Tôi đã nói về hai pha có liên quan tới cuộc hành trình tâm linh: làm thuần khiết thân thể và làm thuần khiết ý nghĩ. Cảm xúc là ở mức sâu hơn so với thân thể và ý nghĩ. Sự thuần khiết của cảm xúc là phẩm chất quan trọng nhất. Trên cuộc hành trình tâm linh và trong thiền, sự thuần khiết của cảm xúc là hữu dụng hơn sự thuần khiết của thân thể và của ý nghĩ. Điều này là vậy vì con người không sống tương ứng nhiều thế với ý nghĩ, con người sống tương ứng nhiều hơn với cảm xúc của mình. Người ta nói rằng con người là con vật có lí trí, nhưng điều này là không đúng. Bạn không làm rất nhiều thứ trong đời bạn như kết quả của suy nghĩ, phần lớn điều bạn làm bị ảnh hưởng bởi cảm xúc của bạn. Hận của bạn, giận của bạn, yêu của bạn – mọi điều này có liên quan với cảm xúc của bạn, không với ý nghĩ của bạn.
Phần lớn các hoạt động trong cuộc sống đều bắt nguồn từ thế giới cảm xúc, không từ thế giới của ý nghĩ. Bạn cũng phải đã để ý rằng bạn nghĩ điều này, và khi thời gian tới bạn làm cái gì đó khác. Lí do cho điều này là ở chỗ có khác biệt nền tảng giữa cảm xúc và suy nghĩ. Bạn có thể quyết định rằng bạn sẽ không trở nên giận; bạn có thể nghĩ rằng giận là xấu nhưng khi giận bắt giữ bạn, suy nghĩ bị gạt sang một bên và bạn trở nên giận.
Chừng nào biến đổi trong thế giới của cảm xúc không xảy ra, chỉ một mình suy nghĩ và suy tư không thể mang tới cách mạng trong cuộc sống. Đó là lí do tại sao trên cuộc hành trình tâm linh, điểm căn bản nhất là cảm xúc. Cho nên sáng nay chúng ta sẽ thảo luận cách mang tới việc làm thuần khiết cảm xúc.
Trong nhiều chiều mà cảm xúc bao quát tôi muốn nhấn mạnh bốn chiều. Tôi sẽ nói về bốn khía cạnh qua đó cảm xúc có thể trở nên thuần khiết. Đây cũng là bốn khía cạnh mà có thể lật ngược lại và trở thành bụng mẹ cho những cảm giác không thuần khiết. Khía cạnh đầu tiên của những khía cạnh này là thân thiện, khía cạnh thứ hai là từ bi, khía cạnh thứ ba là vui mừng và khía cạnh thứ tư là biết ơn. Nếu như bạn có bao hàm bốn cảm xúc này trong cuộc sống của bạn, bạn sẽ đạt tới sự thuần khiết của cảm xúc.
Bốn khía cạnh này, từng khía cạnh đều có cái đối lập của chúng. Cái đối lập của thân thiện là hận và thù, cái đối lập của từ bi là ác, bạo hành và tàn nhẫn, cái đối lập của vui mừng là buồn, khổ, phiền não và lo nghĩ, cái đối lập của biết ơn là vô ơn. Ai đó có cuộc sống và cảm xúc ở trong bốn khía cạnh đối lập này là ở trong trạng thái của cảm xúc không thuần khiết, và ai đó được bắt rễ trong bốn khía cạnh đầu là được bắt rễ trong cảm xúc thuần khiết.
Bạn nên tìm ra các cảm xúc của bạn ảnh hưởng tới cái gì, cảm xúc của bạn gây ra cái gì. Có đúng là thay vì thân thiện, thù và hận là nổi bật hơn trong cuộc sống của bạn? Có đúng là thay vì thân thiện bạn dễ dàng bị lay động bởi thù hằn, bởi thù địch? Và bạn dễ bị ấn tượng bởi nó hơn? Bạn có dễ dàng bị lẩy cò bởi nó không? Bạn có được nhiều năng lượng hơn từ nó không? Như tôi đã nói trước đây giận có năng lượng, nhưng thân thiện cũng có năng lượng. Ai đó người chỉ biết cách sinh ra năng lượng giận sẽ bỏ lỡ chiều hướng chính trong đời người đó. Ai đó đã không học cách đánh thức năng lượng thân thiện là ai đó chỉ mạnh mẽ trong những tình huống thù địch và trở thành yếu trong tình huống thân thiện.
Bạn có thể không nhận biết rằng mọi quốc gia trên thế giới trở nên yếu hơn trong thời gian hoà bình, và trong thời gian chiến tranh họ trở nên mạnh hơn. Tại sao? – vì họ không biết cách tạo ra năng lượng thân thiện. Im lặng không phải là sức mạnh cho bạn, nó là sự yếu. Đây là lí do tại sao Ấn Độ, một quốc gia đã nói nhiều thế về an bình và yêu, trở thành không có sức mạnh thế – vì bình thường cách duy nhất để cảm thấy mạnh là việc có tính thù địch.
Hitler đã viết trong tự tiểu sử của ông ta: Nếu bạn muốn làm cho quốc gia mạnh thế thì giả vờ rằng bạn có kẻ thù hay tạo ra kẻ thù thực. Nói với quốc gia rằng có kẻ thù ở mọi nơi, cho dù là không có. Khi mọi người tin rằng họ bị bao vây bởi kẻ thù, điều đó sẽ sinh ra nhiều sức mạnh và năng lượng.
Đây là lí do tại sao Hitler đã giả vờ rằng người Do Thái là kẻ thù – điều đó là không đúng – và trong mười năm ông ta đã thuyết giảng và giải thích cho cả nước rằng, “Người Do Thái là kẻ thù của chúng ta và chúng ta sẽ phải bảo vệ bản thân chúng ta với họ.” Nhiều năng lượng đã được sinh ra. Mọi sức mạnh của Đức đều bắt nguồn từ sự thù địch, mọi sức mạnh của Nhật Bản đều bắt nguồn từ sự thù địch. Ngày nay, sức mạnh của Mĩ và Nga cũng tới từ sự thù địch.
Mãi cho tới giờ lịch sử nhân loại chỉ ra rằng chúng ta chỉ biết cách sinh ra năng lượng của thù hận; chúng ta không biết về năng lượng thân thiện. Mahavira, Phật và Christ đã đặt nền nóng cho năng lượng thân thiện. Họ đã nói rằng bất bạo hành là sức mạnh. Christ đã nói “Yêu là sức mạnh”; Phật đã nói “Từ bi là sức mạnh.” Bạn nghe điều đó, nhưng bạn không hiểu.
Cho nên tôi nói với bạn, nghĩ về cuộc sống của bạn đi. Khi nào bạn cảm thấy mạnh? – có phải đó là khi bạn cảm thấy hận thù hướng tới ai đó hay đó là khi bạn đang cảm thấy an bình và đầy tình yêu hướng tới ai đó? Và bạn sẽ thấy rằng bạn cảm thấy mạnh trong các hoàn cảnh thù địch; và khi bạn ở trong trạng thái nhận biết và im lặng bạn trở thành không mạnh và yếu. Điều này có nghĩa rằng bạn đang bị cai trị bởi cảm xúc không thuần khiết. Và cảm xúc không thuần khiết càng mạnh, bạn càng ít khả năng đi vào bên trong bản thân bạn.
Cái gì có đó ngăn cản bạn khỏi đi vào bên trong bản thân bạn? Cố hiểu điểm rất quan trọng này. Sự thù địch của bạn bao giờ cũng hội tụ vào bên ngoài; điều này có nghĩa rằng sự thù địch xảy ra hướng tới ai đó ở bên ngoài bạn. Nếu không có người nào ở bên ngoài thù địch có thể không nảy sinh trong bạn.
Nhưng tôi bảo bạn rằng yêu không được hội tụ ra bên ngoài: cho dù không có người nào ở bên ngoài yêu vẫn có thể xảy ra bên trong bạn. Yêu là bên trong, thân thiện là bên trong. Thù địch cần người khác, nó có quan hệ với người khác. Hận thù được lẩy cò bởi bên ngoài, yêu trào lên từ bên trong. Dòng suối yêu chảy từ bên trong, phản ứng của hận thù bị khơi ra từ bên ngoài. Cảm xúc không thuần khiết được tạo ra từ bên ngoài, cảm xúc thuần khiết chảy từ bên trong.
Cố hiểu khác biệt này giữa cảm xúc không thuần khiết và cảm xúc thuần khiết. Cảm xúc được lẩy cò bởi bên ngoài là không thuần khiết; cho nên yêu của bạn, đam mê mà bạn gọi là yêu, là không thuần khiết vì nó được lẩy cò bởi bên ngoài. Chỉ yêu chảy từ bên trong, cái không bị lẩy cò bởi bên ngoài, là thuần khiết. Đó là lí do tại sao ở phương Đông chúng ta nói có khác biệt giữa yêu và từ bi: chúng ta tách rời đam mê khỏi yêu.
Đam mê được lẩy cò bởi bên ngoài. Phật hay Mahavira không có đam mê trong tim họ, họ có yêu.
Jesus đi qua một thị trấn. Lúc đó là buổi trưa và ông ấy đã rất mệt. Mặt trời rất nóng cho nên ông ấy đã dừng lại để nghỉ trong vườn dưới một cây. Nhà và vườn này thuộc về một gái mãi dâm. Cô ấy thấy Jesus nghỉ dưới cây trong vườn của mình. Không ai giống điều này đã bao giờ dừng lại để nghỉ trong vườn của cô ấy; cô ấy chưa bao giờ thấy bất kì người nào giống thế này trước đây. Cô ấy đã thấy nhiều người đẹp, cô ấy đã thấy nhiều người mạnh mẽ, nhưng cái đẹp này là khác, tính toàn thể này là cái gì đó không của thế giới này. Cô ấy bị hút mạnh bởi sự hấp dẫn lên cô ấy từ ông ấy tới mức trước khi cô ấy nhận ra nó cô ấy đã đi tới cây này.
Khi cô ấy đi tới gần Jesus và bắt đầu nhìn vào ông ấy, mắt ông ấy mở ra và ông ấy đứng dậy để ra đi. Ông ấy cám ơn cô ấy nó, “Cám ơn cô vì bóng râm mà cây của cô đã cho tôi. Giờ tôi phải đi, tôi còn chặng đường dài phải đi.”
Nhưng cô gái mãi dâm nói, “Nếu ông không vào trong nhà tôi một chốc, tôi sẽ cảm thấy bị xúc phạm. Xin ở lại một chốc. Đây là lần đầu tiên tôi mời ai đó vào nhà tôi. Mọi người tới cửa nhà tôi và tôi đuổi họ đi. Đây là lần đầu tiên trong đời mà tôi mời ai đó vào.”
Jesus nói, “Một khi cô đã mời tôi vào trong tim cô, tôi đã trở thành khách của cô. Nhưng tôi có chặng đường dài phải đi cho nên xin cô cho phép tôi ra đi. Tôi đã nhận sự hiếu khách của cô.”
Nhưng cô gái mãi dâm nói, “Điều này làm tổn thương tôi. Ông thậm chí không bày tỏ đủ tình yêu để vào nhà tôi sao?”
Jesus bảo cô ấy, “Xin nhớ cho, tôi là người duy nhất có thể yêu cô. Mọi đàn ông khác tới cửa nhà cô không yêu cô. Tôi là người duy nhất có thể yêu cô. Người khác tới cửa nhà cô không yêu cô vì họ không có yêu. Họ đã tới vì cô. Với tôi, yêu của tôi là bên trong tôi.”
Yêu giống như ánh sáng của chiếc đèn: nếu không ai có ở đây ánh sáng sẽ vẫn tiếp tục rơi vào trong trống rỗng, và nếu ai đó mà đi qua nó sẽ rơi lên họ. Nhưng đam mê và ham muốn không giống ánh sáng: khi chúng được lẩy cò bởi ai đó, những năng lượng này chuyển tới chúng. Đó là lí do tại sao đam mê là căng thẳng. Yêu không phải là căng thẳng. Không có căng thẳng trong yêu, yêu là trạng thái bình thản tuyệt đối.
Cảm xúc không thuần khiết là những cảm xúc bị ảnh hưởng bởi bên ngoài. Gió từ bên ngoài làm dâng lên cảm xúc không thuần khiết bên trong bạn. Và cảm xúc thuần khiết là những cảm xúc tới từ bên trong bạn; gió từ bên ngoài không ảnh hưởng tới chúng. Chúng ta không nghĩ về Mahavira hay Phật theo cách này, rằng họ đã yêu – nhưng tôi bảo bạn rằng họ là những người duy nhất đã yêu. Nhưng có khác biệt giữa yêu của họ và của bạn. Yêu của bạn là trong quan hệ với ai đó; yêu của họ không phải là quan hệ, nó là trạng thái của con người. Nó không phải là quan hệ – yêu của họ không trong quan hệ với ai đó khác, nó là trạng thái con người của họ. Họ bị buộc phải yêu vì họ không có chọn lựa khác.
Tương truyền về Mahavira là mọi người xúc phạm ông ấy, họ ném đá vào ông ấy, họ cấu móng tay vào tai ông ấy và ông ấy đã tha thứ cho mọi điều. Tôi nói rằng điều này là không đúng: Mahavira đã không tha thứ cho bất kì người nào vì duy nhất những người nổi giận có thể tha thứ. Còn Mahavira đã không có thương hại họ vì duy nhất những người ác có thể có thương hại. Và Mahavira đã không nghĩ rằng ông ấy phải không nên hành xử xấu với những người này vì chỉ những người hành xử xấu mới nghĩ như điều đó.
Vậy Mahavira đã làm gì? Mahavira bất lực, ông ấy chẳng có gì để cho ngoại trừ yêu. Không thành vấn đề cái gì đã được làm cho ông ấy, câu trả lời duy nhất của ông ấy sẽ là yêu. Nếu bạn ném đá vào cây đầy quả bạn sẽ chỉ nhận được quả như câu trả lời, không có cách khác. Cây không làm bất kì cái gì, đây là sự bất lực của nó. Và nếu bạn vục bất kì loại thùng nào vào trong sông đầy nước, dù thùng là bẩn hay sạch, làm bằng vàng hay bằng sắt, sông không có chọn lựa nào ngoài việc cho bạn nước. Không có gì lớn lao về sông, nó là bất lực để làm điều khác. Cho nên khi yêu là trạng thái của con người, nó là một loại vô chọn lựa – người ta phải cho, không có cách khác.
Cho nên cảm xúc tới từ bên trong, cái không kéo bạn từ bên ngoài, cái không thể bị kéo từ bên ngoài, là cảm xúc thuần khiết. Và sóng của xúc cảm mà bão bên ngoài tạo ra bên trong bạn là cảm xúc không thuần khiết. Cảm xúc được tạo ra bởi bên ngoài sẽ gây ra bất ổn và lo nghĩ bên trong bạn, và những cảm xúc nảy sinh từ bên trong bạn sẽ rót đầy bạn bằng phúc lạc.
Cho nên nhớ điều đầu tiên này về cảm xúc thuần khiết và không thuần khiết: cảm xúc thuần khiết là trạng thái của con người, cảm xúc không thuần khiết là việc bóp méo con người, không phải là trạng thái. Cảm xúc không thuần khiết là kết quả của ảnh hưởng bên ngoài lên con người, cảm xúc thuần khiết là việc mở rộng bên trong của con người. Cho nên nghĩ về điều này đi: cảm xúc làm bạn xúc động tới từ bên trong bạn, hay người khác tạo ra chúng trong bạn?
Tôi đang bước đi trên phố và bạn xúc phạm tôi: nếu tôi nổi giận đây là cảm xúc không thuần khiết vì bạn đã tạo ra nó trong tôi. Tôi đang bước đi trên phố: bạn bày tỏ kính trọng tôi và tôi hài lòng – đây là cảm xúc không thuần khiết vì bạn đã tạo ra nó trong tôi. Nhưng nếu trạng thái bên trong của tôi vẫn như vậy như nó đã vậy trước việc xúc phạm hay ca ngợi, dù bạn chửi rủa tôi hay bạn ca ngợi tôi, đây là cảm xúc thuần khiết vì bạn đã không tạo ra nó trong tôi, nó là của riêng tôi. Cái là của riêng tôi là thuần khiết. Cái là của riêng tôi là thuần khiết và cái tới từ bên ngoài là không thuần khiết. Cái tới từ bên ngoài là phản ứng, tiếng vọng.
Gần đây tôi đi tới một chỗ nơi bạn có thể nghe thấy tiếng vọng. Nếu bạn tạo ra một âm thanh ở đó, núi nhắc lại nó. Tôi đã nói rằng phần lớn mọi người chỉ vọng lại: nếu bạn nói cái gì đó họ sẽ nhắc lại nó. Họ không có bất kì cái gì của riêng họ để nói, họ giống như phòng vọng lại. Nếu bạn la hét họ la hét lại – đấy không phải là tiếng của họ, bạn đã tạo ra nó. Và điều bạn đã cho không phải là của bạn, ai đó khác đã tạo ra nó trong bạn. Các bạn toàn là những phòng vọng lại: bạn không có bất kì âm thanh nào của riêng bạn, bất kì sự sống nào của riêng bạn. Bạn không có bất kì cảm giác nào của riêng bạn. Mọi cảm xúc của bạn là không thuần khiết vì chúng thuộc vào người khác, chúng được vay mượn.
Cho nên nhớ chìa khoá đầu tiên này: cảm xúc phải là của riêng bạn. Nó phải không là phản ứng, nó phải là trạng thái của con người bạn.
Từ “Con đường của Thiền”, Ch.5
