Osho kính yêu, ai là người lười?
Prem Nirvan, điều đó còn tuỳ. Với người tham công tiếc việc, câu trả lời sẽ là khác toàn bộ. Với người tham công tiếc việc gần như mọi người là lười. Nhưng với người lười nhất, gần như mọi người là người tham công tiếc việc.
Chuyện xảy ra: Có một hoàng đế ở Nhật Bản, bản thân ông ta rất lười và yêu thích người lười. Người lười là người tốt, họ không bao giờ gây hại – họ không thể vậy, vì người gây hại cần hoạt động. Bạn phải rất hoạt động, chỉ thế thì bạn có thể gây hại. Nghĩ mà xem, nếu Alexander Đại đế mà lười một chút, Adolf Hitler lười một chút, Morarji Desai lười một chút, thế giới chắc đã đẹp thế. Mọi người gây hại đều bắt nguồn từ những người hoạt động. Người lười không bao giờ làm bất kì hại nào, chừng đấy có thể được nói một cách tuyệt đối.
Nhà vua này yêu thích người lười. Ông ấy nói với thừa tướng của mình, “Không ai đã làm bất kì cái gì cho những người hay này, người được gọi là lười. Ta muốn làm cái gì đó. Không phải là lỗi của họ mà họ lười, Thượng đế đã làm ra họ theo cách đó. Và theo một cách nào đó họ là rất tốt vì họ không làm hại bất kì người nào. Họ cần sự bảo vệ của quốc gia. Cho nên ông ấy tuyên bố rằng bất kì ai là lười có thể tới và là một phần của cung điện này. Ông ta phải được phục vụ như khách chính phủ và ông ta có thể sống cuộc sống lười biếng mà không phải lo nghĩ gì và không bị bất kì sự hành hạ nào từ cái gọi là người chăm.”
Thừa tướng nói, “Điều đó sẽ rất khó, vì nhiều người không lười cũng sẽ tới, và sẽ có khó khăn lớn làm sao quyết định được ai là ai.”
Và điều đó đích xác là điều đã xảy ra. Hàng nghìn người bắt đầu tới. Nhà vua phân vân, ông ta chưa bao giờ nghĩ rằng nhiều người thế là người lười. Thế rồi một phương cách được thực hiện: tất cả họ được cho vào các lều rơm và nửa đêm lửa được châm vào các lều rơm. Gần như mọi người đều chạy ra, ngoại trừ bốn người – họ đơn giản chui vào trong chăn, họ từ chối đi ra. Họ nói, “Nếu Thượng đế muốn giết chúng tôi, điều đó là được. Nếu ngài muốn cứu chúng tôi, ngài sẽ tìm cách nào đó.”
Thế là bốn người đó được chấp nhận làm khách hoàng gia. Họ là vậy!
Điều đó là khó – làm sao quyết định được? Alexander đã nghĩ rằng Diogenes là lười, và Diogenes đã nghĩ rằng Alexander là điên. Alexander đã cố chinh phục toàn thế giới – điều này là điên vô cùng – và Diogenes đã lười tới mức ông ấy vẫn còn trần trụi, vì điều phiền phức thế là mặc và cởi quần áo. Và thế rồi đôi khi bạn phải giặt chúng, và bạn phải tìm Bahadur, và xà phòng, và thế này và thế nọ – đó là một dãy dài các thứ.
Diogenes chỉ có một bát ăn xin. Cái đó nữa một ngày nào đó ông ấy đã ném xuống sông, vì rửa sạch nó là phiền phức thế. Và ngày ông ấy ném nó đi, ông ấy đã thấy một con chó, điều gây cho ông ấy sự hứng khởi. Ông ấy đang đi ra sông, đang khát, với bát ăn xin của mình, và con chó cũng khát và nó cũng đi ra sông.
Con chó chạy nhanh, nhảy xuống sông, uống nước thoả thích. Và Diogenes nghĩ, “Vậy là con chó này là thông minh hơn nhiều. Không có bát ăn xin nào, và nó đang uống tốt. Tại sao mình liên tục mang trọng lượng này?” Ông ấy vứt bát ăn xin đi, ông ấy cám ơn con chó; họ trở thành bạn bè. Họ trở thành thân thiện tới mức họ bắt đầu ở chung một chỗ – nơi con chó thường sống Diogenes cũng bắt đầu sống. Đó chỉ là một cái ống nước lớn, con chó thường sống ở đó; chỗ đó trở thành nhà của Diogenes nữa.
Khi Alexander đi tới gặp Diogenes – một cách tự nhiên, các đối lập cực bao giờ cũng bị hấp dẫn – ông ấy đang nằm trên cát bên cạnh sông vào buổi sáng sớm có mặt trời, ấm áp, trần trụi, ông ấy đang tận hưởng, hát bài ca. Con chó đang ngồi bên cạnh ông ấy, cũng tận hưởng buổi sáng. Alexander tới với mọi trang bị, các tướng lĩnh và thừa tướng, và họ tuyên bố, như một phần của kiểu cách triều đình, rằng “Alexander Đại đế ở đây!”
Diogenes nhìn con chó và cười. Alexander không thể hiểu được tại sao ông ấy nhìn con chó; ông ta hỏi tại sao. Diogenes nói, “Ta nhìn con chó vì chỉ nó sẽ hiểu. Những người ngu này mà ông đã mang tới cùng ông, họ sẽ không hiểu chút nào. Con chó này rất khôn. Ngay chỗ đầu tiên nó không bao giờ nói – khôn thế, không bao giờ thốt ra một lời, chỉ giữ mọi thứ bí mật. Và nó là người duy nhất có thể hiểu rằng người tuyên bố rằng mình là vĩ đại, không thể là vậy được. Sự vĩ đại không cần được tuyên bố; nó có đó, hay nó không có đó.”
Bị choáng, Alexander không thể tin được rằng đây sẽ là cách thức mà ông ta được đón nhận, nhưng dầu vậy ông ta bị ấn tượng bởi người này – người này vui vẻ thế. Ông ta nói, “Ta cảm thấy hơi chút ghen tị với ông. Lần sau, nếu Thượng đế hỏi ta, ‘Alexander, ông muốn trở thành cái gì?’ Ta sẽ đề nghị trở thành Diogenes.”
Diogenes lại nhìn con chó. Và chuyện kể rằng con chó mỉm cười. Alexander không thể tin được điều đang xảy ra, điều đang diễn ra. Ông ta nói, “Điều đó nghĩa là gì?”
Diogenes nói, “Đợi tới kiếp sau là ngu thế. Chúng ta sống từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc, ta và bạn ta, còn ông đang hi vọng kiếp sau. Nếu ông ghen tị thế với Diogenes, ai ngăn cản ông? Thượng đế có ngăn cản ông không? Cởi bỏ quần áo đi – và bảo những người ngu này đi đi! Và bờ sông này là lớn thế, chúng ta có thể dùng chung. Đó là nhà của chúng ta. Đầu tiên chỉ con chó thường sống ở đây, thế rồi ta trở thành một phần của nó; ông cũng có thể trở thành một phần của nó. Chúng ta không có cái gì khác, cho nên không có cãi nhau, không tranh giành, không cái gì.”
Đó phải đã là một trong những khoảnh khắc vĩ đại nhất trong lịch sử. Nghĩ về điều đó mà xem…. Alexander đã nói, “Ta hạnh phúc rằng ta đã tới. Ta đã gặp một người đáng gặp. Ta có thể làm cái gì cho ông không?”
Diogenes nói, “Ông đứng dịch một chút sang trái đi, vì ông đang chắn mặt trời. Không cái gì khác được cần, vì chúng ta không cần bất kì cái gì.”
Bạn hỏi tôi: “Ai là người lười?”
Điều đó là rất tương đối. Gợi ý riêng của tôi là: chỉ hành động khi nó là bản chất. Và ngay cả khi đang làm mọi thứ, không trở thành người làm, trở thành người vô làm. Để Thượng đế làm mọi thứ qua bạn, thế thì hành động và bất hành động là một.
Đó là điều Lão Tử nói: Vô vi – hành động qua bất hành động. Thế thì hành động và lười biếng không còn là đối lập nhưng là phần bù. Người thực sẽ có cả hai năng lực này: người đó có thể hành động; người đó có thể lười biếng, người đó có thể nghỉ ngơi.
Điều bình thường xảy ra là ở chỗ mọi người trở nên bị nghiện, hoặc làm việc hoặc lười biếng – và điều đó là sai. Đừng trở nên bị nghiện. Làm, nhưng không trở thành người làm. Và thế thì ngay cả trong khi làm mọi thứ bạn sẽ vẫn còn nghỉ ngơi, nghỉ ngơi hoàn hảo.
Alexander ở chu vi và Diogenes ở trung tâm: đó là định nghĩa của tôi về con người toàn bộ.
Mulla Nasruddin một lần bảo tôi, “Bác của tôi có con gà trống lười nhất trên thế giới.”
“Làm sao anh có thể biết được?” tôi hỏi anh ta.
“Vào lúc mặt trời mọc, nó chỉ đợi cho tới khi gà trống khác gáy, thế rồi nó gật đầu.”
Từ “Sách về Trí huệ”, T.2, Ch.20
