Phải chăng mối quan hệ có đó vì yêu không có?
Mukti Gandha, vâng. Yêu không phải là mối quan hệ. Yêu tạo quan hệ, nhưng nó không phải là mối quan hệ. Mối quan hệ là cái gì đó bị kết thúc. Mối quan hệ là danh từ; dấu chấm hết đã tới, tuần trăng mật đã qua. Bây giờ không có niềm vui, không nhiệt tình, bây giờ mọi thứ được kết thúc.
Bạn có thể mang nó, chỉ để giữ lời hứa của bạn. Bạn có thể mang nó vì nó thoải mái, thuận tiện, ấm cúng. Bạn có thể mang nó vì không có gì khác để làm. Bạn có thể mang nó vì nếu bạn phá bỏ nó, nó sẽ tạo ra nhiều phiền phức hơn cho bạn.
Mối quan hệ ngụ ý cái gì đó hoàn thành, được kết thúc, bị đóng lại. Yêu không bao giờ là mối quan hệ; yêu là tạo quan hệ. Nó bao giờ cũng là sông, tuôn chảy, không dứt. Yêu không biết tới dấu chấm hết; tuần trăng mật bắt đầu nhưng không bao giờ kết thúc. Nó không giống như tiểu thuyết mà bắt đầu ở điểm nào đó và kết thúc ở điểm nào đó. Nó là hiện tượng tiếp diễn mãi. Người yêu kết thúc, yêu tiếp tục. Nó là sự liên tục. Nó là động từ, không là danh từ. Và tại sao chúng ta thu cái đẹp của việc tạo quan hệ thành mối quan hệ? Tại sao chúng ta ở trong vội vàng thế? – vì tạo quan hệ là bất an ninh, còn mối quan hệ là an ninh, mối quan hệ có sự chắc chắn. Tạo quan hệ chỉ là gặp gỡ của hai người lạ, có thể chỉ ở lại qua đêm và đến sáng chúng ta nói lời tạm biệt. Ai biết cái gì sẽ xảy ra ngày mai? Và chúng ta sợ tới mức chúng ta muốn làm cho nó thành chắc chắn, chúng ta muốn làm nó thành dự đoán được. Chúng ta muốn ngày mai tương ứng với ý tưởng của chúng ta; chúng ta không cho phép nó tự do có lời nói riêng của nó. Cho nên chúng ta lập tức thu mọi động từ thành danh từ.
Bạn đang trong yêu với người đàn bà hay người đàn ông và ngay lập tức bạn bắt đầu nghĩ tới hôn nhân. Làm nó thành hợp đồng hợp pháp. Tại sao? Làm sao luật pháp tới trong yêu? Luật pháp tới trong yêu vì yêu không có đó. Nó chỉ là tưởng tượng, và bạn biết tưởng tượng sẽ biến mất. Trước khi nó biến mất, ổn định cuộc sống, trước khi nó biến mất, làm cái gì đó để cho nó trở thành không thể tách rời được.
Trong một thế giới tốt hơn, với nhiều thiền nhân hơn, với chút ít người nữa chứng ngộ lan toả khắp trái đất, mọi người sẽ yêu, yêu mênh mông, nhưng yêu của họ sẽ vẫn còn là tạo quan hệ, không là quan hệ. Và tôi không nói rằng yêu của họ sẽ chỉ là nhất thời. Có mọi khả năng yêu của họ có thể đi sâu hơn yêu của bạn, có thể có phẩm chất thân thiết cao hơn, có thể có cái gì đó nhiều thơ ca hơn và nhiều Thượng đế hơn trong nó. Và có mọi khả năng yêu của họ có thể kéo dài hơn cái gọi là mối quan hệ của bạn kéo dài. Nhưng điều đó sẽ không được đảm bảo bởi luật pháp, bởi toà án, bởi cảnh sát.
Việc đảm bảo sẽ là ở bên trong. Nó sẽ là cam kết từ tim, nó sẽ là giao cảm im lặng. Nếu bạn tận hưởng ở cùng ai đó, bạn muốn tận hưởng nó ngày càng nhiều hơn. Nếu bạn tận hưởng sự thân thiết, bạn muốn thám hiểm sự thân thiết ngày càng nhiều hơn.
Và có vài đoá hoa của yêu mà chỉ nở sau việc thân thiết lâu dài. Có những hoa mùa vụ nữa; trong vòng sáu tuần chúng có đó trong ánh mặt trời, nhưng trong vòng sáu tuần chúng lại mất đi mãi mãi. Có những hoa cần hàng năm để tới, và có những hoa cần nhiều năm để tới. Nó càng cần thời gian lâu hơn, nó càng đi sâu hơn.
Nhưng nó phải là cam kết từ tim này sang tim kia. Nó thậm chí phải không được nói thành lời, vì nói thành lời là phỉ báng nó. Nó phải là cam kết im lặng; mắt sang mắt, tim sang tim, người sang người. Nó phải được hiểu, không được nói.
Điều xấu thế khi thấy mọi người đi tới nhà thờ hay toà án để được kết hôn. Nó là xấu thế, vô nhân thế. Nó đơn giản chỉ ra họ không thể tin cậy vào bản thân họ, họ tin cậy vào cảnh sát nhiều hơn họ tin cậy vào tiếng nói bên trong riêng của họ. Nó chỉ ra họ không thể tin cậy vào yêu của họ, họ tin cậy vào luật pháp.
Gandha, quên mối quan hệ đi và học cách tạo quan hệ. Một khi bạn ở trong mối quan hệ bạn bắt đầu coi nhau là đương nhiên có đó. Đó là điều phá huỷ mọi chuyện tình. Đàn bà nghĩ cô ấy biết đàn ông, đàn ông nghĩ anh ta biết đàn bà. Không ai biết. Không thể nào biết được người khác, người khác vẫn còn là điều huyền bí. Và coi người khác là đương nhiên có đó là xúc phạm, là bất kính.
Nghĩ rằng bạn biết vợ bạn là rất rất vô ơn. Làm sao bạn có thể biết người đàn bà? Làm sao bạn có thể biết người đàn ông? Họ là các quá trình, họ không phải là vật. Người đàn bà mà bạn biết hôm qua không có đó hôm nay. Nhiều nước thế đã chảy xuôi sông Hằng; cô ấy là ai đó khác, khác toàn bộ. Lại tạo quan hệ đi, bắt đầu lại đi, đừng coi điều đó là đương nhiên có.
Và người đàn ông bạn ngủ cùng đêm qua, nhìn mặt anh ấy lần nữa vào buổi sáng đi. Anh ấy không còn là cùng người cũ, nhiều thứ thế đã thay đổi. Nhiều thứ thế, nhiều thứ không tính được, đã thay đổi. Đó là sự khác biệt giữa vật và người. Đồ đạc trong phòng là như cũ, nhưng người đàn ông và người đàn bà, họ không còn là như cũ. Lại thám hiểm, lại bắt đầu. Đó là điều tôi ngụ ý bởi tạo quan hệ.
Tạo quan hệ ngụ ý bạn bao giờ cũng bắt đầu, bạn liên tục cố trở nên quen thuộc. Lặp đi lặp lại, các bạn đang giới thiệu bản thân các bạn với nhau. Các bạn đang cố thấy nhiều khía cạnh của nhân cách của người kia. Các bạn đang cố xuyên thấu ngày càng sâu hơn vào trong thực tại của cảm giác bên trong của người kia, vào trong chỗ thầm kín sâu của con người của người kia. Các bạn đang cố làm sáng tỏ điều huyền bí mà không thể được làm sáng tỏ.
Đó là niềm vui của yêu: việc thám hiểm của ý thức. Và nếu bạn tạo quan hệ, và không thu nó thành quan hệ, thế thì người kia sẽ trở thành tấm gương cho bạn. Thám hiểm người đó, vô nhận biết của bạn sẽ thám hiểm bản thân bạn nữa. Đi sâu hơn vào trong người kia, biết cảm giác của người đó, ý nghĩ của người đó, những khuấy động sâu hơn của người đó, bạn sẽ biết những khuấy động sâu hơn của riêng bạn nữa. Những người yêu trở thành gương cho nhau, và thế thì yêu trở thành thiền. Mối quan hệ là xấu, tạo quan hệ là đẹp.
Trong mối quan hệ cả hai người trở thành mù với nhau. Nghĩ mà xem, đã bao lâu rồi kể từ lúc bạn nhìn vào vợ bạn, từ mắt sang mắt? Đã bao lâu rồi kể từ lúc bạn nhìn vào chồng bạn? Có thể nhiều năm rồi. Ai nhìn vào vợ riêng của người ta? Bạn đã coi đương nhiên rằng bạn biết cô ấy. Cái gì hơn nữa để nhìn vào? Bạn quan tâm tới người lạ hơn những người bạn biết – bạn biết toàn thể địa hình của thân thể họ, bạn biết cách họ đáp ứng, bạn biết mọi thứ đã xảy ra sẽ lại xảy ra lặp đi lặp lại. Nó là vòng tròn lặp lại.
Nó không phải vậy, nó không thực sự là vậy. Không cái gì đã bao giờ lặp lại; mọi thứ là mới mọi ngày. Chỉ mắt bạn trở thành cũ, giả định của bạn trở thành cũ, gương của bạn tụ bụi và bạn trở nên không có khả năng phản xạ người khác.
Do đó tôi nói tạo quan hệ. Bằng việc nói tạo quan hệ, tôi ngụ ý vẫn còn liên tục trong tuần trăng mật. Liên tục tìm và kiếm lẫn nhau, tìm ra cách mới để yêu lẫn nhau, tìm ra cách mới để ở cùng nhau. Và từng người trong điều huyền bí vô hạn, không cạn, không thăm dò được, tới mức bạn không bao giờ có thể nói, “Mình đã biết cô ấy,” hay, “Mình đã biết anh ấy.” Nhiều nhất bạn có thể nói, “Mình đã cố hết sức, nhưng điều huyền bí vẫn còn là điều huyền bí.”
Thực ra bạn càng biết nhiều, người kia càng trở nên huyền bí hơn. Thế thì yêu là cuộc phiêu lưu thường xuyên.
Từ “Sách về Trí huệ”, T.1, Ch.12
