Thầy sẽ nói cái gì đó về thảnh thơi chứ? Tôi nhận biết về sự căng thẳng sâu sắc tại cốt lõi của tôi, và tôi ngờ rằng tôi có lẽ chẳng bao giờ được thảnh thơi toàn bộ.
Thảnh thơi toàn bộ là điều tối thượng. Đó là khoảnh khắc khi người ta trở thành phật. Đó là khoảnh khắc của việc hiểu ra, của chứng ngộ, tâm thức Christ. Ngay bây giờ bạn không thể nào hoàn toàn thảnh thơi được. Ở cốt lõi bên trong nhất căng thẳng vẫn còn dai dẳng.
Nhưng bắt đầu thảnh thơi đi. Bắt đầu từ phần chu vi – đó là nơi chúng ta đang ở, và chúng ta chỉ có thể bắt đầu từ nơi chúng ta đang ở mà thôi. Thảnh thơi phần chu vi của sự hiện hữu của bạn – thảnh thơi thân thể của bạn, thảnh thơi hành vi của bạn, thảnh thơi hành động của bạn. Bước đi theo cách thảnh thơi, ăn theo cách thảnh thơi; nói, nghe theo cách thảnh thơi. Làm chậm lại mọi quá trình. Đừng vội vã và đừng hấp tấp. Đi dường như mọi vĩnh hằng đều có sẵn cho bạn – thực ra, nó đang có sẵn cho bạn rồi. Chúng ta ở đây từ lúc bắt đầu và chúng ta đang sẽ ở đây tại chính lúc kết thúc, nếu có bắt đầu và có kết thúc. Thực ra, không có bắt đầu và không có kết thúc. Chúng ta bao giờ cũng ở đây và chúng ta bao giờ cũng sẽ ở đây. Hình dạng liên tục thay đổi, nhưng bản chất không thay đổi; vỏ bọc ngoài liên tục thay đổi, nhưng linh hồn không thay đổi.
Căng thẳng ngụ ý vội vàng, sợ hãi, hoài nghi. Căng thẳng ngụ ý nỗ lực thường xuyên để bảo vệ, để an ninh, để an toàn. Căng thẳng ngụ ý chuẩn bị cho ngày mai từ bây giờ, hay cho kiếp sau – sợ ngày mai nên bạn sẽ không có khả năng đối diện với thực tế, cho nên phải được chuẩn bị. Căng thẳng ngụ ý quá khứ bạn chưa sống qua một cách thực sự mà bằng cách nào đó mới chỉ bị bỏ qua; nó treo đấy, nó treo đâu đấy, nó bao quanh bạn.
Nhớ một điều rất cơ bản về cuộc sống: bất kì kinh nghiệm nào chưa được sống qua, sẽ treo quanh bạn, sẽ liên tục nài nỉ: “Kết thúc tôi đi! Sống tôi đi! Hoàn thành tôi đi.” Có phẩm chất cố hữu trong mọi kinh nghiệm rằng nó có khuynh hướng và muốn được kết thúc, được hoàn thành. Một khi được hoàn thành, nó bay hơi; chưa được hoàn thành, nó còn dai dẳng; nó hành hạ bạn, nó ám ảnh bạn, nó hấp dẫn sự chú ý của bạn. Nó nói, “Bạn định làm gì với tôi đây? Tôi vẫn chưa hoàn thành – hoàn thành tôi đi!”
Toàn bộ quá khứ của bạn treo xung quanh bạn với những điều chưa được hoàn thành vì chẳng cái gì đã được thực sự sống, mọi thứ bằng cách nào đó đã bị bỏ qua, được sống một phần, chỉ làng nhàng, theo cách hờ hững. Đã không có mãnh liệt, không có đam mê. Bạn đã đi như kẻ mộng du, người đi trong khi ngủ. Cho nên quá khứ treo đấy, và tương lai tạo ra sợ. Và ở giữa quá khứ và tương lai, hiện tại của bạn, thực tế duy nhất, bị nghiền nát.
Bạn sẽ phải thảnh thơi từ phần chu vi. Bước đầu tiên trong việc thảnh thơi là thân thể. Nhớ thật nhiều lần là phải nhìn vào thân thể, liệu bạn có mang căng thẳng nào đó trong thân thể ở đâu đó không – ở cổ, ở đầu, ở chân. Thả lỏng nó một cách có ý thức đi. Chỉ đi tới phần đó của thân thể, và khuyên nhủ phần đó, nói với nó một cách yêu thương, “Thả lỏng đi!”
Và bạn sẽ ngạc nhiên rằng nếu bạn tiếp cận tới bất kì phần nào của thân thể, nó lắng nghe, nó tuân theo bạn – nó là thân thể của bạn! Với mắt nhắm, đi vào bên trong thân thể từ ngón chân cho tới đầu và tìm kiếm bất kì chỗ nào có căng thẳng. Và thế rồi nói với phần đó như bạn nói với người bạn; để có đối thoại giữa bạn và thân thể bạn. Bảo nó thả lỏng ra, và bảo nó, “Không có gì phải sợ. Đừng sợ. Tôi đang ở đây để chăm sóc – bạn có thể thảnh thơi.” Dần dần, bạn sẽ học được mẹo về nó. Thế thì thân thể trở nên được thả lỏng.
Thế rồi làm bước nữa, sâu hơn một chút; bảo tâm trí cũng thảnh thơi. Và nếu thân thể lắng nghe, tâm trí cũng lắng nghe, nhưng bạn không thể bắt đầu với tâm trí được – bạn phải bắt đầu từ đầu. Bạn không thể bắt đầu từ chỗ giữa. Nhiều người bắt đầu với tâm trí và họ thất bại; họ thất bại vì họ bắt đầu từ chỗ sai. Mọi thứ nên được tiến hành theo đúng trình tự.
Nếu bạn có khả năng thả lỏng thân thể một cách tự nguyện, thế thì bạn sẽ có khả năng giúp cho tâm trí bạn cũng tự nguyện thảnh thơi. Tâm trí là hiện tượng phức tạp hơn. Một khi bạn đã trở nên tin tưởng rằng thân thể lắng nghe bạn, bạn sẽ có tin cậy mới vào bản thân bạn. Bây giờ thậm chí tâm trí cũng có thể lắng nghe bạn. Sẽ mất chút thời gian lâu hơn với tâm trí, nhưng điều đó sẽ xảy ra.
Khi tâm trí được thảnh thơi, thế thì bắt đầu thảnh thơi tâm bạn, thế giới của tình cảm, xúc động của bạn – thậm chí còn phức tạp hơn, tinh tế hơn. Bây giờ bạn sẽ biết điều đó là có thể. Nếu điều đó là có thể với thân thể và có thể với tâm trí, điều đó cũng có thể cả với tâm nữa. Và chỉ thế thì khi bạn đã trải qua ba bước này, bạn mới có thể lấy bước thứ tư. Bây giờ bạn có thể đi tới cốt lõi bên trong nhất của sự hiện hữu của bạn – nằm ngoài thân thể, tâm trí, tâm – chính trung tâm của sự tồn tại của bạn. Và bạn sẽ có khả năng thảnh thơi nó nữa. Và việc thảnh thơi đó chắc chắn sẽ đem lại niềm vui lớn nhất có thể có, điều tối thượng trong cực lạc, sự chấp nhận. Bạn sẽ tràn đầy phúc lạc và vui sướng. Cuộc sống của bạn sẽ có phẩm chất của vũ điệu trong nó.
Toàn thể sự tồn tại đang nhảy múa, ngoại trừ con người. Toàn thể sự tồn tại đang trong chính chuyển động rất thảnh thơi – chuyển động có đó, chắc chắn, nhưng nó hoàn toàn thảnh thơi. Cây đang lớn lên và chim đang ríu rít và dòng sông cuộn chảy, sao đang dời; mọi thứ đều đang trong chính cách thức thảnh thơi… không vội vã, không hấp tấp, không lo nghĩ, và không phí hoài. Ngoại trừ con người. Con người đã sa ngã thành nạn nhân của tâm trí mình.
Con người có thể vươn lên trên thượng đế và sa ngã xuống dưới con vật. Con người có một phổ lớn. Từ chỗ thấp nhất tới chỗ cao nhất, con người là chiếc thang.
Bắt đầu từ thân thể, và thế rồi đi dần dần sâu hơn. Và đừng bắt đầu với bất kì cái gì chừng nào bạn chưa giải quyết trước hết cho điều chủ yếu. Nếu thân thể bạn căng thẳng, đừng bắt đầu với tâm trí. Đợi đã. Làm việc trên thân thể đi. Và chỉ những việc nhỏ có ích mênh mông.
Bạn bước đi với nhịp nào đó; điều đó đã trở thành thói quen, tự động. Bây giờ cố gắng bước đi chậm thôi. Phật hay nói với các đệ tử: “Bước thật chậm, và đi mỗi bước một cách thật có ý thức.” Nếu bạn đi từng bước có ý thức, bạn nhất định bước đi chậm. Nếu bạn chạy, vội vã, bạn sẽ quên mất việc nhớ. Do đó Phật bước đi rất chậm.
Thử bước đi rất chậm, và bạn sẽ ngạc nhiên – phẩm chất mới của nhận biết bắt đầu xảy ra trong thân thể. Ăn chậm, và bạn sẽ ngạc nhiên – có thảnh thơi lớn lao. Làm mọi thứ chậm… chỉ để thay đổi mẫu hình cũ, chỉ để thoát ra khỏi thói quen cũ.
Trước hết thân thể phải trở thành hoàn toàn được thảnh thơi, giống như trẻ nhỏ, chỉ thế thì mới bắt đầu với tâm trí. Đi một cách khoa học: trước hết là những điều đơn giản nhất, thế rồi tới điều phức tạp, thế rồi phức tạp hơn. Và chỉ thế thì bạn mới có thể thảnh thơi tại cốt lõi tối thượng…
Thảnh thơi là một trong những hiện tượng phức tạp nhất – rất giầu có, đa chiều. Mọi điều này đều là một phần của nó: buông bỏ, tin cậy, buông xuôi, yêu, chấp nhận, đi với dòng chảy, hợp nhất với sự tồn tại, vô ngã, cực lạc. Mọi điều này đều là một phần của nó, và mọi điều này bắt đầu xảy ra nếu bạn học cách thức thảnh thơi.
Cái gọi là tôn giáo của bạn đã làm cho bạn thành rất căng thẳng, vì họ đã tạo ra mặc cảm trong bạn. Nỗ lực của tôi ở đây là để giúp bạn gạt bỏ mọi mặc cảm và mọi sợ hãi. Tôi muốn bảo bạn: không có địa ngục và không có cõi trời đâu. Cho nên đừng sợ địa ngục và đừng tham cõi trời. Mọi cái đang tồn tại là khoảnh khắc này. Bạn có thể làm cho khoảnh khắc này thành địa ngục hay cõi trời – điều đó chắc chắn là khả năng – nhưng không có cõi trời hay địa ngục ở đâu đó khác. Địa ngục là khi bạn căng thẳng tất cả, còn cõi trời là khi bạn được thảnh thơi tất cả.
Từ “Dhammapada: Con đường của Phật, tập 1, ch.8”
