Cái một như thế… nó là chiều đặc biệt mà Phật Gautam đã mở ra. Không ai trước ông ấy đã bao giờ nói về cái như thế. Nó chứa nhiều điều tới mức nó phải được hiểu trong tính toàn bộ của nó. Nếu bạn đã hiểu tính như thế trong tính toàn bộ của nó, không cái gì khác còn lại để hiểu.
Tâm trí bao giờ cũng hỏi, hoài nghi, quyết định cái gì là đúng và cái gì là sai, cái gì là thực và cái gì là giả. Nói cách khác, tâm trí bao giờ cũng trong phân chia và trong xung đột. Nói cách khác, tâm trí không thoải mái cùng sự tồn tại.
Tính như thế nghĩa là việc thoải mái với sự tồn tại. Cây xanh và hoa hồng đỏ – bạn có thể làm được gì? Có kẻ giết người và có thánh nhân lớn. Nếu bạn không phân biệt, nếu bạn đơn giản chấp nhận sự kiện rằng điều này là vậy – cây này thì cao và cây kia thì nhỏ, sự tồn tại cho phép tính đa dạng, diễn đạt bản thân nó theo đa dạng cách thức – nếu bạn thoải mái với tất cả nó, với thánh nhân, với tội nhân, bạn đã đạt tới phật tính.
Nếu bạn không có kết án tội nhân và không ngưỡng mộ thánh nhân, bạn đã siêu việt lên trên cả hai – bạn đã đi tới cái một như thế. Thế giới của hai, thế giới của nhị nguyên, đã rơi rụng đi khỏi bạn.
Và khoảnh khắc thế giới của hai, thế giới của nhị nguyên, không còn đó nữa, bạn ở đâu? Tâm trí bạn ở đâu? Bản ngã của bạn ở đâu? Chúng tất cả đã mất đi trong một nhát kiếm. Đột nhiên toàn thể sự tồn tại trở thành một phần của nhịp đập con tim của bạn, và nhịp đập con tim của bạn trở thành nhịp đập con tim của toàn thể vũ trụ. Thế thì chim bắt đầu hót, và nó không phải là chim, mà là bạn. Thế thì cây đứng trong im lặng – nó không phải là cây, mà là bạn. Thế thì những đỉnh cao đầy ánh mặt trời của Himalayas và những con sóng triều của đại dương không còn là đối thể; chúng là chính tính chủ thể của bạn.
Phát biểu này Phật gọi là ‘cái một như thế.’ Không có nhu cầu về bất kì Thượng đế nào; không có nhu cầu về bất kì luật đạo đức nào, không có nhu cầu về bất kì ý thức đúng và sai. Bạn là ai mà quyết định? – bạn đơn giản ở đây để hân hoan và để tham gia vào trong điệu vũ. Trong điệu vũ này tội nhân là một phần cũng như thánh nhân. Nghĩ về một thế giới mà không có tội nhân mà xem, và nó sẽ chán thế, hoàn toàn khô cằn thế, chỉ là sa mạc, vô tận.
Sự sống như nó vậy… tiếng con chim cúc cu xa xăm vẫy gọi bạn là tim riêng của bạn. Một khi điều này không chỉ là lí thuyết mà là kinh nghiệm – rằng bạn bắt đầu nhảy múa cùng gió khi cây nhảy múa, rằng bạn bắt đầu nở hoa cùng hoa khi chúng mở cánh ra, rằng khi đột nhiên con chim cúc cu hót, đó là bài ca riêng của bạn – thế thì không có vấn đề về phân biệt: đúng là đúng, và sai cũng vậy.
Kinh nghiệm tối thượng về tâm thức là ở chỗ toàn thể vở kịch này cần các mâu thuẫn. Nếu bạn lấy đi ngày, đêm sẽ rất nghèo nàn. Nếu bạn lấy đi đêm, ngày sẽ rất mệt mỏi. Chúng xuất hiện cho tâm trí chúng ta như các mâu thuẫn, nhưng trong sự tồn tại chúng là phần bù. Nó giống như con lắc của đồng hồ di chuyển từ cực đoan này sang cực đoan khác. Thấy thánh nhân và tội nhân như hai điểm mà giữa họ con lắc liên tục chuyển động, bạn bỏ mọi ngưỡng mộ thánh nhân và bạn bỏ mọi kết án tội nhân. Bạn đơn giản tận hưởng cái đẹp của cả hai. Chính hiện hữu của họ là đủ rót đầy bạn với lòng biết ơn lớn lao.
Kinh nghiệm này về cái một như thế là đóng góp lớn lao nhất của Phật Gautam. Và Đại Huệ đang đi ngày một sâu hơn vào trong Phật Gautam – không như người trí thức nữa, mà như người đã trải nghiệm.
Trong khoảnh khắc để cái một như thế này sở hữu bạn…. Mọi thứ trở thành chân thành thế, im lặng thế, mọi thứ trở thành vui vẻ tới mức không có lời nào để diễn đạt nó. Kinh nghiệm không thể diễn đạt được này là điều tối thượng của tính tôn giáo.
Đại Huệ nói về hai điều trong lời kinh buổi sáng này: cái một như thế, và đức tín. Chúng là hai cái tên cho một điều. Nó không phải là đức tin của người Ki tô giáo. Lời đổi nghĩa của chúng khi chúng đổi hoàn cảnh. Lời không có nghĩa riêng của chúng; nghĩa của chúng tới từ hoàn cảnh của chúng.
Đức tin với người Ki tô giáo hay người Mô ha mét giáo hay người Hindu không là gì ngoài lời khác cho niềm tin, và niềm tin không bao giờ là bất kì cái gì ngoài hoài nghi bị kìm nén. Mọi niềm tin đều có đằng sau nó hoài nghi. Để kìm nén hoài nghi bạn tin ngày càng nhiều hơn… nhưng hoài nghi càng đi sâu hơn vào trong vô thức của bạn.
Đức tín trong thế giới kinh nghiệm của Phật Gautam không phải là niềm tin. Nó không liên quan gì tới các học thuyết và triết lí, thượng đế học, ý thức hệ. Nó có cái gì đó liên quan tới tin cậy, cái gì đó liên quan tới yêu, cái gì đó liên quan với việc thoải mái cùng thế giới, dù thế giới là thế nào.
Cho nên ‘đức tín’ trong thế giới của Phật Gautam và các đệ tử của ông ấy có chiều khác toàn bộ, ý nghĩa khác. Nó không phải là niềm tin. Niềm tin bao giờ cũng vào một khái niệm – Thượng đế, cõi trời, địa ngục, thượng đế học nào đó, hệ thống ý tưởng nào đó. Niềm tin là của tâm trí và đức tín là của toàn thể con người của bạn. Niềm tin được vay mượn, đức tín là kinh nghiệm trực tiếp riêng của bạn. Bạn có thể tin vào Thượng đế, nhưng bạn không thể có đức tín vào Thượng đế. Bạn có thể có đức tín vào cây cối, nhưng bạn không thể tin tưởng vào cây cối.
Đức tín có tính tồn tại, kinh nghiệm.
Cho nên cả hai từ này là cực kì có ý nghĩa cho mọi người không trong tìm kiếm việc làm nặng gánh bản thân họ bằng nhiều tri thức hơn, nhiều thông tin hơn, mà là việc tìm kiếm đích thực để biến đổi toàn thể cách tiếp cận của họ tới sự tồn tại.
Xét chuyện tình lớn này… Đại Huệ là đúng khi gọi nó là “chuyện tình lớn.” Tất cả các bạn đều biết các chuyện nhỏ – bạn gọi chúng là chuyện tình – nhưng bạn không biết chuyện tình lớn. Không cái gì là sai với những chuyện nhỏ; chúng giống như cầu thang. Liên tục có ngày càng nhiều những chuyện nhỏ, và một ngày nào đó bạn sẽ có chuyện tình lớn. Yêu người này, yêu người kia, yêu tình huống này, yêu tình huống kia – đột nhiên bạn sẽ mở ra, “Tại sao keo kiệt? Tại sao chọn? Tại sao không yêu một cách vô chọn lựa?”
Khi yêu theo các lượng nhỏ cho nhiều vui vẻ thế – toàn thể đại dương, toàn thể sự tồn tại được yêu, được tin cậy, không có bất kì phàn nàn nào, không có bất kì cằn nhằn nào, không có bất kì ham muốn thay đổi nào, chỉ như chúng vậy – bạn đột nhiên rơi vào trong chuyện tình lớn. Đại Huệ là tuyệt đối đúng khi gọi nó là chuyện tình lớn này. Nhưng để trải nghiệm chuyện tình lớn này bạn không được mong đợi phải tin; bạn được mong đợi có ý chí quyết tâm. Bạn có thể thấy cách con đường thay đổi.
Niềm tin có nghĩa là buông xuôi ý chí của bạn theo đấng cứu tinh nào đó, theo sứ giả nào đó, theo nhà tiên tri nào đó, theo Thượng đế nào đó. Nhưng chuyện tình lớn này cần ý chí vô cùng về phần bạn để gạt bỏ đi mọi ý tưởng và mọi niềm tin, thực ra gạt bỏ bản thân tâm trí bạn, để cho bạn có thể trở thành mở trong mọi chiều của sự tồn tại, sẵn có cho mọi kinh nghiệm – và chúng là vô hạn.
Điều đó cần ý chí quyết tâm rằng bạn sẽ không mang tri thức vay mượn, rằng bạn sẽ không vẫn còn bị ước định bởi bố mẹ bạn, bởi thầy giáo của bạn, bởi các tu sĩ, một ý chí quyết tâm rằng bạn sẽ lau sạch mọi chuyện tào lao này khỏi tim bạn, và bạn sẽ vẫn còn hệt như bạn mới được sinh ra – đứa trẻ nhỏ không có tâm trí mà chỉ là tâm thức tuyệt đối, không có ngôn ngữ mà chỉ có sáng tỏ lớn lao. Đứa trẻ nhỏ nhìn cây nhưng nó không thể nói chúng xanh; nó thấy trăng đẹp nhưng nó không thể nói đó là đẹp. Lời không đứng giữa nó và sự tồn tại. Sẽ mất chút thời gian cho nó tạo ra bức tường quanh bản thân nó những lời, ngôn ngữ, khái niệm, ý thức hệ, triết lí, tôn giáo. Bức tường càng trở thành lớn và càng to, nó càng bị cầm tù nhiều hơn: mọi người đều là niềm huy hoàng bị cầm tù.
Ý chí lớn lao sẽ được cần tới để bỏ mọi điều bạn biết – vì nó không phải là việc biết của bạn – và chỉ là đơn giản và hồn nhiên. Đột nhiên, trong một phần giây, biến đổi xảy ra… bạn đã rơi vào trong chuyện tình lớn, cái một như thế, và đức tín. Đức tín này không có tính từ; nó đơn giản là sự đầy đủ đức tín.
Nếu ông bán tin bán nghi, sẽ không có kết nối. Nếu bạn nửa tin và nửa nghi, bạn sẽ không được kết nối với chuyện tình lớn này, với sự tồn tại này. Bạn bao giờ cũng làm nhà bằng tay này và phá nó bằng tay kia. Cứ nhìn vào đời bạn mà xem: bạn tạo ra chuyện tình nhỏ – quên chuyện tình lớn đi! – ngay cả trong chuyện tình nhỏ của bạn, bạn đang tạo ra nó bằng tay này và phá huỷ nó bằng tay kia.
Một sự kiện tâm lí được chứng minh là yêu không bao giờ một mình, nó bao giờ cũng có cùng với ghét – bạn ghét cùng người bạn yêu. Và họ liên tục thay đổi dịch chuyển: sáng bạn ghét, tối bạn yêu.
Nhưng loại chuyện tình tới gần và đi xa là quá trình không kết thúc. Nó sẽ không cho bạn mãn nguyện; nó sẽ không cho bạn đức tín, tin cậy và phúc lạc. Vâng, thỉnh thoảng nó sẽ cho bạn vài thoáng nhìn, nhưng nó cũng sẽ cho bạn nhiều ác mộng. Thế thì chúng tất cả trộn lẫn và mọi người trở thành chỉ là đống lộn xộn. Ác mộng của họ và những khoảnh khắc dịu ngọt của họ, những khoảnh khắc vàng của họ tất cả đều trộn lẫn – nhìn vào bất kì tâm trí nào và bạn sẽ thấy cái lộn xộn này. Họ không thể nào phân loại nó ra được.
Thực ra, không có cách nào để phân loại nó. Hoặc buông nó xuống hoặc nhặt nó lên – đây là hai phương án duy nhất. Một ngày nào đó mọi người sẽ bỏ nó, vì bạn có thể sống trong địa ngục được bao lâu, bạn có thể hành hạ bản thân bạn được bao lâu? Không chuyện tình nhỏ nào có thể là việc hoàn thành; bạn được sinh ra với năng lực cho chuyện tình lớn.
Nó cần ý chí quyết tâm – không phải là niềm tin, không phải là tri thức, mà là quyết tâm tuyệt đối rằng bạn sẽ là bản thân bạn, rằng bạn sẽ ném đi mọi cái đã được chất lên bạn, rằng bạn sẽ khoả thân, như bạn đã được sinh ra, và bạn sẽ nhìn vào sự tồn tại mà không có con mắt định kiến nào.
Có khả năng của việc được kết nối. Bạn đã được kết nối rồi. Trong bụng mẹ của mẹ bạn, bạn đã thoải mái – đó đã là toàn thể thế giới của bạn. Bạn đã nếm trải trong chín tháng cái vĩnh hằng của an bình hoàn toàn, phúc lạc, không căng thẳng, không lo nghĩ, không buồn bã, chỉ nhảy múa của trái tim. Khi bạn được sinh ra bạn đã bị ngắt với mẹ bạn, và thế rồi việc ngắt đó tiếp diễn mãi liên tục nhân danh giáo dục; nhân danh làm cho bạn thành văn minh, văn hoá, bạn liên tục trở nên bị ngắt ngày càng nhiều hơn với sự tồn tại.
Sigmund Freud là đúng khi ông ấy nói rằng mọi tôn giáo không là gì ngoài việc tìm bụng mẹ khác. Ông ấy có chân lí lớn trong phát biểu của ông ấy. Đôi khi ông ấy gây choáng, và với người đương đại của ông ấy, ông ấy đã rất gây choáng khi ông ấy nói rằng ham muốn của mọi đàn ông đi vào thân thể đàn bà không là gì ngoài nỗ lực vô ý thức để tìm ra bụng mẹ mà anh ta đã đánh mất – mặc dầu điều đó không phải là cách tìm ra nó.
Bây giờ, bạn cần bụng mẹ lớn hơn… và sự tồn tại là sẵn có, nhưng bạn không biết cách đi vào trong nó. Bạn bị cản trở bởi nhiều chướng ngại không cần thiết tới mức bạn không biết cách đi vào sự tồn tại. Cách duy nhất là bỏ mọi chướng ngại này – chướng ngại được bạn hỗ trợ.
Từ “Thiền sư lớn Đại Huệ”, T.2, Ch.29 Đức tín
