Điều khác cần được hiểu. Nếu bạn đang nhìn vào bức tranh động thái và sự tập trung của bạn được hội tụ chỉ vào bà già, bạn không thể thấy được ảnh kia. Nhưng nếu bạn liên tục tập trung vào bà già – nếu bạn liên tục hội tụ vào bà ấy, nếu bạn trở nên chăm chú toàn bộ vào bà ấy – một khoảnh khắc sẽ tới khi sự hội tụ thay đổi và đột nhiên bà già đã biến mất và ảnh kia có đó.
Tại sao điều này xảy ra? Nó xảy ra vì tâm trí không thể bị hội tụ liên tục trong một thời gian dài. Nó phải thay đổi hay nó sẽ đi ngủ. Đây là hai khả năng duy nhất. Nếu bạn liên tục tập trung vào một thứ, tâm trí sẽ rơi vào ngủ. Nó không thể vẫn còn bị cố định; nó là quá trình sống. Nếu bạn để nó trở nên chán nó sẽ đi ngủ để trốn khỏi sự mụ mẫm của việc hội tụ của bạn. Thế thì nó có thể tiếp tục sống, trong mơ.
Đây là phong cách thiền của Maharishi Mahesh Yogi. Nó là an bình, làm khoẻ người, nó có thể giúp cho mạnh khoẻ thể chất của bạn và cân bằng tâm trí, nhưng nó không là thiền. Cùng điều này có thể được làm bởi tự thôi miên. Từ Ấn Độ ‘mật chú’ ngụ ý gợi ý, không cái gì khác. Lấy điều này làm thiền là sai lầm nghiêm trọng. Nó không phải thiền. Và nếu bạn nghĩ về nó như thiền, bạn sẽ không bao giờ tìm thiền đích thực. Đó là cái hại thực được làm bởi những thực hành như vậy và những người truyền bá những thực hành đó. Nó chỉ là gây nghiện ma tuý cho bản thân bạn về mặt tâm lí.
Cho nên đừng dùng bất kì mật chú nào để đẩy lời ra khỏi con đường. Chỉ trở nên nhận biết về lời và sự hội tụ của tâm trí bạn sẽ tự động đổi sang kẽ hở.
Nếu bạn đồng nhất với lời, bạn sẽ liên tục nhảy từ lời này sang lời khác và bạn sẽ bỏ lỡ kẽ hở. Lời khác là cái gì đó mới để hội tụ vào. Tâm trí liên tục thay đổi; hội tụ thay đổi. Nhưng nếu bạn không bị đồng nhất với lời, nếu bạn chỉ là nhân chứng – tách rời, chỉ quan sát lời khi chúng đi qua trong đám diễu hành – thế thì toàn thể sự hội tụ sẽ đổi và bạn sẽ trở nên nhận biết về kẽ hở. Điều đó cũng dường như bạn đang trên phố, quan sát mọi người khi họ đi qua. Người này đã đi qua và người khác còn chưa tới. Có kẽ hở; phố vắng người. Nếu bạn đang quan sát, thế thì bạn sẽ biết kẽ hở này.
Và một khi bạn biết kẽ hở này, bạn ở trong nó; bạn đã nhảy vào trong nó. Nó là vực thẳm – cho an bình thế, tạo ra ý thức thế. Nó là thiền ở trong kẽ hở; nó là biến đổi. Bây giờ ngôn ngữ không được cần; bạn sẽ bỏ nó. Đó là việc bỏ có ý thức. Bạn đang ý thức tới im lặng, im lặng vô hạn. Bạn là một phần của nó, là một với nó. Bạn không ý thức tới vực thẳm như cái khác; bạn ý thức tới vực thẳm như bản thân bạn. Bạn biết, nhưng bây giờ bạn là việc biết. Bạn quan sát kẽ hở, nhưng bây giờ người quan sát là cái được quan sát.
Khi có liên quan tới lời và ý nghĩ, bạn là nhân chứng, tách rời, khỏi lời và cái khác. Nhưng khi không có lời, bạn là kẽ hở – vậy mà vẫn ý thức rằng bạn hiện hữu. Giữa bạn và kẽ hở, giữa ý thức và sự tồn tại, giờ không có rào chắn. Duy nhất lời là rào chắn. Giờ bạn ở trong tình huống mang tính tồn tại. Đây là thiền: là một với sự tồn tại, là toàn bộ trong nó và vẫn có ý thức. Điều này là mâu thuẫn, điều này là nghịch lí. Giờ bạn đã biết một tình huống mà trong đó bạn có ý thức, vậy mà là một với nó.
Bình thường, khi chúng ta ý thức về bất kì cái gì, thứ đó trở thành cái khác. Nếu chúng ta bị đồng nhất với cái gì đó, thế thì nó không là cái khác, nhưng thế thì chúng ta không có ý thức – như trong giận, trong dục. Chúng ta trở thành một chỉ khi chúng ta là vô ý thức.
Dục có nhiều hấp dẫn thế vì trong dục bạn trở thành một trong một khoảnh khắc. Nhưng trong khoảnh khắc đó, bạn là vô ý thức. Bạn tìm tính vô ý thức vì bạn tìm tính một. Nhưng bạn càng tìm nó, bạn càng trở nên có ý thức hơn. Thế thì bạn sẽ không cảm thấy phúc lạc của dục, vì phúc lạc tới từ vô ý thức.
Bạn có thể trở thành vô ý thức trong khoảnh khắc đam mê. Ý thức của bạn rơi rụng đi. Trong một khoảnh khắc bạn đã ở trong vực thẳm – nhưng vô thức. Nhưng bạn càng tìm kiếm nó, nó càng bị mất. Chung cuộc một khoảnh khắc tới khi bạn ở trong dục và khoảnh khắc của vô thức không còn xảy ra. Vực thẳm bị mất, phúc lạc bị mất. Thế thì hành động này trở thành ngu xuẩn. Nó chỉ là việc xả ra máy móc; không có gì tâm linh về nó.
Chúng ta đã biết chỉ tính một vô ý thức; chúng ta chưa bao giờ biết tính một có ý thức. Thiền là tính một có ý thức. Nó là cực kia của tính dục. Dục là một cực, tính một vô ý thức; thiền là cực kia, tính một có ý thức. Dục là điểm thấp nhất của tính một và thiền là đỉnh cao, đỉnh cao nhất của tính một. Khác biệt là khác của ý thức.
Tâm trí phương Tây bây giờ nghĩ về thiền vì hấp dẫn của dục đã bị mất. Bất kì khi nào xã hội trở thành không kìm nén về dục, thiền sẽ đi theo, vì dục không bị cấm đoán sẽ giết chết cái quyến rũ và lãng mạn của dục; nó sẽ giết mặt tâm linh của dục. Nhiều dục có đó, nhưng bạn không thể tiếp tục là vô ý thức trong nó.
Xã hội bị kìm nén về dục có thể vẫn còn dục, nhưng xã hội không kìm nén, không cấm đoán thì không thể vẫn còn với tính dục mãi mãi. Tính dục sẽ phải được siêu việt lên. Cho nên nếu xã hội có tính dục, thiền sẽ đi theo. Với tôi, xã hội tự do về dục là bước đầu tiên hướng tới tìm, kiếm.
Nhưng tất nhiên, vì việc tìm kiếm có đó, nó có thể bị khai thác. Nó đang bị khai thác bởi phương Đông. Các guru có thể được cung cấp; họ có thể được xuất khẩu. Và họ đang được xuất khẩu. Nhưng chỉ các thủ đoạn có thể được học qua các guru này. Việc hiểu tới qua sự sống, qua việc sống. Nó không thể được cho, được truyền.
Tôi không thể cho bạn việc hiểu của tôi. Tôi có thể nói về nó, nhưng tôi không thể trao nó cho bạn. Bạn sẽ phải tìm ra nó. Bạn sẽ phải đi vào trong cuộc sống. Bạn sẽ phải phạm sai lầm; bạn sẽ phải thất bại; bạn sẽ phải trải qua nhiều thất vọng. Nhưng chỉ qua thất bại, sai lầm, thất vọng, chỉ qua bắt gặp với việc sống thực, bạn sẽ đi tới thiền. Đó là lí do tại sao tôi nói nó là việc trưởng thành. Cái gì đó có thể được hiểu, nhưng việc hiểu tới qua người khác không bao giờ có thể là nhiều hơn trí tuệ. Đó là lí do tại sao Krishnamurti đòi hỏi điều không thể được. Ông ấy nói, “Đừng hiểu tôi một cách trí tuệ” – nhưng không cái gì ngoại trừ việc hiểu về trí tuệ có thể tới từ ai đó khác. Đó là lí do tại sao nỗ lực của Krishnamurti đã là ngớ ngẩn. Điều ông ấy nói là đích thực, nhưng khi ông ấy đòi hỏi việc hiểu nhiều hơn trí tuệ từ người nghe, điều đó là không thể được. Không cái gì nhiều hơn có thể tới từ ai đó khác, không cái gì nhiều hơn có thể được chuyển giao. Nhưng việc hiểu về trí tuệ có thể là đủ. Nếu bạn có thể hiểu điều tôi đang nói về mặt trí tuệ, bạn cũng có thể hiểu điều đã không được nói. Bạn cũng có thể hiểu kẽ hở: điều tôi không nói, điều tôi không thể nói. Việc hiểu thứ nhất nhất định có tính trí tuệ, vì trí tuệ là cánh cửa. Nó không bao giờ có thể là tâm linh. Tính tâm linh là điện thờ bên trong.
Tôi chỉ có thể trao đổi với bạn một cách trí tuệ. Nếu bạn có thể thực sự hiểu nó, thế thì cái đã không được nói có thể được cảm. Tôi không thể trao đổi mà không có lời, nhưng khi tôi đang dùng lời tôi cũng dùng im lặng. Bạn sẽ phải nhận biết cả hai. Nếu chỉ lời được hiểu thế thì nó là trao đổi; nhưng nếu bạn có thể nhận biết về kẽ hở, thế thì nó là giao cảm.
Người ta phải bắt đầu ở đâu đó. Mọi sự bắt đầu nhất định là bắt đầu giả, nhưng người ta phải bắt đầu. Qua cái giả, qua dò dẫm, cánh cửa được tìm ra. Người nghĩ rằng mình sẽ bắt đầu chỉ khi việc bắt đầu đúng có đó sẽ không bao giờ bắt đầu chút nào. Ngay cả một bước giả là bước theo hướng đúng vì nó là một bước, việc bắt đầu. Bạn bắt đầu dò dẫm trong tối và, qua việc dò dẫm, cánh cửa được tìm ra.
Đó là lí do tại sao tôi đã nói cần nhận biết về quá trình ngôn ngữ – quá trình các lời – và tìm nhận biết về kẽ hở, khoảng hở. Sẽ có những khoảnh khắc mà sẽ không có nỗ lực có ý thức về phần bạn và bạn sẽ trở nên nhận biết về kẽ hở. Đó là việc bắt gặp với điều thiêng liêng, việc bắt gặp với sự tồn tại. Bất kì khi nào có việc bắt gặp, đừng trốn khỏi nó. Hiện hữu cùng nó đi. Ban đầu sẽ là sợ hãi; nhất định là vậy. Bất kì khi nào cái không biết được bắt gặp, sợ được tạo ra vì với chúng ta cái không biết là chết. Cho nên bất kì khi nào có kẽ hở, bạn sẽ cảm thấy chết đang tới với bạn. Thế thì là chết đi! Chỉ ở trong nó, và chết hoàn toàn trong kẽ hở này. Và bạn sẽ được phục sinh. Bằng việc chết cái chết của bạn trong im lặng, sống được phục sinh. Bạn là sống động lần đầu tiên, thực sự sống động.
Cho nên với tôi, thiền không phải là phương pháp mà là quá trình; thiền không là kĩ thuật mà là việc hiểu. Nó không thể được dạy; nó chỉ có thể được chỉ tới. Bạn không thể được thông tin về nó vì không thông tin nào thực sự là thông tin. Nó là từ bên ngoài, và thiền tới từ chiều sâu bên trong của bạn.
Cho nên tìm đi, là người tìm kiếm đi, và đừng là đệ tử. Thế thì bạn sẽ không là đệ tử của guru nào đó, nhưng là đệ tử của toàn bộ sự sống. Thế thì bạn sẽ không chỉ học lời. Việc học tâm linh không thể tới từ lời mà tới từ kẽ hở, từ im lặng bao giờ cũng có xung quanh bạn. Chúng có đó trong đám đông, ở chợ, ở cửa hàng tạp hoá. Tìm im lặng, tìm kẽ hở bên trong và bên ngoài, và một ngày nào đó bạn sẽ thấy rằng bạn ở trong thiền.
Thiền tới với bạn. Nó bao giờ cũng tới; bạn không thể mang nó tới. Nhưng người ta phải trong tìm kiếm nó, vì chỉ khi bạn trong tìm kiếm bạn sẽ là mở với nó, mong manh với nó. Bạn là người chủ cho nó. Thiền là khách. Bạn có thể mời nó và chờ đợi nó. Nó tới với Phật, nó tới với Jesus, nó tới với mọi người sẵn sàng, người mở và tìm kiếm.
Nhưng đừng học nó từ đâu đó; bằng không bạn sẽ bị lừa. Tâm trí bao giờ cũng tìm cái gì đó dễ dàng. Điều này trở thành nguồn cho khai thác. Thế thì có các guru và guru tính, và cuộc sống tâm linh bị đầu độc.
Người nguy hiểm nhất là người khai thác thôi thúc tâm linh của ai đó. Nếu ai đó cướp của cải của bạn, điều đó không nghiêm trọng thế, nếu ai đó làm bạn thất bại, điều đó không nghiêm trọng thế, nhưng nếu ai đó lừa bạn và làm hỏng, hay cho dù trì hoãn, thôi thúc của bạn hướng tới thiền, hướng tới điều thiêng liêng, hướng tới cực lạc, thế thì tội này là lớn và không tha thứ được.
Nhưng điều đó đang được làm. Cho nên nhận biết về nó, và đừng hỏi bất kì ai, “Thiền là gì? Tôi thiền thế nào?” Thay vì thế, hỏi điều cản trở là gì, chướng ngại là gì. Hỏi tại sao chúng ta không phải bao giờ cũng trong thiền, việc trưởng thành đã bị dừng lại ở đâu, chúng ta đã bị phá hỏng ở đâu. Và đừng tìm guru vì gurus phá hỏng. Bất kì người nào cho bạn những công thức làm sẵn đều không phải là bạn mà là kẻ thù.
Dò dẫm trong bóng tối đi. Không cái gì khác có thể được làm. Chính việc dò dẫm sẽ trở thành việc hiểu mà sẽ giải thoát cho bạn khỏi bóng tối. Jesus đã nói: “Chân lí là tự do.” Hiểu tự do này đi. Chân lí bao giờ cũng là qua việc hiểu. Nó không phải là cái gì đó mà bạn gặp gỡ và bắt gặp; nó là cái gì đó bạn trưởng thành vào. Cho nên ở trong tìm kiếm việc hiểu đi, vì bạn càng trở nên hiểu, bạn sẽ càng gần với chân lí. Và trong khoảnh khắc không biết, không mong đợi, không dự đoán được, khi việc hiểu đi tới đỉnh, bạn ở trong vực thẳm. Bạn không còn nữa, và thiền hiện hữu.
Khi bạn không còn nữa, bạn ở trong thiền. Thiền không còn là của bạn; nó bao giờ cũng ở bên ngoài bạn. Khi bạn ở trong vực thẳm, thiền có đó. Thế thì bản ngã không có; thế thì bạn không có. Thế thì việc hiện hữu có. Đó là điều tôn giáo ngụ ý bởi Thượng đế: hiện hữu tối thượng. Nó là bản chất của mọi tôn giáo, mọi việc tìm kiếm, nhưng nó không được tìm thấy làm sẵn ở bất kì chỗ nào. Cho nên nhận biết về bất kì người nào đưa ra tuyên bố về nó.
Liên tục dò dẫm và đừng sợ thất bại. Thừa nhận thất bại, nhưng không cam kết với cùng thất bại lần nữa.
Một lần là tất cả; thế là đủ. Người liên tục phạm sai lỗi trong tìm chân lí bao giờ cũng được tha thứ. Đó là lời hứa từ chính chiều sâu của sự tồn tại.
Từ “Tâm lí của bí truyền”, ch.2
