gì đó vẫn có đó để được khoan tiếp vào.
Đó là lí do tại sao Thiền sư lớn, Huệ Năng, đã nói, ‘Nếu ông gặp Phật trên đường, giết ông ấy ngay lập tức. Nếu ông gặp tổ, Bồ đề đạt ma, trên đường, giết ông ấy ngay lập tức.’
Đừng có bất kì khoan dung nào, tiếp tục khoan. Khoan Phật nữa. Chừng nào bạn chưa đi tới hư không, tiếp tục khoan.
Ở đất nước này điều này là rất khó vì đất nước này đã đi tới điểm này nhiều lần và thế rồi bị mắc kẹt ở đó. Chính một mình Phật đã lấy bước cuối cùng và chung cuộc – bằng không mọi người đi tới một bước trước cái cuối cùng. Thượng đế đứng đó và nó đẹp thế…. Nó là đẹp. Chính điều sung sướng là thấy Thượng đế mưa rào xuống khắp nơi hay thấy kundalini đang dâng lên. Một kinh nghiệm đẹp, kinh nghiệm cực kì đẹp. Bạn đã không biết bất kì cái gì như điều đó. Hay có ánh sáng bên trong bạn, ánh sáng vô hạn; hàng nghìn mặt trời đã mọc lên đồng thời, nhiều ánh sáng thế, nhiều ánh sáng chói mắt thế. Nó là không thể tin được. Hay, bạn thấy hoa sen, hoa sen một nghìn cánh nở ra trong sahastrar của bạn, trong đầu bạn, hương thơm lớn chưa bao giờ được biết liên tục mưa lên bạn. Bạn được mang tới thế giới khác.
Nhưng Thiền nói tiếp tục khoan. Kundalini đã dâng lên, đây không phải là tận cùng. Bạn đang thấy ánh sáng, đây không phải là tận cùng. Hoa đang nở ra, đây không phải là tận cùng. Tiếp tục khoan. Đi tới hư không. Kinh nghiệm như vậy là rào chắn vì kinh nghiệm là trò chơi tâm trí. Và tâm trí láu lỉnh tới mức nếu bạn đang tìm Thượng đế nó sẽ cung cấp Thượng đế. Nhu cầu tạo ra cung cấp. Nếu bạn đi theo Krishna quá nhiều tâm trí sẽ cung cấp Krishna. Tâm trí sẽ nói, ‘Được, có nó đi. Krishna đứng ở đây.’ Đừng bị kết thúc bằng không bạn đã không đi tới chính tận cùng – bạn lại bị lạc trong Krishna.
Và sớm hay muộn ngay cả Krishna sẽ mất đi. Một khi tâm trí đã dừng lại, Krishna của bạn sẽ mất đi. Nó có thể xảy ra giống thế này: bạn thấy Krishna với chiếc sáo đang hát và bạn thấy những cô gái đẹp nhảy múa quanh Krishna, gopis – sớm hay muộn Krishna sẽ bị quên đi và bạn sẽ rơi vào yêu với một gopi. Thế giới lại bắt đầu. Bạn quay về nhà.
Tâm trí rất tinh ranh và khi đó là vấn đề sống và chết cho nó – và đó là vấn đề sống và chết khi bạn đang thiền – tâm trí sẽ cố mọi cách có thể để bảo vệ bản thân nó. Đó là vấn đề sống còn. Cho nên đừng nghe theo tâm trí.
Huệ Năng nói, ‘Ông đã được bảo an trú vào Phật, vào pháp và vào tăng sangha nhưng ta nói với ông an trú chỉ vào bản thân ông thôi. Nếu ông an trú vào Phật và thế rồi Phật xuất hiện như hoa sen – đẹp thế, đẹp vô cùng thế, thiên đường thế, thiêng liêng thế’ – Huệ Năng nói, ‘Giết ông ấy ngay lập tức.’ Không đợi một phút vì ông ấy cuốn hút ông thế ông có thể bị mất hút. Tiêu diệt ông ấy đi. Chỉ nói tạm biệt ông ấy. Nói, ‘Cám ơn ông, nhưng ra khỏi con đường của tôi.’ ‘Không an trú vào Phật,’ Huệ Năng nói với người đi theo Phật. ‘Không an trú vào pháp, vào dharma. Không an trú vào tăng đoàn sangha, cộng đồng. Ta nói với ông, chỉ an trú vào ông, an trú vào bản thân ông.’
Khi bạn bị bỏ lại một mình, một mình toàn bộ, hoàn toàn một mình, bạn đã tới. Nếu cái gì đó khác có đó như đối thể, thế thì bạn đã không tới. Thế thì nhị nguyên vẫn còn dai dẳng. Nó đã tìm ra cách hiện hữu mới. Khi chỉ người ta hiện hữu, bạn đã tới – cho nên an trú vào bản thân bạn.
Huệ Năng nói, ‘Lời khuyên của ta cho ông là, không có gì để làm, lấy nghỉ ngơi đi. Ngay cả kẻ man rợ mắt xanh đó, Bồ đề đạt ma, mà có tới đây, ông ấy chỉ có thể dạy ông không làm gì cả. Mặc quần áo, ăn thức ăn, và ị – có vậy thôi. Không chết, không sợ, vì không có người nào để chết. Không luân hồi, không kinh sợ, vì không có người nào để luân hồi. Nó bao giờ cũng ở đây. Không có đâu mà đi.’
Khi Huệ Năng chết ai đó hỏi, ‘Thưa thầy, thầy đi đâu?’ Ông ấy mở mắt ra và nói, ‘Loại câu hỏi ngu xuẩn gì vậy? Người ta có thể đi đâu? Không có đâu mà đi. Người ta bao giờ cũng ở đây – bây giờ.’
Bạn có quan sát phẩm chất tâm thức này không? Bạn bao giờ cũng ở đây bây giờ, bạn không thể ở lúc khác và chỗ kia. Làm sao bạn có thể ở lúc khác và chỗ kia? Khi ngày mai tới nó bao giờ cũng tới như hôm nay, nó không bao giờ tới như ngày mai. Khi nó mất đi nó là hôm qua, khi nó đã không tới nó là ngày mai, nhưng bất kì khi nào nó có đó nó là hôm nay và bạn chỉ có thể ở trong hôm nay. Bạn không thể ở trong hôm qua – nó không tồn tại. Bạn không thể ở trong ngày mai – nó còn chưa hiện hữu. Bạn bao giờ cũng ở đây bây giờ. Bạn có quan sát hiện tượng này không? Bạn không thể ở bất kì chỗ nào khác. Huệ Năng nói, ‘Ta có thể đi đâu? Không có đâu mà đi ngay chỗ đầu tiên và không ai đi bất kì chỗ nào. Ta là một với tất cả. Không có chết để sợ, không có luân hồi để kinh sợ, không có niết bàn để thành đạt và không có chứng ngộ của bất kì ai để đạt tới. Cố chỉ là bình thường như có thể, không có gì để làm.’
Đây là cách tiếp cận của Thiền: không cái gì có đó để được làm. Không có gì để làm. Người ta chỉ phải hiện hữu. Có nghỉ ngơi và là bình thường và là tự nhiên. Ăn thức ăn của bạn, đi ngủ, ị.
Thiền là con đường tự nhiên, con đường tự nhiên. ‘Là tự nhiên là con đường. Để tâm trí là tự do. Không chủ định làm điều ác và không chủ định làm điều thiện. Không bám vào bất kì cái gì. Đó là Đạo.’
Và điều đó là đủ. ‘Không bám vào bất kì cái gì.’ Điều này phải được nhớ ở bên ngoài, và ở bên trong nữa. ‘Không bám vào bất kì cái gì’. Đôi khi bạn bám vào tiền, đôi khi bạn bám vào vợ, vào chồng, và đôi khi bạn bắt đầu bám ở bên trong vào Krishna và Christ – nhưng bạn liên tục bám. ‘Không bám vào bất kì cái gì’ – chỉ thế thì bạn có thể đi tới chính tận cùng của thế giới. Và tận cùng này là bắt đầu và hỗn độn là sáng tạo.
Một Thiền sư khác, Hsuan Chien, nói, ‘Ở đây tại chỗ của ta không có chân lí để nói cho ông. Bổn phận của ta là làm nhẹ bớt gánh nặng của trọng lượng chết trên lưng ông. Sứ mệnh của ta là phá huỷ mọi thứ trói buộc và làm ông thành nô lệ. Và nghĩa vụ của ta là giết chết mọi thứ và mọi người đứng giữa ông và bản thân ông.’
Thiền nhân thực sự là có phẩm chất khác. Những phát biểu như thế bạn không thể tìm thấy ở bất kì chỗ nào khác – những phát biểu nổi dậy thế, dữ dội thế, rạng ngời thế, sống động thế. Hàng nghìn năm đã trôi qua, Huệ Năng vẫn còn là người nổi dậy. Bạn không thể làm ra tín ngưỡng từ ông ấy. Thiền là tôn giáo duy nhất mà đã không trở thành tín ngưỡng – nó không thể là tín ngưỡng. Nó không cho phép bất kì cái gì lắng đọng. Nó thậm chí sẽ không cho phép ngay cả Phật ở bên trong. Nó thậm chí sẽ không nói về chân lí. Nó nói, ‘Không có chân lí để trao cho ông tại chỗ của ta. Chúng ta lấy đi mọi thứ.’ Và khi không cái gì còn lại cái đó là chân lí – khi bạn ở trong sự trần trụi hoàn toàn, trong tính trần trụi hoàn toàn của bạn. Khi không cái gì còn lại cùng bạn, chỉ con người thuần khiết của bạn, cái đó là chân lí.
Vâng, Hsuan Chien này là đúng – ‘Ở đây tại chỗ của ta không có chân lí để nói cho ông.’ Và đó là điều tôi đang làm ở đây nữa. Ở đây tại chỗ của tôi nữa tôi không trao cho bạn bất kì chân lí nào, tôi chỉ đang lấy đi các dối trá khỏi bạn – dối trá bạn đã thu thập suốt nhiều thế kỉ, những quan niệm giả, những khái niệm ngớ ngẩn. Tôi đang lấy chúng đi dần dần. Tôi chỉ lấy đi mọi thứ từ bạn, tôi không cho bạn bất kì cái gì. Khi bạn đã bỏ mọi thứ và bạn không bám vào bất kì cái gì, đột nhiên nó có đó. Nó bao giờ cũng có đó; mắt bạn chỉ phải được để hở ra đầy đủ.
Thiền, trong việc phá huỷ tâm trí bạn, phá huỷ cả bản ngã của bạn nữa – vì chúng chỉ là hai cái tên cho cùng một thứ.
Từ “Thiền: con đường của nghịch lí”, T.1, Ch.9
