Nguồn gốc của mọi căng thẳng là việc trở thành. Người ta bao giờ cũng cố là cái gì đó; không ai thoải mái với bản thân mình như người đó vậy. Việc hiện hữu không được chấp nhận, việc hiện hữu bị phủ nhận, và cái gì đó khác được coi như lí tưởng để trở thành. Cho nên căng thẳng cơ bản bao giờ cũng là giữa cái mà bạn đang vậy và cái mà bạn khao khát trở thành.
Bạn ham muốn trở thành cái gì đó. Căng thẳng ngụ ý rằng bạn không hài lòng với cái bạn đang vậy, và bạn khao khát là cái bạn không là vậy. Căng thẳng được tạo ra giữa hai điều này. Điều bạn ham muốn trở thành là không liên quan. Nếu bạn muốn trở nên giầu có, nổi tiếng, quyền lực, hay thậm chí nếu bạn muốn là tự do, được giải thoát, là thiêng liêng, bất tử, cho dù bạn khao khát cứu rỗi, moksha, thế nữa căng thẳng sẽ có đó.
Bất kì cái gì được ham muốn như cái gì đó được hoàn thành trong tương lai, chống lại bạn như bạn đang vậy, tạo ra căng thẳng. Lí tưởng càng không thể được, nhất định càng có nhiều căng thẳng hơn. Cho nên người là người duy vật là bình thường không căng thẳng thế như người là người tôn giáo, vì người tôn giáo khao khát điều không thể được, điều ở xa xôi. Khoảng cách là lớn tới mức chỉ căng thẳng lớn có thể lấp đầy kẽ hở này.
Căng thẳng ngụ ý kẽ hở giữa cái bạn đang vậy và cái bạn muốn là. Nếu kẽ hở này là lớn, căng thẳng sẽ là lớn. Nếu kẽ hở này là nhỏ, căng thẳng sẽ là nhỏ. Và nếu không có kẽ hở chút nào, điều đó ngụ ý bạn được thoả mãn với cái bạn đang vậy. Nói cách khác, bạn không khao khát là bất kì cái gì khác hơn cái bạn đang vậy. Thế thì tâm trí bạn tồn tại trong khoảnh khắc này. Không có gì để là căng thẳng; bạn thoải mái với bản thân bạn. Bạn ở trong Đạo. Với tôi, nếu không có kẽ hở bạn có tính tôn giáo; bạn ở trong pháp.
Kẽ hở có thể có nhiều tầng. Nếu khao khát là về vật lí, căng thẳng sẽ có tính vật lí. Khi bạn tìm một thân thể đặc biệt, một hình dạng đặc biệt – nếu bạn khao khát cái gì đó khác hơn cái bạn đang vậy ở mức độ vật lí – thế thì có căng thẳng trong thân thể vật lí của bạn. Người ta muốn là đẹp hơn. Bây giờ thân thể bạn trở nên căng thẳng. Căng thẳng này bắt đầu ở thể đầu tiên của bạn, thể sinh lí, nhưng nếu nó cứ còn mãi, thường xuyên, nó có thể đi sâu hơn và lan sang các tầng khác của con người bạn.
Nếu bạn khao khát quyền năng tâm linh, thế thì căng thẳng bắt đầu ở mức tâm linh và lan ra. Việc lan ra này cũng giống như khi bạn ném hòn đá vào hồ. Nó rơi ở một điểm đặc biệt, nhưng rung động do nó tạo ra sẽ liên tục lan rộng vào vô hạn. Cho nên căng thẳng có thể bắt đầu từ bất kì một trong bẩy thể của bạn, nhưng cội nguồn nguyên thuỷ bao giờ cũng là cùng một chỗ: kẽ hở giữa một trạng thái đang đó và trạng thái được khao khát.
Nếu bạn có một kiểu tâm trí đặc biệt và bạn muốn thay đổi nó, biến đổi nó – nếu bạn muốn láu lỉnh hơn, thông minh hơn – thế thì căng thẳng được tạo ra. Chỉ nếu chúng ta chấp nhận bản thân mình một cách toàn bộ, không có căng thẳng. Việc chấp nhận toàn bộ này là phép màu, phép màu duy nhất. Tìm ra một người đã chấp nhận bản thân người đó là điều đáng ngạc nhiên duy nhất.
Bản thân sự tồn tại là không căng thẳng. Căng thẳng bao giờ cũng bởi vì những khả năng giả thuyết, vô tồn tại. Trong hiện tại không có căng thẳng; căng thẳng bao giờ cũng hướng tương lai. Nó tới từ tưởng tượng. Bạn có thể tưởng tượng bản thân bạn là cái gì đó khác hơn bạn đang là vậy. Tiềm năng này mà đã được tưởng tượng ra, sẽ tạo ra căng thẳng. Cho nên một người càng có tính tưởng tượng, khả năng là càng nhiều căng thẳng hơn. Thế thì tưởng tượng đã trở thành có tính phá huỷ.
Tưởng tượng cũng có thể trở thành có tính xây dựng, sáng tạo. Nếu toàn thể năng lực tưởng tượng của bạn được hội tụ vào hiện tại, trong khoảnh khắc này, không trong tương lai, thế thì bạn có thể bắt đầu thấy sự tồn tại của bạn như thơ ca. Tưởng tượng của bạn không tạo ra khao khát; nó được dùng trong việc sống. Việc sống này trong hiện tại là ở bên ngoài căng thẳng.
Con vật không căng thẳng, cây không căng thẳng, vì chúng không có năng lực tưởng tượng. Chúng ở bên dưới căng thẳng, không ở bên ngoài nó. Căng thẳng chỉ là tiềm năng; nó đã không trở thành thực tại. Chúng đang tiến hoá. Một khoảnh khắc sẽ tới khi căng thẳng sẽ bùng nổ trong thân chúng và chúng sẽ bắt đầu khao khát tương lai. Điều đó nhất định xảy ra. Tưởng tượng trở thành tích cực.
Điều đầu tiên tưởng tượng trở thành hoạt động là tương lai. Bạn tạo ra hình ảnh và bởi vì không có các thực tại tương ứng, bạn liên tục tạo ra ngày càng nhiều các hình ảnh. Nhưng khi có liên quan tới hiện tại, bạn không thể quan niệm một cách bình thường về tưởng tượng trong quan hệ với thực tại. Làm sao bạn có thể có tính tưởng tượng trong hiện tại? Dường như không có nhu cầu. Điểm này phải được hiểu.
Nếu bạn có thể hiện diện một cách có ý thức trong hiện tại, bạn sẽ không sống trong tưởng tượng. Thế thì tưởng tượng sẽ tự do tạo ra bên trong bản thân hiện tại. Chỉ việc hội tụ đúng là được cần. Nếu tưởng tượng được hội tụ vào cái thực, nó bắt đầu sáng tạo. Việc sáng tạo có thể lấy bất kì hình tướng nào. Nếu bạn là nhà thơ, nó trở thành việc bùng nổ của thơ ca. Thơ ca sẽ không là khao khát tương lai, nhưng là việc diễn đạt của hiện tại. Hay nếu bạn là hoạ sĩ, bùng nổ sẽ là về tranh vẽ. Tranh sẽ không là cái gì đó như bạn đã tưởng tượng nó, mà như bạn đã biết nó và đã sống nó.
Khi bạn không sống trong tưởng tượng, khoảnh khắc hiện tại được trao cho bạn. Bạn có thể diễn đạt nó, hay bạn có thể đi vào im lặng.
Nhưng im lặng, bây giờ, không là im lặng chết được tu tập. Im lặng này nữa là việc diễn đạt của khoảnh khắc hiện tại. Khoảnh khắc này là sâu tới mức bây giờ nó có thể được diễn đạt chỉ qua im lặng. Ngay cả thơ ca cũng không thích hợp; tranh vẽ cũng không thích hợp. Không cách diễn đạt nào là có thể. Im lặng là cách diễn đạt duy nhất. Im lặng này không phải là cái gì đó phủ định mà, thay vì thế, là việc nở hoa khẳng định. Cái gì đó đã nở hoa bên trong bạn, hoa của im lặng, và qua im lặng này mọi điều bạn đang sống được diễn đạt.
Điểm thứ hai cũng cần được hiểu. Việc diễn đạt này về hiện tại qua tưởng tượng không là tưởng tượng về tương lai cũng không là phản ứng lại với quá khứ. Nó không là việc diễn đạt của bất kì kinh nghiệm nào đã từng được biết. Nó là kinh nghiệm về việc trải nghiệm – như bạn đang sống nó, như nó đang xảy ra trong bạn. Không phải là kinh nghiệm được sống, nhưng là quá trình sống của việc trải nghiệm.
Thế thì kinh nghiệm của bạn và việc trải nghiệm không phải là hai điều. Chúng là một và cùng một. Thế thì không có hoạ sĩ. Bản thân việc trải nghiệm đã trở thành bức tranh; bản thân việc trải nghiệm đã diễn đạt bản thân nó. Bạn không là người sáng tạo. Bạn là tính sáng tạo, năng lượng sống. Bạn không là nhà thơ; bạn là thơ ca. Kinh nghiệm không là về tương lai không là về quá khứ; nó không từ tương lai không từ quá khứ. Bản thân khoảnh khắc này đã trở thành vĩnh hằng, và mọi thứ tới từ nó. Nó là việc nở hoa.
Việc nở hoa này sẽ có bẩy tầng, cũng giống như căng thẳng có bẩy tầng. Nó sẽ tồn tại trong mọi thể. Chẳng hạn, nếu nó xảy ra trên mức sinh lí, bạn sẽ trở thành đẹp theo nghĩa mới hoàn toàn. Cái đẹp này không từ hình tướng mà từ vô hình tướng, không của cái thấy được mà của cái không thấy được. Và nếu bạn có thể cảm thấy khoảnh khắc không căng thẳng này trong thân thể bạn, bạn sẽ biết sự mạnh khoẻ hạnh phúc, cái bạn đã không biết trước đây, mạnh khoẻ hạnh phúc khẳng định.
Chúng ta đã biết các trạng thái của mạnh khoẻ hạnh phúc mà là phủ định: phủ định theo nghĩa rằng khi chúng ta không ốm chúng ta nói chúng ta mạnh khoẻ. Mạnh khoẻ này đơn giản là phủ định bệnh. Nó chẳng có gì khẳng định về nó; nó chỉ là bệnh không có đó. Định nghĩa y tế về mạnh khoẻ là ở chỗ nếu bạn không ốm thế thì bạn là mạnh khoẻ. Nhưng mạnh khoẻ có chiều khẳng định nữa. Nó không chỉ là thiếu vắng ốm bệnh; nó là sự hiện diện của mạnh khoẻ.
Thân thể bạn có thể không căng thẳng chỉ khi bạn đang sống sự tồn tại từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc. Nếu bạn đang ăn và khoảnh khắc này đã trở thành vĩnh hằng, thế thì không có quá khứ và không có tương lai. Chính quá trình ăn này là tất cả mọi thứ đang vậy. Bạn không làm cái gì đó; bạn đã trở thành việc làm. Sẽ không có căng thẳng; thân thể bạn sẽ cảm thấy được đáp ứng. Hay nếu bạn đang trong giao cảm dục và dục không chỉ là việc làm giảm nhẹ khỏi căng thẳng dục mà, thay vì thế, là việc diễn đạt khẳng định của yêu – nếu khoảnh khắc này đã trở thành toàn bộ, toàn thể, và bạn ở trong nó hoàn toàn – thế thì bạn sẽ biết mạnh khoẻ khẳng định trong thân thể bạn.
Nếu bạn đang chạy, và việc chạy đã trở thành tính toàn bộ của sự tồn tại của bạn; nếu bạn là cảm giác đang tới với bạn, không phải cái gì đó tách rời khỏi chúng mà là một với chúng; nếu không có tương lai, không mục đích cho việc chạy này, bản thân việc chạy là mục đích – thế thì bạn biết sự mạnh khoẻ khẳng định. Thế thì thân thể bạn là không căng thẳng. Trên mức độ sinh lí, bạn đã biết khoảnh khắc của việc sống không căng thẳng.
Và cùng điều này là đúng với từng thể trong bẩy thể này. Hiểu khoảnh khắc không căng thẳng trong thể thứ nhất là dễ vì chúng ta đã biết hai điều là có thể trong thân thể: bệnh, ốm khẳng định; khoẻ mạnh được định nghĩa theo phủ định, và thiếu vắng của ốm. Ngần này chúng ta đã biết, cho nên chúng ta có thể quan niệm về khả năng thứ ba, khả năng của mạnh khoẻ hạnh phúc khẳng định, sự mạnh khoẻ. Nhưng để hiểu không căng thẳng là gì trong thể thứ hai, thể ê te, có hơi chút khó hơn, vì bạn đã không biết bất kì cái gì về nó. Dầu vậy, những điều nào đó có thể được hiểu.
Mơ về căn bản liên quan tới thể thứ hai, thể ê te. Cho nên bình thường khi chúng ta nói về mơ, điều chúng ta nói là mơ của thể ê te. Nhưng nếu thể vật lí của bạn đã từng sống trong căng thẳng, thế thì nhiều mơ sẽ được nó tạo ra. Chẳng hạn, nếu bạn đã từng đói hay nhịn ăn, thế thì một kiểu mơ đặc biệt được tạo ra. Đây là việc mơ sinh lí. Nó không liên quan tới thể ê te.
Thể ê te có căng thẳng riêng của nó. Chúng ta chỉ biết thể ê te trong mơ, cho nên nếu thể ê te căng thẳng, mơ trở thành ác mộng. Ngay cả trong mơ bây giờ bạn sẽ căng thẳng; căng thẳng sẽ đi theo bạn.
Căng thẳng thứ nhất trong thể ê te có liên quan tới việc đáp ứng cho ham muốn của bạn. Tất cả chúng ta đều đã mơ về yêu. Dục có tính sinh lí; yêu thì không. Yêu chẳng liên quan gì tới thể vật lí, nó liên quan tới thể ê te; nhưng nếu nó không được đáp ứng, thế thì ngay cả thể vật lí của bạn cũng có thể khổ vì nó. Không chỉ thể vật lí của bạn có nhu cầu mà phải được đáp ứng, mà thể ê te của bạn cũng có nhu cầu. Nó có cơn đói riêng của nó; nó cũng cần thức ăn. Yêu là thức ăn đó.
Tất cả chúng ta liên tục mơ về yêu, nhưng chúng ta không bao giờ trong yêu. Mọi người mơ về yêu – nó phải là thế nào, nó phải là với ai – và mọi người bị thất vọng trong nó. Hoặc chúng ta đang mơ về tương lai hoặc, trong thất vọng, về quá khứ; nhưng chúng ta không bao giờ yêu.
Có những căng thẳng khác trong thể ê te nữa, nhưng yêu là căng thẳng có thể dễ hiểu nhất. Nếu bạn có thể yêu trong khoảnh khắc này, thế thì tình huống không căng thẳng được tạo ra trong thể ê te. Nhưng bạn không thể yêu được trong khoảnh khắc này nếu bạn có đòi hỏi, mong đợi, điều kiện cho yêu của bạn, vì đòi hỏi, mong đợi và điều kiện có liên quan tới tương lai.
Hiện tại là ở bên ngoài việc ấn định của chúng ta. Nó là như nó vậy. Nhưng bạn có thể có mong đợi về tương lai: nó phải là thế nào. Yêu nữa đã trở thành “phải”; nó bao giờ cũng là về “phải là” thế nào. Bạn có thể yêu trong hiện tại chỉ nếu yêu của bạn không phải là mong đợi, đòi hòi, chỉ nếu nó là vô điều kiện.
Thêm nữa, nếu bạn đang yêu chỉ với một người và không với ai đó khác, thế thì bạn không bao giờ có thể yêu trong hiện tại. Nếu yêu của bạn là quan hệ và không là trạng thái của tâm trí, bạn không thể yêu trong hiện tại vì điều đó nữa cũng là điều kiện, rất tinh vi. Nếu tôi nói tôi có thể là việc yêu chỉ với bạn, thế thì khi bạn không có đó tôi sẽ không là việc yêu. Trong hai mươi ba giờ tôi sẽ ở trong trạng thái không yêu và chỉ một giờ, khi tôi ở cùng bạn, tôi sẽ là việc yêu. Điều này là không thể được! Bạn không thể ở trong trạng thái yêu một khoảnh khắc và không trong yêu ở khoảnh khắc khác.
Nếu tôi là mạnh khoẻ, tôi là mạnh khoẻ trong hai mươi bốn giờ. Không thể nào là mạnh khoẻ trong một giờ và không mạnh khoẻ trong hai mươi ba giờ khác. Mạnh khoẻ không là quan hệ; nó là trạng thái của hiện hữu.
Yêu không là quan hệ giữa hai người. Nó là trạng thái của tâm trí bên trong bản thân bạn. Nếu bạn đang yêu, bạn yêu mọi người – không chỉ với người, mà còn với mọi vật nữa. Yêu chuyển từ bạn tới các đối thể nữa. Ngay cả khi bạn một mình, khi không ai có đó, bạn vẫn đang yêu. Nó giống như việc thở. Nếu tôi lấy lời thề rằng tôi sẽ thở chỉ khi tôi ở cùng bạn, chỉ chết có thể theo sau. Việc thở không phải là quan hệ; nó không bị buộc vào bất kì quan hệ nào. Và với thể ê te, yêu giống hệt như việc thở. Yêu là hơi thở của thể ê te.
Cho nên hoặc bạn đang yêu, hoặc bạn không đang yêu. Kiểu yêu mà nhân loại đã tạo ra là rất nguy hiểm. Ngay cả bệnh đã không tạo ra nhiều vô nghĩa như cái gọi là yêu này đã tạo ra. Toàn thể nhân loại bị bệnh vì ý niệm sai này về yêu.
Nếu bạn có thể yêu và là việc yêu, bất kể ai, thế thì thể thứ hai của bạn có thể có cảm giác về mạnh khoẻ hạnh phúc, thoải mái khẳng định. Thế thì không có ác mộng. Mơ trở thành thơ ca. Thế thì cái gì đó xảy ra trong thể thứ hai của bạn, và hương thơm của nó không chỉ tràn ngập khắp bạn mà cả người khác nữa. Dù bạn ở bất kì đâu, hương thơm của yêu của bạn đều lan toả. Và tất nhiên nó có đáp ứng riêng của nó, sự vọng lại riêng của nó.
Yêu thực không phải là chức năng của bản ngã. Bản ngã bao giờ cũng đòi hỏi quyền lực, ngay cả khi bạn yêu cũng vậy – vì yêu của bạn là không thực, vì nó chỉ là một phần của bản ngã – nó nhất định bạo hành. Bất kì khi nào chúng ta yêu, nó là bạo hành, một kiểu chiến tranh. Bố và con trai, mẹ và con gái, chồng và vợ – họ không phải là những người yêu; chúng ta đã chuyển đổi họ thành kẻ thù. Họ thường xuyên tranh đấu, và chỉ khi họ không tranh đấu chúng ta mới nói đó là yêu. Định nghĩa này có tính phủ định. Giữa hai trận chiến có kẽ hở, thời kì hoà bình.
Nhưng thực sự, giữa hai cuộc chiến tranh không có khả năng nào của hoà bình. Cái gọi là hoà bình chỉ là việc chuẩn bị cho cuộc chiến sắp tới. Không có hoà bình giữa chồng và vợ, không có yêu. Kẽ hở mà chúng ta gọi là yêu chỉ là việc chuẩn bị cho tranh đấu sắp tới. Chúng ta nghĩ rằng có mạnh khoẻ khi chúng ta ở giữa hai trận ốm, và chúng ta nghĩ rằng có yêu khi chúng ta ở giữa hai lần tranh đấu. Nó không là yêu. Nó chỉ là kẽ hở giữa các cuộc tranh đấu. Bạn không thể liên tục tranh đấu trong hai mươi bốn giờ, cho nên ở điểm nào đó bạn bắt đầu yêu kẻ thù của bạn.
Yêu không bao giờ có thể có như mối quan hệ nhưng chỉ là trạng thái của tâm trí. Nêu yêu tới với bạn như trạng thái của tâm trí, thế thì thể thứ hai của bạn – thể ê te – trở nên thoải mái, không căng thẳng. Nó được thảnh thơi. Có những lí do khác cho căng thẳng trong thể thứ hai, nhưng tôi đang nói về loại căng thẳng mà có thể dễ được hiểu nhất. Vì chúng ta nghĩ chúng ta biết yêu, nó có thể được nói tới.
Từ “Tâm lí của bí truyền”, ch.8
