Tại sao thầy nhấn mạnh nhiều thế vào phi lí? Cái gì sai với lí trí?
Lí trí không phải là đủ lí trí. Đó là điều là sai với nó. Nếu bạn thực sự là người lí trí bạn sẽ thấy rằng nhiều thứ là phi lí trong cuộc sống. Người lí trí, làm sao người đó có thể tránh việc thấy rằng có nhiều điều phi lí trong cuộc sống? Người lí trí nhất định bắt gặp nhiều sự kiện phi lí.
Yêu của bạn là phi lí. Bạn rơi vào yêu với người đàn bà; bạn không thể tạo ra được bất kì lí do nào cho nó. Bạn đơn giản nhún vai, bạn nói, ‘Nó đã xảy ra.’ Bạn có thể tìm thấy cách nào đó – bạn sẽ nói rằng cô ấy có vẻ đẹp, thế này thế nọ. Nhưng cô ấy không có vẻ đẹp cho bất kì người nào khác; không ai khác đã rơi vào yêu cô ấy. Cho nên nó không thể là trường hợp đơn giản – vì cô ấy đẹp, đó là lí do tại sao bạn đã rơi vào yêu. Thật ra sự thực là chính cách đi vòng khác – bạn đã rơi vào yêu, đó là lí do tại sao cô ấy có vẻ đẹp. Và ngày này lấy được cô ấy rồi, và ngày khác đột nhiên cô ấy không còn đẹp nữa. Và bạn sẽ bắt đầu nghĩ, ‘Mình điên sao? Tại sao mình đã rơi vào người đàn bà này?’ Và bạn sẽ bắt đầu nghĩ cô ấy là người đàn bà xấu nhất thế giới.
Vợ và chồng không bao giờ có vẻ đẹp với nhau – vì yêu đó, cái gọi là yêu đó, ảo vọng đó, mòn đi nhanh. Nếu bạn không bao giờ lấy người đàn bà của bạn, bạn có thể yêu cô ấy trong cả đời bạn – điều đó là có thể. Đó là lí do tại sao Majanu liên tục yêu, và khóc, ‘Laila, Laila, Laila!’ – vì anh ta đã không thể lấy được cô ấy. Anh ta đã người may mắn. Những người lấy được Laila của họ, họ biết rằng một khi bạn lấy rồi, thế thì bạn bắt đầu cầu nguyện Thượng đế, ‘Làm sao gạt bỏ được?’
Cái gì xảy ra? Nó không đẹp – cái gì đó phi lí trong bạn, cái gì đó từ vô thức của bạn mà bạn không nhận biết, sở hữu bạn.
Bây giờ tâm lí học về vô thức đã nhìn vào trong vấn đề này sâu hơn. Đứa trẻ, từng đứa trẻ, con trai hay con gái, đều mang hai nhân cách bên trong bản thân nó – nhân cách của người mẹ và người bố, vì đứa trẻ được tạo ra từ hai sinh học, từ hai tâm lí học. Đứa trẻ là tổ hợp của hai người, hai nhân cách – cái gì đó được đóng góp bởi người bố và cái gì đó được đóng góp bởi người mẹ. Nếu đứa trẻ là nam phần người mẹ bên trong nó sẽ liên tục tìm đàn bà nào đó, người gần như tương tự.
Người đàn bà bên trong của bạn không là gì ngoài phần người mẹ bên trong của bạn. Và khi người đàn bà nào đó khớp với người đàn bà bên trong của bạn, bạn rơi vào yêu – nhưng điều này là tuyệt đối phi lí. Và đích xác điều đó xảy ra khi bạn rơi vào yêu người đàn ông. Bạn mang người bố của bạn bên trong bạn – khi người đàn ông nào đó khớp với hình ảnh này…. Không ai có thể khớp với hình ảnh này một cách toàn bộ, đó là rắc rối. Bạn sẽ không bao giờ có được người bố của bạn như chồng của bạn; bố của bạn không thể trở thành chồng bạn, mẹ của bạn không thể trở thành vợ bạn.
Và không có hai cá nhân nào là giống nhau – đây là vấn đề. Và bạn đang đi tìm người mẹ của bạn một cách vô ý thức. Khi bạn đột nhiên thấy người đàn bà là đẹp, đó là mẹ bạn – theo cách nào đó cô ấy giống mẹ bạn. Nhưng chỉ theo cách nào đó thôi. Có thể giọng nói của cô ấy giống mẹ bạn, có thể mắt cô ấy có cùng mầu, có thể tóc cô ấy có cùng mầu. Hay có thể cách cô ấy bước đi là đích xác cách của mẹ bạn. Và bạn không biết điều đó; bạn không biết điều đó một cách có ý thức. Nó là trong vô thức của bạn – nó được ẩn sâu ở đó trong bóng tối. Và bạn rơi vào yêu. Nhưng không người đàn bà nào có thể đích xác giống như mẹ bạn, cho nên sớm hay muộn mọi sự bắt đầu kéo tới mà không giống mẹ bạn. Thế thì xáo trộn bắt đầu – tuần trăng mật được hoàn thành.
Đây là những sự kiện phi lí. Đàn ông, nếu thực sự lí trí, nhất định gặp phải nhiều nhiều sự kiện là phi lí. Ngay cả nhà toán học và logic học vĩ đại nhất cũng rơi vào yêu với người đàn bà. Phi lí, hoàn toàn phi lí.
Tại sao tôi nhấn mạnh vào phi lí? Vì, với tôi, lí trí chỉ là ở giữa. Bên dưới lí trí có phi lí – phi lí của vô thức. Và bên trên lí trí lại là phi lí – phi lí của siêu thức. Và tâm trí có ý thức là tâm trí rất nhỏ, tâm trí rất tí hon. Bên dưới là đại dương: tính dục, giận, tham, sở hữu, ghen tị, bạo hành – toàn thể phần con vật tồn tại ở đó trong vô thức của bạn mà là tuyệt đối phi lí.
Đôi khi bạn đã không quan sát sao? – khi người đàn ông thực sự giận anh ta có vẻ giống con vật nhiều hơn giống con người. Khi người đàn ông thực sự điên anh ta sủa như chó hay gầm gừ như sư tử hay nhảy như hổ hay cư xử như khỉ. Đó là lí do tại sao, một khi bạn ở ngoài giận, bạn bắt đầu cảm thấy lúng túng và bạn nói, ‘Tôi lấy làm tiếc.’ Và bạn nói, ‘Mặc cho tôi… làm sao chuyện đã xảy ra mà tôi không biết.’ Nó đã tới từ bên dưới; nó đã tới từ tầng ngầm của con người bạn. Bạn đã không nhận biết về nó; nó chiếm quyền sở hữu bạn.
Bên dưới lí trí của bạn có lục địa bao la của sự phi lí. Con vật tồn tại ở đó, rau cỏ tồn tại ở đó, đá tồn tại ở đó – toàn thể quá khứ. Đó là nghĩa thực của lí thuyết rằng bạn đã từng được hoá thân theo nhiều cách. Đã có tám mươi tư nghìn yonis – bạn đã sống tám mươi tư nghìn kiếp trên những bình diện khác nhau. Ngày nào đó bạn đã giống như đá – cái gì đó của nó vẫn còn được mang trong vô thức của bạn. Ngày nào đó bạn đã là thực vật; cái gì đó của nó vẫn còn được mang; hoa và gai, cả hai. Ngày nào đó bạn đã giống như chó và ngày nào đó bạn đã là hổ và ngày nào đó bạn đã là cáo. Và mọi điều đó đều được mang – chồng chất cái nọ lên cái kia, chúng có đó. Bất kì khi nào bạn mất lí trí, cái phi lí kéo tới và chiếm quyền sở hữu bạn.
Trên nó, lại có siêu thức. Cái đó nữa cũng là phi lí. Có Thượng đế được ẩn kín. Bên dưới là con vật, bên trên là Thượng đế. Nếu bạn rơi xuống dưới nhân loại bạn trở thành con vật, nếu bạn đi lên trên nhân loại bạn trở thành điều thiêng liêng. Mọi người sợ điều phi lí vì họ biết chỉ một loại phi lí – cái là ở bên dưới. Và mọi tôn giáo lớn đều dạy điều phi lí ở trên. Bạn phải đi lên cao hơn bản thân bạn. Bạn phải bỏ logic của bạn.
Khi bạn thiền, điều đó lại xảy ra. Khi bạn giận thế nữa điều đó xảy ra, thế nữa bạn ở dưới lí trí. Khi bạn thiền bạn ở trên lí trí – nhưng bạn đi ra ngoài lí trí theo cả hai cách. Khi một người là điên người đó ở dưới lí trí. Và khi một người trở thành thánh nhân người đó ở trên lí trí. Đó là lí do tại sao các thánh nhân và người điên có vẻ hơi giống nhau – cái gì đó tương tự. Ít nhất là một điều: họ cả hai đều không trong tâm trí lí trí của họ. Bên dưới lí trí là lục địa bao la của phi lí trí. Và bên trên lí trí là toàn thể bầu trời của tính thiêng liêng, bầu trời vô hạn của tính thiêng liêng.
Và Thiền đặc biệt là phi lí. Bạn không thể hình dung nó bằng lí trí của bạn.
Tôi đã đọc một cuốn sách của Aldous Huxley. Ông ấy nói về một Thiền sư Trung Quốc: ‘Thiền sư Trung Quốc làm bữa tiệc trà vào một đêm lạnh cóng. Kaizenji nói với đệ tử của ông ấy, “Có một điều chắc chắn. Nó đen như đồ sơn mài. Nó nâng đỡ trời và đất. Nó bao giờ cũng dường như trong hoạt động, nhưng không ai có thể hiểu thấu nó trong hoạt động. Các đệ tử của ta, làm sao các ông có thể hiểu thấu nó?”
‘Ông ấy đang chỉ dẫn bản chất của tathata‘ – như vậy – hay Đạo, hay Pháp. Ông ấy đang chỉ dẫn bản chất của bản thân sự tồn tại. Ông ấy nói: ‘Có một điều chắc chắn…’ chắc chắn, ông ấy nói, vì không có cách nào để xác định nó; bạn không thể chỉ chi tiết nó, nó lớn thế. ‘Nó đen như đồ sơn mài’ – đen như đêm tối. Bạn có thể mất hút trong nó. Nó không như sáng, nó giống tối nhiều hơn. Tại sao? Vì trong sáng, phân biệt là rõ ràng: bạn biết rằng đây là cây và đây là cột trụ, và đây là đàn ông và đây là đàn bà – bạn biết sự tách rời, sự phân biệt.
Trong sáng, nhiều thứ nảy sinh. Trong tối, cái một. Nếu đột nhiên trời bị tối, thế thì cột trụ ở đâu và cây ở đâu, và đàn ông ở đâu và đàn bà ở đâu? Tất cả biến mất trong tính một. Cho nên có tathata đó – cái như vậy đó, Đạo, Pháp, chân lí, hay Thượng đế…. Bất kì cái tên nào cũng được – tất cả là như nhau, mọi thứ đều ngụ ý cùng một thứ, mọi thứ chỉ là biểu dụ.
“‘Nó nâng đỡ trời và đất. Nó bao giờ cũng dường như trong hoạt động, nhưng không ai có thể hiểu thấu nó trong hoạt động. Các đệ tử của ta, làm sao các ông có thể hiểu thấu nó?” Ông ấy đang chỉ dẫn bản chất của tathata, tất nhiên một cách biểu dụ…’
Và đâu không phải là câu hỏi thường; các Thiền sư hỏi các câu hỏi trong những tình huống đặc thù. Bây giờ nó là rõ ràng. Đêm lạnh cóng, trà sẵn sàng, ấm đun nước reo, hương trà toả trong phòng trà, thầy đang ngồi cùng các đệ tử, và đột nhiên thầy hỏi điều này. Từ trời xanh. Bây giờ, đây không phải là lúc để nói về triết lí lớn; đêm lạnh cóng và họ thích uống trà nóng. Và trà đã sẵn sàng, và bây giờ nó là câu hỏi nguy hiểm, vì nếu nó không được trả lời đúng – đó là thực hành của các Thiền sư – thầy sẽ bảo đệ tử về nhà. Tiệc trà, cái thậm chí đã không bắt đầu, sẽ được kết thúc. Họ sẽ không được uống trà.
‘Các đệ tử của Kaizenji đã không biết cách đáp lại.’ Không phải là họ không thể tạo ra được triết lí, không phải là họ không thể thêu dệt các lời – họ có thể làm. Nhưng Thiền sư không hỏi về lời, thầy đang hỏi về hiểu sâu. Chừng nào bạn chưa trải nghiệm nó, bạn không thể nói được bất kì cái gì – và bất kì cái gì bạn nói sẽ là vô nghĩa. Lí trí có thể đề nghị nhiều thứ, nhưng những thứ đó sẽ không được chấp nhận. Sự việc phải tới từ kinh nghiệm có tính tồn tại.
‘Thế rồi chung cuộc một người trong số họ, Tai Shuso theo tên, đã thử: “Ông không hiểu thấu nó vì ông cố hiểu thấu nó trong chuyển động.” Ông ấy chỉ ra rằng khi ông ấy thiền trong im lặng, tathata đã xuất hiện bên trong bản thân ông ấy.’
Ông ấy đang nói rằng nếu bạn im lặng, bất động, nếu không có chuyển động của tâm trí bên trong – mọi thứ đã dừng lại, tâm trí đã dừng lại, không có hoạt động, chỉ có vô vi, bất hoạt, thụ động – thế thì nó xuất hiện. Đạo đó, sự tồn tại đó, Thượng đế đó, đột nhiên rót đầy bạn, tràn ra từ bạn. Bạn không thể hiểu thấu nó trong khi tâm trí đang chuyển động, là trong hành động; bạn không thể hiểu thấu được nó. Nhưng khi tâm trí không chuyển động, nó tới theo cách riêng của nó. Bạn không thể hiểu thấu nó nếu bạn cố hiểu thấu nó, vì hiểu thấu ngụ ý hoạt động. Nhưng nó tới khi bạn thậm chí không cố hiểu thấu nó; khi bạn chỉ là chỗ chứa, bụng mẹ, thế thì nó tới. Nó tới trong trạng thái bất hoạt nữ tính, cảm nhận. Ông ấy đã trả lời một cách rất lí trí. Nhưng…
‘Kaizenji giải tán tiệc trà trước khi nó thực sự đã bắt đầu. Ông ấy đã không hài lòng với câu trả lời này.’
Nó là câu trả lời mang tính lí trí, nó hấp dẫn – bạn cũng sẽ nghĩ điều ông ấy đang nói là đúng. Nhưng nó là một nửa. Chừng nào tathata đó chưa thể được bắt giữ trong hoạt động nữa, nó sẽ không là cái toàn thể, nó sẽ không là toàn bộ. Nếu bạn không thể tìm thấy Thượng đế ở bãi chợ nữa, và bạn có thể thấy nó chỉ trong Himalayas, thế thì Thượng đế đó sẽ chỉ là Thượng đế một nửa. Và Thượng đế một nửa là Thượng đế chết. Bạn không thể phân chia Thượng đế; bạn không thể nói khi bạn ngồi ở trong hang động Himalay nó có đó. Nó nảy sinh – bạn không cần hiểu thấu nó, thay vì thế, nó vồ lấy bạn.
Đây là điều nhiều người đã làm. Họ nói, ‘Trốn đi, từ bỏ đi. Ở đây không có Thượng đế: đi lên Himalaya.’ Im lặng đó của Himalayas – nó chẳng liên quan gì tới Thượng đế. Nó là im lặng của hang động. Quay về, sau ba mươi năm ngồi trong hang, tới Đường M.G. ở Poona – và được kết thúc là tất cả im lặng của bạn, và mọi thành đạt của bạn mất tiêu.
Đó là lí do tại sao từ bỏ trở thành sợ thế giới – họ không tới đó, họ bám lấy hang của họ. Đây là thái độ trốn chạy. Và đây không phải là Thượng đế, cái bạn có thể tìm thấy chỉ trong hang động. Thượng đế là ở mọi nơi. Duy nhất Thượng đế hiện hữu: ngài phải ở mọi nơi. Ngay cả ở bãi chợ ngài đang đập rộn ràng sống động như ở Himalayas. Ở Himalayas ngài là im lặng, ở bãi chợ ngài là ồn ào – nhưng ngài ở mọi nơi. Khi bạn đang ngồi bất động ngài là bất động và khi bạn đang chạy ngài đang chạy – nhưng ngài ở đó.
Cho nên câu trả lời có tính lí trí, nhưng không toàn thể; lí trí không thể trả lời cho cái toàn thể. Lí trí phân chia, lí trí phân tích, lí trí mổ xẻ – nó đã mổ xẻ ngay cả Thượng đế. Thượng đế không thể được mổ xẻ. Ngay cả khi bạn dốt nát, Thượng đế là ở trong bạn. Ngài là dốt nát của bạn – còn ai khác có thể là vậy? Và khi bạn biết, ngài là việc biết của bạn. Thượng đế là dốt nát của bạn và Thượng đế là chứng ngộ của bạn. Đó là điều Phật ngụ ý khi ông ấy nói: Thế giới là niết bàn. Nó là một; đây là hai mặt của cùng một điều. Đừng phân chia – bạn phân chia, và bạn bỏ lỡ.
Thầy đã giải tán bữa tiệc. Aldous Huxley bình luận về điều này. Ông ấy nghĩ – ông ấy là triết gia lớn theo quyền riêng của ông ấy – ông ấy nghĩ nếu ông ấy mà ở đó trong bữa tiệc này, ông ấy chắc đã đoán câu trả lời hay hơn. Câu trả lời của ông ấy là gì? Ông ấy nói, ‘Việc đoán riêng của tôi là ở chỗ bữa tiệc trà có thể được kéo dài thêm, ít nhất trong vài phút, nếu Tai Shuso đã trả lời theo cách như vậy kiểu như: “Nếu tôi không thể hiểu thấu tathata trong hoạt động, thế thì hiển nhiên tôi phải dừng là ‘tôi’, để cho tathata có thể có khả năng hiểu thấu cái ngoài tôi này và làm nó thành một với bản thân nó, không đơn thuần trong sự bất động và im lặng của thiền – như xảy ra cho a la hán – nhưng cũng trong hoạt động – như xảy ra cho bồ tát, cho những người mà sansara và niết bàn là đồng nhất.”‘
Bây giờ điều này thậm chí còn đi tới tồi hơn. Và điều tốt là Aldous Huxley đã không ở đó, bằng không ông ấy chắc đã bị đánh! Thầy đã đơn giản giải tán bữa tiệc. Đó là sự kính trọng lớn hướng tới đệ tử mà đã trả lời – đơn giản giải tán nó. Các Thiền sư giữ cây quyền trượng bên cạnh họ, và thỉnh thoảng họ đánh. Đôi khi chẳng có lí do gì, không lí do thấy được nào, họ đánh. Nhưng một điều bao giờ cũng có đó: nếu họ thấy rằng bạn đang mang trong đầu bạn quá nhiều, họ đánh đầu bạn. Họ nói, ‘Trượt ra khỏi nó đi.’ Họ đang nói đi sâu hơn cái đầu hay cao hơn cái đầu; đừng bám lấy đầu.
Điều này là câu trả lời quá mang tính cái đầu. Việc đoán sẽ không có tác dụng. Aldous Huxley, ông ấy nói, ‘Đây là việc đoán của tôi.’ Việc đoán sẽ không có tác dụng! – chỉ trải nghiệm có tác dụng. Không ai có thể đoán được; không ai có thể giả định rằng ‘Câu trả lời này có thể đã giúp đỡ.’ Không, đoán là đoán – nó là có tính lí trí. Nó là của cái đầu, của tâm trí. Aldous Huxley chắc sẽ thực sự bị đánh – nhiều triết lí này chắc sẽ không được Thiền sư dung thứ.
Đó là lí do tại sao tôi nhấn mạnh nhiều thế tới chiều cao phi lí. Bạn phải đi lên trên đầu bạn. Bao giờ cũng thử một thực nghiệm nhỏ: đứng trước gương, chỉ nghĩ bạn không có đầu. Mọi ngày – chỉ trong hai mươi phút, ba mươi phút, bốn mươi phút – đứng trước gương và chỉ nhìn vào đầu và nói, ‘Tôi không có đầu nào.’ Trong vòng hai hay ba tháng, một hôm đột nhiên bạn sẽ thấy rằng đầu đã biến mất: bạn đang đứng đó mà không có đầu. Thế thì bạn sẽ biết câu trả lời có thể là gì – không trước điều đó; bạn không thể đoán được. Tôi biết câu trả lời nhưng tôi sẽ không nói. Vì nó không thể được nói.
Thầy đã không yêu cầu câu trả lời lưu loát; đệ tử phải làm cái gì đó. Họ phải hành động ngay lập tức theo cách nào đó; họ phải trưng nó ra. Đệ tử nào đó phải trưng nó ra – ngay lập tức, ngay tại chỗ, trong hành động của anh ta, trong con người của anh ta – rằng nó có đó. Và bạn không thể lừa được thầy – nếu nó không có đó, nó không có đó. Nếu nó có đó, thầy sẽ lập tức cảm thấy nó có đó.
Nó xảy ra – đệ tử tới thầy, thầy đã cho anh ta một công án. Công án là phương pháp đặc biệt để đưa bạn tới phát rồ. Nó là câu đố không có câu trả lời – câu trả lời là không thể có, câu trả lời không tồn tại. Đệ tử biết điều đó, thầy biết điều đó, rằng không có câu trả lời. Và đệ tử phải cố tìm câu trả lời – trong nhiều tháng, đôi khi nhiều năm. Chừng nào bạn chưa tìm ra câu trả lời, thầy sẽ không cho bạn hướng dẫn thêm. Công án phải được giải. Và đệ tử biết rằng điều này là ngớ ngẩn – nhưng nó phải được giải. Và sâu bên dưới anh ta biết, anh ta đã nghe, anh ta đã đọc, rằng không có câu trả lời. Nhưng thầy nói, ‘Tiếp tục, tìm ra nó đi.’
Cho nên khi bạn cố tìm câu trả lời về cái gì đó mà không câu trả lời nào tồn tại, dần dần bạn bắt đầu nổi cáu, phát rồ. Bạn cố và cố, và nó liên tục trượt đi và trượt đi và trượt đi. Ở Nhật Bản, nó được gọi là ‘điên Thiền’. Ở Nhật Bản, ngay cả bác sĩ cũng biết điều đó – vì đôi khi nó xảy ra cho đệ tử này, và gia đình anh ta có thể đem anh ta tới bác sĩ. Vì anh ta nổi cáu – anh ta bắt đầu hét lên, làm mọi thứ, la lối, rung chuyển, run rẩy, rung ring, chẳng bởi lí do nào. Hay bắt đầu cười hay khóc chẳng vì lí do nào, hay bắt đầu nhảy múa. Đôi khi gia đình sẽ đem người này tới bác sĩ. Nhưng ở Nhật Bản họ biết.
Và điều đó phải được biết tới trên khắp thế giới. Thật ra, mọi đại học y nên dạy cho các bác sĩ một môn đặc biệt – rằng có những người không thực sự là điên: đừng điều trị cho họ, bằng không bạn sẽ làm rối họ trong cả đời họ. Thuốc, sốc điện, thuốc an thần, tiêm là nguy hiểm nếu người này đang chịu đựng chứng điên Thiền. Thế thì bạn sẽ phá huỷ mọi khả năng trưởng thành của người đó. Ở Nhật Bản họ không điều trị người này. Khoảnh khắc họ cảm thấy rằng đây là bệnh Thiền, điều đầu tiên họ làm là tìm hỏi: ‘Người này có kết nối theo bất kì cách nào với bất kì Thiền sư hay Thiền viện không? Nếu người này có kết nối, thế thì đem anh ta tới thầy, đem anh ta tới thiền viện. Đừng mang anh ta tới người hành nghề y.’
Công án tạo ra chứng thần kinh nhân tạo. Chúng ta đang mang nhiều chứng thần kinh bên trong. Nó bị đè nén – chúng ta đang ngồi trên đỉnh của nó, nó giống như núi lửa. Công án Thiền đó, câu đố không thể được đó, liên tục trêu tức, trêu tức, liên tục trêu tức – và một ngày nào đó đột nhiên núi lửa đó bùng phát, bùng nổ. Thế thì bạn không còn trong kiểm soát; bạn đi ra ngoài kiểm soát. Bạn không thể điều khiển được bản thân bạn; mọi lí trí của bạn mất đi trong các mảnh mẩu. Nó đã là việc bùng nổ, và bạn bị ném ra xa hoàn toàn. Bạn không còn là cùng người như bạn đã là trước đây; cái gì đó mới đã xảy ra.
Chứng điên Thiền này là câu trả lời. Thầy sẽ nói, ‘Tốt. Vậy là nó đã xảy ra. Giờ thì đợi, giờ chỉ kiên nhẫn.’ Trong ba tuần, bốn tuần, sáu tuần là nhiều nhất, anh ta đơn giản phải đợi. Không cái gì phải làm, anh ta ăn, ngủ, tắm, khi anh ta cảm thấy cần. Anh ta được bỏ lại một mình trong thiền viện trong một lều nhỏ, xa xôi. Không ai đi tới nói chuyện với anh ta, không ai được phép khuyên bảo anh ta. Anh ta đơn giản thảnh thơi ở đó, tắm nắng, nằm trên cỏ, lăn trên cỏ. Được bỏ lại một mình, anh ta cảm thấy thích làm bất kì cái gì anh ta làm. Khi anh ta muốn múa anh ta múa, khi anh ta muốn hét anh ta hét.
Chỉ một điều được chăm nom tới – rằng anh ta phải không làm bất kì cái gì bạo hành với bản thân anh ta. Và bình thường, mọi người không bao giờ làm điều đó. Rất hãn hữu, ai đó có thể đi quá xa – trong một trăm trường hợp, chỉ một phần trăm mới có điều đó. Chăm sóc đó phải được tiến hành – thầy và các đệ tử khác liên tục quan sát từ chỗ xa. Không bạo hành nào phải được làm cho bản thân anh ta hay cho ai đó khác, có vậy thôi.
Trong vòng ba tuần, sáu tuần, mọi thứ dịu xuống. Và người này tới với bộ mặt mới – với mặt nguyên bản của người đó. Tươi tắn như giọt sương buổi sáng. Mắt anh ta là hồn nhiên. Anh ta đã trải qua chứng điên, anh ta đã đi ra ngoài chứng điên; anh ta đã đi vào siêu thức. Trước khi bạn đi vào siêu thức bạn sẽ phải trải qua một loại khủng hoảng. Khủng hoảng này được tạo ra bởi công án.
Khủng hoảng này, tôi đang tạo ra nó ở đây bằng nhiều phương pháp. Những người tới từ bên ngoài, chỉ xem, không thể hiểu được nó. Nó là khủng hoảng Thiền. Khi mọi người nổi cáu, họ nghĩ điều này làm cho mọi người điên – ‘Đây là loại tôn giáo gì vậy?’ Họ không biết. Tôn giáo về căn bản đưa bạn tới điên để cho bạn có thể đi ra ngoài chứng điên. Một khi bạn đã đi qua rào chắn đó bạn sẽ không bao giờ điên; một khi bạn đã đi qua rào chắn đó bạn là một loại người khác toàn bộ. Một người mới được sinh ra. Duyên dáng lớn giáng xuống, và niềm vui và an bình và thăng bằng.
Nó gần giống như làm tình – triệu lần hơn. Khi bạn làm tình, cái gì xảy ra? Tình dục và tâm linh rất giống nhau. Tình dục là rất nhỏ, nguyên tử – và tâm linh là bao la như toàn thể bầu trời. Khác biệt là ở lượng, nhưng khác biệt về lượng chung cuộc dẫn tới khác biệt về chất nữa.
Hàng triệu lần hơn, lớn lao, là cực thích của tâm linh – nhưng nó là cực thích. Nó đích xác giống như cực thích dục. Khi bạn làm tình, cái gì xảy ra? Thứ nhất, căng thẳng bắt đầu tăng lên. Nhiều căng thẳng hơn, nhiều căng thẳng hơn, căng thẳng bắt đầu tăng lên, bạn bắt đầu cảm thấy điên dại. Một khoảnh khắc tới khi bạn cảm thấy rằng nếu cực thích sẽ không xảy ra bạn sẽ phát điên: năng lượng phải bùng nổ. Và thế rồi năng lượng bùng nổ – từ đỉnh nào đó năng lượng bùng nổ.
Khi năng lượng bùng nổ có niềm vui lớn. Vì trong bùng nổ đó bản ngã biến mất trong một khoảnh khắc. Bạn không còn nữa. Thượng đế hiện hữu. Bạn không còn nữa, tathata hiện hữu – chỉ sự tồn tại thuần khiết. Cả đàn bà không có đàn ông không có; cả hai đã biến mất trong cực thích. Cả hai cùng đập rộn rang trong bước sóng khác.
Nhưng điều đó có đó chỉ trong một khoảnh khắc – một khoảnh khắc, hai khoảnh khắc, ba khoảnh khắc – niềm vui đó. Và thế rồi cái gì xảy ra? Sau khi niềm vui đã lắng xuống, bạn nguôi đi. An bình lớn nảy sinh, im lặng lớn. Bạn rơi vào giấc ngủ trong giấc ngủ đẹp. Đây là kinh nghiệm rất nhỏ bé, rất rất tí hon, hệt như cọng rơm. Và tâm linh là rừng rậm. Toàn thể rừng rậm. Nhưng bạn có thể hiểu từ nó – đây là kinh nghiệm của bạn, và kinh nghiệm này có thể trở thành biểu dụ.
Trong tâm linh cùng điều này xảy ra với việc mở rộng rất lớn. Trên qui mô càn khôn nó xảy ra. Trong thiền, trong công án, trong mật chú, trong tụng niệm, trong lời cầu nguyện, bạn liên tục tạo ra căng thẳng, căng thẳng, căng thẳng – và căng thẳng tăng lên và tăng lên và mất nhiều tháng, năm, đôi khi cả đời. Và việc tăng lên này liên tục tăng mãi, và căng thẳng trở thành nhiều tới mức một ngày nào đó không có khả năng chịu nó thêm nữa. Thế thì nó bùng nổ.
Và việc bùng nổ đó là của niềm vui lớn, cực lạc. Người ta múa, người ta cười. Và thế rồi niềm vui này lắng vào trong im lặng sâu sắc; người ta trở nên bình thản, yên tĩnh. Người ta đã đạt tới.
Nhưng chỉ cực thích dục là phi lí, cực thích tâm linh cũng vậy. Mọi kinh nghiệm cực thích đều là phi lí. Đó là lí do tại sao tôi nhấn mạnh về phi lí.
Từ “Thiền: con đường của nghịch lí”, t.2, ch.10
