Thầy có thể nói cho chúng tôi chỉ trong vài lời bí mật cơ bản nhất của Thiền là gì không?
Buông bỏ.
Sự sống hiển lộ bản thân nó một cách hiển nhiên nhất khi bạn không giữ chặt nó, khi bạn không bám víu nó, khi bạn không tích trữ, khi bạn không là kẻ keo kiệt, khi bạn chùng lỏng và sẵn sàng để mất, khi nắm đấm của bạn không khép lại, khi bàn tay của bạn mở.
Sự sống hiển lộ bản thân nó một cách hiển nhiên nhất khi bạn không giữ chặt nó – dù bằng tình cảm của bạn hay bằng ý nghĩ của bạn. Chạm và đi – đó là bí mật, toàn thể bí mật, toàn thể nghệ thuật. Mọi thứ cứ cũ dần đi – mọi thứ, tôi nói. Tích trữ và bạn giết chết nó, tích trữ và nó bốc mùi. Lí do là ở chỗ bất kì cái gì là nhất thời, việc sống và việc đi, là nhất thời. Bằng việc tích trữ bạn muốn làm cho nó thành thường hằng.
Bạn yêu người đàn bà, bạn yêu người đàn ông – và bạn muốn sở hữu nó, bạn muốn nó là thường hằng. Nó có thể là vĩnh hằng nhưng nó không thể là thường hằng. Hiểu nó đi. Cố hiểu nó đi. Nó là nhất thời nhưng nếu bạn sống khoảnh khắc đó trong buông bỏ toàn bộ, nó là vĩnh hằng. Một khoảnh khắc được sống một cách toàn bộ trong trạng thái tâm trí thảnh thơi là vĩnh hằng. Nhưng bạn không sống trong khoảnh khắc và bạn không biết vĩnh hằng là gì, cho nên bạn muốn làm nó thành thường hằng, bạn muốn nó kéo dài cho ngày mai nữa, cho ngày kia nữa, cho năm tới và có thể cho kiếp tới. Bạn muốn tích trữ nó.
Những từ này là rất quan trọng: nhất thời, thường hằng, vĩnh hằng. Trong từ điển thông thường nghĩa của vĩnh hằng dường như là mãi mãi và mãi mãi. Điều đó là sai. Điều đó không phải là nghĩa của vĩnh hằng, đó là nghĩa của thường hằng. Thế thì thường hằng trở thành vĩnh hằng. Nó không là vậy. Vĩnh hằng không phải là khoảng thời gian, vĩnh hằng là chiều sâu trong khoảnh khắc. Vĩnh hằng là một phần của nhất thời, nó không chống lại nhất thời – thường hằng là chống lại nhất thời. Nếu bạn đi sâu vào trong khoảnh khắc, rơi vào trong khoảnh khắc, tan biến một cách toàn bộ và hoàn toàn vào trong nó, bạn có hương vị của vĩnh hằng. Từng khoảnh khắc được sống một cách toàn bộ và thảnh thơi đều là vĩnh hằng được sống. Vĩnh hằng bao giờ cũng là hiện tại; bây giờ là một phần của vĩnh hằng, không là một phần của thời gian.
Buông bỏ – như lá trôi theo dòng nước.
Ba Tiêu ca:
Khi chớp loé
đáng ngưỡng mộ làm sao người không nghĩ
sự sống lướt qua.
Một phát biểu vô cùng. Đây là cái đẹp của Thiền nhân – bạn sẽ không tìm thấy nó ở bất kì chỗ nào khác. Đây là cái gì đó duy nhất cho Thiền. Những người thuyết giảng và tu sĩ của tôn giáo bình thường sẽ nói rằng sự sống lướt qua nhanh, sự sống đang trôi qua, sự sống đang tuột qua. Họ tạo ra ham muốn trong bạn để tích trữ, họ tạo ra tham trong bạn. Và họ tạo ra tham về thế giới khác: cõi trời, thiên đường, niết bàn, dù nó là bất kì cái gì. Sự sống này đang lướt qua. Trước khi nó đi, dùng thời gian này và tích trữ cái gì đó trong thế giới kia – đức hạnh nào đó, punya nào đó.
Ba Tiêu nói:
Khi chớp loé
đáng ngưỡng mộ làm sao người không nghĩ
sự sống lướt qua.
Và, cùng người này:
Sáng hửng lên
đêm muộn sớm theo sau.
Sống thoảng qua như giọt sương.
Vậy mà vẻ huy hoàng buổi sáng
không bận tâm
liên tục nở hoa, nở hoa
sự sống đầy đủ ngắn ngủi của nó.
Để câu này chìm vào trong bạn: sự sống đầy đủ ngắn ngủi của nó. Ngắn ngủi nhưng đầy đủ. Huy hoàng buổi sáng rất được Thiền nhân yêu mến và lí do là ở chỗ nó nở ra trong buổi sáng và đến tối nó mất đi. Trong buổi sáng nó đã có đó, đẹp thế, đích thực thế, thực thế, và đến tối hoa đã phai tàn, rụng vào trong đất, sẵn sàng để biến mất.
Huy hoàng buổi sáng là biểu tượng đích xác cho sự sống. Khi huy hoàng buổi sáng nở hoa, trong cuộc sống nhỏ bé đó, trong khoảng sống ngắn ngủi đó, nó là đầy đủ, nó là toàn bộ. Nó không thiếu cái gì. Vài khoảnh khắc đó là đủ. Vĩnh hằng được chạm tới.
Bạn sống trong bẩy mươi năm nhưng bạn không sống. Người tích trữ không bao giờ sống, kẻ keo kiệt không bao giờ sống.
Bạn hỏi tôi: Thầy có thể nói cho chúng tôi chỉ trong vài lời bí mật cơ bản nhất của Thiền là gì không? Buông bỏ, và chạm và đi.
Đạo Nguyên nói với Thầy của ông ấy, ‘Tôi đã trải nghiệm việc bỏ thân thể và tâm trí.’
Thầy Như Tịnh kêu lên, ‘Thế thì ông còn đợi cái gì bây giờ? Vứt cả cái này đi.’
Đã có hơi ngần ngại về phần Đạo Nguyên; ông ấy đã không thể hiểu được. Cho nên Thầy đánh mạnh vào đầu ông ấy – và Đạo Nguyên cười. Ông ấy đã hiểu điều đó. Ông ấy tự hoạ bản thân mình trước Thầy và Thầy nói, ‘Đó là việc bỏ bị bỏ.’
‘Đó là việc bỏ bị bỏ.’ Đây là thảnh thơi hoàn toàn, đây là buông bỏ hoàn toàn. Ngay cả niết bàn cũng bị bỏ, ngay cả Thượng đế cũng bị bỏ, ngay cả tính tâm linh cũng bị bỏ, ngay cả thiền cũng bị bỏ. Thiền là hoàn hảo khi thiền bị bỏ. Bạn đã đạt tới khi bạn thậm chí đã quên về chứng ngộ. Đây là thảnh thơi toàn bộ; đây là buông bỏ.
Ngay trước khi qua đời, vào độ tuổi sáu mươi, Bạt Đội đã ngồi trong tư thế hoa sen và ông ấy đã nói với những người tụ tập quanh ông ấy, ‘Đừng mê muội. Nhìn thẳng. Thế này là gì?’ Ông ấy lặp lại rất to, và thế rồi lần nữa, cười, thảnh thơi, đổ sập và chết.
Ông ấy đang biểu lộ thảnh thơi hoàn toàn cho các đệ tử – đây là buông bỏ. ‘Đừng mê muội. Nhìn thẳng. Thế này là gì?’ Thầy sắp chết. Họ phải đã trở nên rất tỉnh táo. Họ nghĩ thầy sắp chết nhưng đột nhiên thầy ngồi dậy trong tư thế hoa sen. Điều này là bất ngờ. Họ có thể đã từng ngủ gà ngủ gật nhưng bây giờ họ không thể ngủ gật thêm nữa được. Thầy đang làm gì, ông già này? Thế rồi thầy hét thực to ba lần. ‘Nhìn thẳng. Đừng mê muội. Thế này là gì?’ Và cười, thảnh thơi, đổ sập và chết.
Chết theo cách thảnh thơi thế và sống theo cách thảnh thơi thế là điều Thiền là gì – toàn thể bí mật, toàn thể nghệ thuật.
Từ “Thiền: con đường của nghịch lí”, T.1, Ch.6
